FİLM VE VİDEO KÜLTÜRÜ - Deneme Sınavı - 3

Avrupa ülkeleri, Japonya ve Amerika kıtasının gelişmiş bazı ülkelerinde 2014 yılında tamamen HD yayına ge­çilmesi kararlaştırılmış olup gelişmekte olan ülkelerin de imkanları nispetinde bu dönüşüme uymaları beklenmektedir. (Kesim, 2010: 83)

İlk televizyon yayınını gerçekleştiren kişi olarak İskoçyalı mucit John Logie Baird’in ismi kayıtlara geçmiştir. 1924 yılında Londra’da gerçekleşen bu ilk denemenin günümüzdeki anlamı ile televizyon yayıncılığına dönüşmesi daha pek çok katkıyı gerektirmiştir. Çeşitli deneme yayınlarından sonra ilk düzenli televizyon yayıncılığı 1936 yılında Londra’da British Broadcasting Company (BBC) tarafından başlatılmıştır. Aynı yıl Almanlar Berlin Olimpiyatlarını televizyondan izleme olanağını bulmuşlardır. Bazı büyük Alman kentlerinde halka açık alanlara konulan televizyon alıcılarıyla yaklaşık yüz altmış bin Alman olimpiyatları televizyondan izlemiştir. Yayın teknolojisine ilişkin temel farklılıklardan birisi görüntüyü oluşturan tarama sistemindeki satır farklılıklarıdır. Başlıca üç değişik yayın sisteminin oluşumuna yol açan bu farklılığa dayalı olarak Amerika Birleşik Devletlerinde NTSC, Almanya’da PAL, Fransa’da SECAM olarak adlandırılan yayın standartları geliştirilmiştir.

İkinci yayın örgütlenme türü, televizyon yayınlarının kamusal kuruluşlar eliyle yapılmasıdır. Bu yaklaşımın temelindeki düşünce ise toplum üzerinde büyük etkisi olduğu varsayılan televizyonun ortak toplumsal çıkarlar adına en etkili ve yerinde kullanımının ancak kamusal bir kurum eliyle olabileceği ön kabulüdür. Az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkeler şeklinde adlandırılan pek çok ülkede kamu tekelinde televizyon yayıncılığı hala varlığını sürdürmektedir. Bu durumun önemli sebeplerinden biri siyasidir. Güçlü merkezi yönetimler televizyonu bu gücün sürdürülmesinin aracı olarak kullanmak istemekte bu yüzden kontrol edemeyecekleri endişesi ile özel televizyon yayıncılığına izin vermemektedirler. Ayrıca televizyon siyasal iktidarların doğrudan denetiminde olmayan bağımsız yazılı basın ve günümüzde İnternet gibi medya mecralarının muhalefetine karşı hükümetlerin kendilerini savunmalarına hizmet edecek bir araç olarak algılanmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerin televizyonla ilgili bu tasarruflarını kolaylaştıran bir başka unsur, yüksek maliyetler nedeni ile ekonomik açıdan fazla güçlü olmayan özel girişimin televizyon yayını yapmakta istekli olmamasıdır.

İlk televizyon yayınını gerçekleştiren kişi olarak İskoçyalı mucit John Logie Baird’in ismi kayıtlara geçmiştir.

Geleneksel karasal yayıncılıkla sınırlı olarak televizyon
yayınlarının yapıldığı erken dönemlerde, coğrafi nedenlerle
yayınları alamayan bölgelerdeki izleyicilere yayını ulaştırmak üzere geliştirilen bir sistem günümüzün en etkin
yayın türlerinden birinin atası olmuştur. Zorunluluktan
doğan bu yayıncılık türü kablolu televizyon olarak
bilinmektedir.

Amerikan anayasasına göre ifade özgürlüğünü önlemeye
yönelik veya bu sonuca yol açacak yasa yapılamaz. Bunun
anlamı yayınların içeriklerle ilgili sınırlanamayacağıdır.
Ancak şiddeti veya şehveti tahrik etmeye yönelik, saldırgan
ya da ahlaksız olarak değerlendirilebilecek yayınlara
müdahale yolu da açıktır.

Kitle iletişim araçları için ortak bir yaklaşımla kullanılan
ve elbette televizyon için de geçerli bu hizmetler toplamının
genel bir sınıf­laması şöyledir.

