FELSEFE

On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren modern bilim felsefesinde, bilimin kendisini ve varsayımlarını, bilimsel kavram ve yöntemleri açıklayıp anlaşılır kılmak amacıyla dört ana bilim görüşü öne sürülmüştür. Mantıkçı Pozitivizm bilim anlayışı, Yanlışlamacı bilim anlayışı, Devrimci bilim anlayışı, Çoğulcu bilim anlayışı.

Bilim felsefesi, 19. yüzyılın sonlarından itibaren özellikle doğa bilimleri alanında yaşanan büyük değişimler bilim ve teknolojinin, etkisini kültürün bütün alanları üzerinde hissettiren yayılımı da bilimi felsefe yoluyla anlama ve değerlendirmenin zorunluluğunu hissettiren alan olarak ortaya çıkmıştır.

Mantıkçı pozitivist düşünürler, tüm toplantı ve çalışmalarını Viyana’da yaptılar. Neopozitivist bilim görüşünü ortaya koyan bilim adamı ve filozofların oluşturduğu topluluğa, bu yüzden “Viyana Çevresi” adı verilir.

Mantıkçı pozitivizm, dünya hakkında bilgi üretme görevini bilime verirken metafiziğe doğallıkla karşı çıkar ve felsefenin görevini de analizle sınırlar.

Karl Popper'ın görüşü, mantıkçı pozitivizmin dogmatik akılcılığının yerine eleştirel akılcılığın geçirilmesini ifade eder.

Bilim felsefesinde içselcilik bilimin sadece kendi iç mantığıyla, dışsalcılık ise bilimin esas olarak ona dışsal koşullar yoluyla açıklanması gerektiğini söyleyen yaklaşımlardır. Mantıkçı pozitivizm ve yanlışlamacı bilim görüşü içselciliği, devrimci bilim anlayışıyla çoğulcu bilim görüşü dışsalcılığı temsil eder.

Thomas Kuhn bilimsel devrim ile politik devrim arasında yakın bir ilişki kurar. Politik devrimde belli bir siyasal düzen toptan yıkılıp yerine onunla hemen hiçbir ilişkisi olmayan yeni bir düzen kurulur. Üstelik bu süreç zor kullanılarak şiddet yoluyla olur. Aynı şekilde bilimsel devrimde de bir teorik yapı yıkılarak yerine yeni bir yapı ikame edilir ve bu geçiş alabildiğine sancılı olur.

Thomas Kuhn’un klasik bilim felsefesi görüşlerine yönelttiği eleştirilerin kapsamını daha da geliştiren, doğallıkla bilimsel rasyonaliteyi daha da kuşkulu hale getiren çağdaş bilim filozofu Paul Feyerabend olmuştur. Onun epistemolojik anarşizmden beslenen, disipliner, teorik ve metodolojik çoğulcu bilim felsefesi anlayışına, aynı zamanda anarşist bilim anlayışı adı verilir.

Bilimsel hipotezler yanlışlanabilir hipotezler olmak durumundadırlar, zira onlarla bağdaşmaz olan gözlemler vardır. Buna göre, ısıtıldığı zaman genleşmeyecek bir metal örneği gözlemleyecek olsaydık eğer, “ısıtılan bütün metallerin genleştiği” hipotezinin yanlış olduğunu bilirdik. Popper’a göre, bilimsel ve dolayısıyla yanlışlanmaya elverişli hipotezlerin en önemli özelliği, onların yanlış olma riskini alarak birtakım şeylerin olmasını yasaklamalarıdır. Hipotez doğruysa bazı şeyler olamaz; oluyorsa eğer, teori doğru değildir. “Metaller ısıtıldıkları zaman genleşir” hipotezi, ısıtıldığı zaman genleşmeyen metallerin olabilmesini yasaklar.

Doğrulanabilir Bilim Dönemi bilimin ilerleme tablosu adımlarında biri değildir.

Cevap: Hastalığı teşhis ettiğine inanan Feyerabend, • Disiplinler çoğulculuk • Teorik çoğulculuk • Metodolojik çoğulculuk yöntemleri ile hastalığı tedavi edeceğini düşünür.

Bilim felsefesinin neden”, “nicelik”, “nitelik”, “zaman”, “mekân” ve “yasa” gibi kavram ve kategorilere ilişkin araştırmalardan oluşan boyutu metafiziksel boyutudur.

Mantıkçı pozitivist bilim anlayışının kurucu düşünürü Auguste Comte'dir.

“Ali’nin köpeği siyahtır” gibi bir önermenin gözlem ya da deney yoluyla doğrulanmasıdır. Böyle bir önermenin doğrulanması için, herhangi bir mantıksal kurala ihtiyaç duyulmaz; sadece Ali’nin köpeği bulunarak rengi kontrol edilir.

Bilim, asl›nda felsefenin uzun zamandan beri konusu olmufltur. Gerçekten de en az›ndan Aristoteles’ten bafllayarak filozoflar bilimi ele alm›fl, bilimle ilgili sorular sorarken bilimsel yöntemlerin ve bilimsel önermelerin ay›r›c› özelliklerini gözler önüne sermeye çal›flm›fllard›.

Bilim felsefesi, felsefenin bilimi konu edinen alt dalı ya da disiplinidir.

Tümevarım problemini çok ciddiye alan Karl Popper (1902- 1994) bu durum karşısında bilimin, yalnızca doğanın düzenliliğinr duydu¤umuz inançla var olabilece¤ini, gel gelelim bu inancı kan›tlamanın mümkün olmadığı gibi, kap› dışarı edilen metafizi¤i bir flekilde çağ›rma gibi bir sonuca yol açtığını çok açık olarak görmüştü.

Mant›kç› pozitivist bilim anlay›fl› ile Popper’›n yanl›fllamac› bilim anlay›fl› aras›ndaki farkl›l›k, daha belirgin olarak Popper’in pekifltirme ya da hakl›land›rma ba¤lam›- na yapt›¤› vurguda ortaya ç›kar.

Ancak yaratıcı ve cesur muhayyile ile tanım sözkonusudur.

Bilimsel değişme ya da ilerleme süreciyle ilgilidir. Özellikle mant›kçı pozitivizmin yayg›n bilim görüşüne göre bilim nesnel hakikat do¤rultusunda ilerler; bunun da yolu, hiç kuşku yok ki eski ve yanl›fl fikir ya da teorilerin yerine yeni ve do¤ru fikir ya da teorilerin geçirilmesidir.