FELSEFE

Eleştirel eğitim felsefesi hangi eğitim felsefesi Klasik eğitim ve analitik eğitim felsefesine tepkiyle ortaya çıkmıştır.

Nitekim eğitim faaliyeti sırasında öğrenciye kazandırılan bilişsel alışkanlıklarla öğretilen bilgi, bu çerçeve içinde gündeme gelen öğrenme kuramları, eğitici kişi tarafından kullanılan öğretim yöntemleri, onun bilgiyle ilgili yönünü ya da epistemolojik boyutunu belirler. Doğru cevap B'dir.

Günümüz eğitim felsefesinde kendisini gösteren üçüncü temel yönelim, kritik ya da eleştirel eğilimdir. Söz konusu yönelim de aslında büyük ölçüde analitik yönelime benzer şekilde zemini temizlemeye, yanlış kavrayış ve hatalı izlenimleri açığa çıkarmaya, ideolojilerin yarattığı yanılsamaları bertaraf etmeye çalışır.

Eğitim sürecinin ne şekilde olması, nasıl bir insan yetiştirilmesi, öğrenciye hangi bilgi, beceri ve değerlerin aktarılması gerektiğini bildirme iddiasıyla ortaya çıktığı için, klasik eğitim felsefesi tamamıyla normatif ve bütünleştirici bir anlayışı ifade eder.

Eğitime idealist yaklaşım, birtakım ahlaki amaçlara veya moral ilkelere dayanır ve ideal bir varlık alanına bağlı olarak aşkınlık zemini üzerinde veya transendental bir tarzda temellenir.

Söz konusu felsefe görüşünün eğitim alanındaki en önemli temsilcisi Aristoteles olmuştur. Onun varlık, bilgi ve değer anlayışının doğrudan bir sonucu olan eğitim felsefesi, iyi ve insana yaraşır bir hayat sürmeyi, yani insanın kendisini bilgi ve değere uygun olarak belirleme ve gerçekleştirme kapasitesi ya da potansiyelini hayata geçirmesini eğitimin en yüksek amacı yapar.

Kökleri on sekizinci yüzyıla kadar geri gitse de esas itibarıyla egzistansiyalist filozoflar tarafından geliştirilen Egzistansiyalist eğitim yaklaşımı, nesnel hakikat çağında unutulan öznel hakikate dönüşün önemine vurgu yaparken bireyden hareket eder. O, ahlaklılığın kişiliğin en temel karakteristiği ya da en önemli potansiyeli olduğu inancıyla, esas olarak ahlak üzerinde yoğunlaşır; sahiciliğe ve kendiliğindenliğe verdiği büyük önemle moral eğitimi öne çıkartır.

Analitik eğitim felsefesi, eğitim felsefesinin ikinci türü ya da şeklini ifade eder. Söz konusu eğitim felsefesi, elbette klasik eğitim felsefesinin yaptığı gibi, eğitimle ilgili olarak normatif birtakım önermeler ortaya koymaz; eğitimin nasıl ve hangi amaçlara göre şekillendirilmesi, ne tür bir müfredat ile donatılması gerektiğini söylemez. O, kendi görevini bunun yerine bir analiz faaliyeti olarak algılar. Gerçekten de analitik eğitim felsefesi kendisini, en başta eğitim kavramı gelecek şekilde, öğretim, beyin yıkama benzeri eğitim kavramlarını analiz etme; “Konuları değil, çocukları öğretin!” benzeri sloganları açıklayıp aydınlığa kavuşturma; eğitim üzerinde düşünülürken kullanılan metafor veya modelleri açıklama; eğitimle ilgili birtakım sonuçlara ulaşma sürecinde, öğretmenler, eğitimciler veya yöneticiler tarafından kullanılan kavram, argüman ve yöntemleri analiz edip değerleme işiyle sınırlar.

Gerçekten eğitimli bir kimsenin sağlaması gereken bir ölçüt olarak bilgi yönünden genişlik ölçütüyle anlatılmak istenen, sahip olunması gereken bilgi miktarından ziyade, bilgi türleridir. Buna göre, eğitimli kişinin, sadece belli bir meslek bilgisiyle yetinmeyip belli bilgi türlerine sahip olması gerekir. Gerçekten de taşlarla veya böceklerle ilgili olarak her şeyi bilen fakat estetik, etik veya tarihle ilgili olarak hiçbir şey bilmeyen bir bilim adamının, aslında ne kadar iyi yetişmiş olursa olsun, eğitimli biri addedilmesi doğru olmaz.