• Çevre gözetimi
• İlişkilendirme
• Kültür aktarımı
• Eğlendirme
• Mal ve hizmet tanıtımı

Televizyon kuruluşlarını yöneten ya da yayınları etkileyebilenlerin eylemleri televizyonun önemli etkileme
potansiyeline inançlarının göstergesi sayılabilir. 1996 yılında
Susurluk’ta meydana gelen trafik kazası ile ortaya çıkan
kirli ilişkileri protesto için medya destekli yapılan ‘aydınlık
için bir dakika karanlık’ eylemi hemen hatıra gelen
örneklerdendir.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın 2011 yılı içinde on iki binden fazla aile üzerinde gerçekleştirdiği aile yapısı
araştırması sonuçlarına göre Türkiye’de televizyon
izleyenlerin oranı toplam nüfusun %91’9’u olarak tespit
edilmiştir.

Alana yapılan büyük yatırımların ticari haklarının korunması
için oluşturulan kurum WIPO (World Intellectual Property
Organization) dur.

Genel olarak medyaya mal edilen bu işlevlerden çevre gözetimi medya kullanıcılarının gündelik yaşamlarını sürdürürken ihtiyaç duyabilecekleri bilgilerin aktarımını ifade eder. Bunlar hava ve yol durumu bilgilerinden borsaya, sağlıkla ilgili gelişmelerden hemen akla gelmeyebilecek daha pek çok konuya ilişkin olabilirler. Dahası, medya insanların içinde yaşadıkları karmaşık dünyayı tanıyabilmelerine hizmet eden bütüncül bir çerçeve sunar. Bunun için araştırır, bulduklarını analiz eder, yorumlar ve izleyicisine aktarır. Toptancı bir ifade ile “çoğumuz; dünyada, ülkede olan biteni öğrenir, sonra değerlendirirken gözlük niyetine kitle iletişim araçları bize ne sunuyorlarsa, onu kullanırız.

Yürürlükte bulunan 6112 sayılı, Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’un 8. Maddesinde düzenlenen yayın ilkelerinde konuyla ilgili pek çok düzenleme vardır. Bu maddede düzenlenen; genel ahlaka aykırı olmama, ailenin korunmasına hizmet, şiddeti özendirmeme, çocukların zihinsel ve ahlaki gelişimine zarar verecek yayın yapmama gibi sınırları kolay çizilemeyecek kurallar, televizyonun potansiyel olumsuz etkilerinden toplumu sakınma isteğinin göstergesi sayılabilirler.

Günümüzde, Türkiye’de ulusal yayın yapmak için bir televizyon kurmanın maliyeti yaklaşık seksen milyon ABD doları civarındadır. Sadece kuruluş için gereken bu miktara ek olarak azımsanamayacak bir işletme sermayesinin gerektiği de hatırda tutulmalıdır. Bu durum ekonomik açıdan yeterince gelişememiş ülkeler de kamusal yayıncılık modelinin kaçınılmazlığını ortaya koymaktadır. O halde yanıtlanması gereken soru şudur. Ekonomik açıdan cazip olmayan televizyon yayıncılığına özel sektör neden ilgi göstermekte, yatırım yapmaktadır? Bir cümle ile yanıtlanırsa, kapitalist toplumun endüstriyel üretim sisteminin ihtiyaç duyduğu tüketim toplumunu oluşturmak, geliştirmek ve sürdürmek için kendisinden önce toplumsal yaşama sokulmuş diğer kitle iletişim araçları gibi televizyona da ihtiyaç vardır. Hatta televizyon bu işi diğer kitle iletişim araçlarından daha iyi yaptığı için ona daha fazla ihtiyaç vardır. Televizyon bu görevini esas olarak reklam ve pazarlama hizmeti vermekle yerine getirir. Dahası, seri üretim içeriklerini tüketmeye elverişli bireyler ve toplum oluşturarak; bir başka ifadeyle ‘çağdaş’ yaşam kalıplarını benimsetmeye çalışarak ekonomik sistemin sürdürülmesine hizmet eder ve en fazla eleştiriyi de bu yüzden alır.

