FELSEFE

Sanat eserlerine veya güzel diye nitelenen doğal ürünlere yaklaşmanın estetik olmayan yolları da olduğundan hareketle, ne olmadığı gösterilerek olumsuz bir biçimde tanımlanma yoluna gidilmiştir. Bu açıdan bakıldığında, estetik tutumun yarar amacına dönük pratik tavrın tam karşıtı olduğu söylenebilir.

Düşünce tarihinde, özellikle de modern zamanlarda estetiğin nesnel temellerinden koparılmasının bir sonucu olarak ilk ve en ayrıntılı bir biçimde ele alan düşünürler Hume ve Kant olmuştur.

Güzellik konusunda ve dolayısıyla estetik yargılarda karşımıza çıkan karşıtlık, öznelcilik-nesnelcilik veya görecilik-mutlakçılık karşıtlığıdır.

En maddi sanat olan mimari en aşağıda bulunur; ondan sonra heykel sanatı gelir. Resim sanatı, heykelin maddiliğinden bir adım daha uzaklaşmış bir sanattır; o, üç boyutlu mekânı ve nesneleri iki boyutlu bir yüzey üzerinde tasvir eder. Resim bundan dolayı, dikkati, cisimsel hareketin fiziki mekânından hayal gücünün ve tinin içsel mekânına yöneltir. Müzik, mekânı tamamen terk edip kendisini zamanla sınırlar. Zaman mekândan daha ideal olduğu gibi, müzik de dış dünyadaki olayları değil, tinin içsel hayatını, duygu hayatını anlatır. Hegel’in hiyerarşik sınıflamasına göre, şiirde duyusalın rolü daha da azaldığı ve onda önemli olan tek şey aktarılan anlam olduğu için, şiir en yüksek sanattır.

Taklitçi teorinin rakibi ifadeci kuramdır.

Anlamlı Form kavramını, sanat eserinin alımlayıcısında yarattığı estetik duyguyu açıklayan çağdaş temsilci Bell'dir.

Anti-özcü sanat üç ana teoride incelenir. Bunlardan birincisi, Marksist veya toplumsal sanat anlayışıdır. Bu anlayış, sanatı ideolojinin veya toplumun hizmetine koşar. İkincisi, sanatı kurumsal yapılara tabi kılan kurumsal sanat anlayışıdır. Üçüncüsü Tarihselci sanat anlayışı da sanatı sanat dışı birtakım unsurlara tabi kılar. Çünkü sanatın, sanat eserinin içinde üretilmiş olduğu toplumsal, kültürel ve tarihsel bağlamdan hareketle ele alınması gerektiğini öne sürer.Formalist sanat anlayışı ise özcü kuramlar kategorisi altında toplanır.

Kurumsal sanat anlayışına karşı çıkanlar, ikinci olarak yaklaşımın, tıpkı anlamlı form kuramı gibi, döngüsel bir sanat tanımından muzdarip olması olgusuna gönderme yaparlar. Buna göre, teori, sanat dünyasını meydana getiren otoritelerin kendisine sanat eseri statüsünü vermeyi uygun gördükleri şeyin sanat olduğunu söyler. Söz konusu insanları sanat dünyasının üyeleri yapan şey ise onların insan elinden çıkma bir şeye sanat eseri statüsü yükleyebilme kapasiteleridir. Durum böyle olduğunda, teori “sanat eseri” ile “sanat dünyasının üyesi” terimlerini birbirleri yoluyla tanımlama hatasına, yani bir döngüsellik yanlışına düşmüş olur.

Modern güzellik anlayışı güzelliği öznel bir açıdan değerlendirir.

Sanat eserlerine veya güzel diye nitelenen doğal ürünlere yaklaşmanın estetik olmayan yolları da olduğundan hareketle, ne olmadığını gösterilerek olumsuz bir biçimde tanımlanma yoluna gidilmiştir. Bu açıdan bakıldığında, estetik tutumun yarar amacına dönük pratik tavrın tam karşıtı olduğu söylenebilir.

Estetik yargı, bir nesne karşısında hissedilen bir tepkiye dayanır. Bir nesneyle
ilgili estetik bir yargı, bir başkasının fikrine, beğenisine, ikinci elden bir kaynağa
dayanmak yerine, doğrudan doğruya kişisel tanıklığı gerektirir

Hiyerarşik sıralamaya bakıldığında en aşağı sırada mimari en üst sırada da şiir sanatı bulunur

Üç plastik sanatın (mimari, heykeltıraşlık ve resmin) karşısına, üç ritim sanatı
(dans, müzik ve şiir) konur. Hem mekânla hem de zamanla ilişkili olan sinema
sanatı, bu bakış açısından, yedinci sanat olarak değerlendirilir. Klasik sınıflama,
bununla birlikte romana ve tiyatroya yer vermediği için, eksik bir sınıflama olarak değerlendirilir.

Taklit, ifadeci ve formalist sanat anlayışı özcü kuramlara girerken, tarihsel ve kurumsal sanat anlayışı özcülük karşıtı kuramlara girer

Yirminci yüzyıla gelindiğinde,  sanatta artık, özcülük karşıtı bir yaklaşım ya da anti-özcülük egemen olur. Sanatta anti-özcülüğü besleyen iki önemli kaynak olmuştur. Bunlardan birincisi, analitik felsefedir. Nitekim bu felsefe gelene¤i içinde yer alan ünlü düşünür Wittgenstein, klasik ya da özcü sanat anlayışlarından hiçbirinin sanatı belirleyen bütün gerek ve yeter koşulları ifade edemediğini ve dolayısıyla, sanatın özünü ortaya koyamadığını belirtir.

Sanatı her şeyden önce entellektüel bir faaliyet olarak gören ve sanata dünyayı anlamanın yanında onu değiştirmek görevi de yükleyen teori özcü karşıtı kuramlara dahil olan Marksist sanat anlayışıdır.

I, II ve IV numaralı ifadelerde yer alan bilgiler Danto'nun sanat eserine yaklaşımı ile ilgili olarak doğrudur. Ancak sanat eserinin sanatçının konusuyla ilgili tutumu veya bakış açısını ifade ettiğini öne süren Danto,eserin bunu metaforlarla yaptığını söyler. O, sanatta ifadenin metaforla örtüştüğünü söylerkenbir yandan da metaforik temsil ve ifadenin tarihsel bağlamından ayrılmaz olduğunu dile getirir. Buna göre, III numaralı ifade yanlış bilgi içermektedir.

Estetik iki ana parça ya da bölümden oluşur. Bunlardan birincisi estetik olgu ya da fenomenlerin felsefesi olarak estetiktir; estetik burada, estetik özne ve nesneyi, estetik yargıyı, estetik değeri, estetik tutumu, vb. bütün boyutlarıyla ele alır. İkincisi, doğrudan doğruya sanatı konu alan, sanatın bir özü olup olmadığını soruşturan, sanatsal yaratıcılığın mahiyeti, sanat eserinin statüsü üzerinde duran sanat felsefesidir.

Estetik nesne, estetik özne,estetik değer, estetik tutum ve estetik yargı estetiğin konusunu, onun ontik
bütünlüğünü meydana getirir. Yani, Estetiğin ontolojisi, belli bir beğeni duygusuna sahip estetik öznenin belli bir estetik değer taşıyan estetik nesneye, estetik diye nitelenen özel bir tutum ya da yaklaşımla yönelmesinin ardından verilen estetik yargıdan oluşur.