Eleştirel eğitim felsefesi, yirminci yüzyılda, klasik eğitim felsefesine olduğu kadar analitik eğitim felsefesine de yönelik bir tepkiyle ortaya çıkan yeni eğitim felsefesi türünü ifade eder. O, her ne kadar söz konusu iki eğitim felsefesi anlayışına radikal bir tepkiyle ortaya çıkmış olsa da aslında bir yandan da onların bir sentezini temsil eder. Başka bir deyişle, onun bir yanıyla tamamen negatif veya yıkıcı, diğer yanıyla da pozitif veya kurucu olduğu söylenebilir. Buna göre, eleştirel eğitim felsefesi analitik eğitim felsefesinin kavramsal analizine benzer bir şekilde, bulanıklıkları ve belirsizlikleri gidermeye çalışır. Yani eğitim bağlamında oluşan “yanlış bilinci” ortadan kaldırma, yürürlükteki eğitim anlayışının hem gerçek yüzünü hem de arka planını veya dayanaklarını gözler önüne serme amacı güder. Onun faaliyeti, bu yönüyle hemen tamamen eleştirel ve analitik bir faaliyettir.

Freire, baskılayanların kontrol amaçlı eğitimlerinin kaçınılmaz olarak otoriter olduğunu söyler. Bu otoriter eğitim anlayışına “bankacı eğitim anlayışı” adını veren Freire, onun mevcut düzenin daha adil ve demokratik bir düzen doğrultusunda değişmesine katkıda bulunmak, insanları özgürleştirmek gibi bir amacının olmadığını dile getirir. Freire bankacı eğitim anlayışının teoriyle pratik arasındaki bir ayrıma dayandığını ve hayattan kopuk teorik bilgileri insan zihnine yığmak veya depolamak suretiyle, özellikle sosyal dünyaya yabancılaştırdığını ileri sürer.

Felsefenin günümüz dünyasında önemini hissettiren dallarından biri de eğitim felsefesidir. Eğitim felsefesi, çok genel bir şekilde eğitimi felsefi bir tutum ya da yöntemlerle konu alan felsefe türü olarak tanımlanabilir. Doğru cevap A'dır.

Eğitim felsefesinin bütünleştirici boyutu, kuşatıcı birtakım eğitim teorileriyle ortaya çıkan klasik eğitim felsefesinde cisimleşir. Doğru cevap C'dir.

Eğitime idealist yaklaşım, birtakım ahlaki amaçlara ve moral ilkelere dayanır ve ideal bir varlık alanına bağlı olarak aşkınlık zemini üzerinde veya transendental (aşkın) bir tarzda temellenir. Doğru cevap E'dir.

Klasik eğitim felsefesinde gündeme gelen yaklaşımların hem önem hem de zaman açısından en önde geleni Sokrates, Platon, Kant benzeri filozoflar tarafından temsil edilen idealist yaklaşımdır. Doğru cevap A'dır.

Realizm (gerçekçilik ; realist : gerçekçi), ideal ya da aşkın bir dünyanın varlığını öne süren idealizmin tersine, zihinden bağımsız bir dış dünyanın varlığını kabul eden felsefe görüşüdür. Doğru cevap A'dır.

Realizmin (gerçekçilik) modern versiyonu natüralizmdir (doğalcılık). Natüralizm, bilimin en büyük güç haline geldiği modern uygarlığın felsefesini ifade eder. Doğru cevap E'dır.

Kültürel yaklaşımın temsilcileri; Goethe, Schelling, Schiegel, Schelelermacher ve Novalis gibi romantikler ve Nietzsche ve Schopenhauer benzeri irrasyonalist düşünürlerdir. Doğru cevap C'dir.

Pragmatist (yararcı) eğitim anlayışı, eğitimin bireysel olduğu kadar sosyal boyutuna da vurgu yapar, onun sosyal fonksiyonunun altını çizer. Doğru cevap B'dir.

Egzistansiyalist (varoluşçu) eğitim anlayışı, insan gerçeğinin anlaşılmasının, insani durumun kavranmasına ve insanlık hallerine ışık tutulmasına katkıda bulunan tüm disiplinlere eğitim programında yer olduğunu savunur. Egzistansiyalist eğitim anlayışında normatif disiplinlere eğitim programında daha büyük bir ağırlık ve önem verilir. Doğru cevap A'dır.