Bir başka açıdan özel girişimin televizyon yayıncılığında devlete yani kamusal yayıncılığa ortak hatta rakip olduğunu gösteren bu durumun birkaç önemli nedeni vardır. Bunlardan birisi sermayenin yeni pazarlara girme isteği ve televizyon yayıncılığının cazip bir yatırım alanı olarak görülmesidir. Bununla ilintili bir başka neden elektronik teknolojisinin ucuzlaması sonucu yayıncılığın özel girişimin de yapabileceği bir iş alanı haline gelmesidir. Ancak belki de diğer nedenlerin tümüne baskın geldiği ileri sürülebilecek bir neden üretimin küresel düzeyde katlanarak artışı ve buna paralel olarak pazarların büyütülmesi ihtiyacıdır. Artan rekabeti yayıncılık desteği ile avantaja çevirmek, kısıtlı imkanlar ve denetim ile artan talebi karşılamaktan çok engeller duruma gelen kamu yayıncılığını devre dışı bırakarak reklam ve pazarlama faaliyetlerini daha etkin gerçekleştirme isteği de özel sektörün televizyon yayıncılığına giriş nedenleri arasında sayılabilir.

Fikir vermesi açısından yukarıda birkaç örnek verilen televizyon yayıncılığı ekonomisinin nasıl oluştuğuna bir de üretilen program içerikleri çerçevesinden değinmekte yarar vardır. Böylece yayıncılığın izleyiciler açısından en bilinen ve belki bu yüzden çokça eleştirilmesine karşılık pek değişmeyen üretim ve yayın stratejisinin anlaşılması kolaylaşacaktır. Televizyon yayıncılığının özelleşmesinin ulusal kültür üzerinde onarılması güç tahribatlar yaratacağı düşüncesi, bundan yaklaşık yirmi yıl önce Türkiye’de ilk özel televizyon yayınlarının başladığı dönemde sıklıkla dile getirilen bir görüş idi. Yirmi yıl kadar sonra günümüzde yerli program üretim şirketlerinin ürettiği diziler televizyonların en çok izlenen yayın saatlerini tekellerine almış durumdadırlar. Böylece ilk dönemlerde korkulan yabancı programların istilası korkusunun asılsızlığını gösterdikleri gibi seksenli yıllarda büyük güç kaybına uğrayan Türk sinemasının yeniden canlanmasını sağlayan işgücü ve ekonomik katkı, televizyon programları üreterek gelişen bu sektörden gelmiştir.

Aldous Huxley’in ileri sürdüğü; enformasyon yağmurunun insanları pasif­leştireceği, değersiz şeylerle ömür tüketen önemsiz bir kültürün egemen olacağı, “neredeyse sonsuz eğlenme açlığı”nı giderme çabası içindeki insanları sevdikleri şeylerin mahvedeceği öngörüsü içinde, betimlenen kültürel çerçevenin yapıcısı ve sürdürücüsü olarak televizyona önemli pay biçilmektedir.

İlk düzenli televizyon yayıncılığı BBC tarafından başlatılmıştır.

Türkiye’de üretilmekte olan yüzlerce dizi ihraç edilmektedir.

Uluslararası televizyon yayıncılığının gelişimi yayıncılığın küresel düzlemde teknik ve hukuki olarak düzenlenmesi ihtiyacını da ortaya koymuştur. Bu sebeple televizyon yayıncılığının çeşitli boyutları ile ilgilenen uluslararası kuruluşlar oluşturulmuştur. Örneğin; alana yapılan büyük yatırımların ticari haklarının korunması için oluşturulan kurum WIPO (World Intellectual Property Organization) dur. Bu kuruluş dünya çapında fikir ve sanat eseri kapsamına giren mal ve hizmetlerin yasal kuralar çerçevesinde kullanımını gözetmektedir. Fikir ve sanat eseri sayılan film, video gibi görsellerin izinsiz gösteriminin önlenmesi, korsan kopyaların basılıp dağıtımının engellenmesi, konu hakkında doğan ihtilaf­ların çözümüne katkı sağlamak gibi konular bu kuruluşun çalışma alanına girmektedir.

Televizyon yayıncılığı ile ilgili uluslararası nitelikte bir başka kuruluş ITU (International Telecommunication Union) dur. 1865 yılında, aralarında Osmanlı Devletinin de bulunduğu 18 ülkenin iştiraki ile kurulan Uluslararası Telgraf Birliği bu kuruluşun başlangıcı olarak kabul edilir. Elektro manyetik dalgalarla yapılan her türlü yayıncılığın düzenlenmesi, uluslararası yayıncılık kurallarının oluşturulması, izlenmesi gibi görevler yürüten bu kurulun kararları üye devletler açısından bağlayıcıdır.