FELSEFE

Popper’in görüşü, mantıkçı pozitivizmin dogmatik akılcılığının yerine eleştirel akılcılığın geçirilmesini ifade eder. Tekil gözlem önermelerinin tümevarım yoluyla genellenerek doğru hipotezlere ulaşabileceği, doğrulanabilen bu hipotezlerin mutlak hakikatler haline geldiği, bu hakikatlerin birikerek bilimsel bilgi bütününü meydana getirdiği kabullerini reddetti. O, “bilim, kesin veya tam olarak ispatlanmış önermeler sistemi değildir” der. Popper’in bilim anlayışında, bilimi bilim olmayandan ayıran ölçüt, doğrulanabilirlik değil de yanlışlanabilirliktir.

Kuhn bilim dallarının değişik aşamalardan geçtiklerini ve bilimsel araştırmanın karakterinin bu evre ya da aşamaların her birinde değiştiğini ileri sürer ve bilimin tarihsel sürecinde, dört, hatta üç evreyi birbirinden ayırır. Evreler kendi içlerinde kapalı bir döngü ya da dairesel bir süreç oluşturur. Başka bir deyişle, devrimci bilim görüşünde bilimsel gelişme, düzgün doğrusal bir yoldan ziyade dairesel bir yol izler.

Özellikle mantıkçı pozitivizmin yaygın bilim görüşüne göre bilim nesnel hakikat doğrultusunda ilerler; eski ve yanlış fikir ya da teorilerin yerine yeni ve doğru fikir ya da teoriler geçer. Yeni teorilerin eski teorilerden nesnel olarak daha doğru olduğunu öne süren bu birikimsel bilgi tasarımı Kuhn’a göre, tarihsel olarak hatalı, felsefi olarak da çok naiftir. Kuhn, yanlıştan doğruya çizgisel bir ilerlemeden söz edilemeyeceğini öne sürer.

Kinetik gaz kuramı, tüm ideal gazların aynı davrandığını göstermek ve bunları açıklamak üzere ortaya atılmıştır. Bir nörolog olan Sigmund Freud ise, Psikanaliz kuramın kurucusudur.

Kuhn söz konusu felsefi tezlerini temellendirmek amacıyla geliştirdiği argümanlardan biri, meşhur eş ölçülemezlik tezidir. Eş ölçülemezlik, iki paradigma ya da teorinin birbiriyle kıyaslanmasının veya hangisinin doğru olduğunun belirlenebilmesinin bir yolunun olmaması anlamına gelir.

Bilimsel ve dolayısıyla yanlışlanmaya elverişli hipotezlerin en önemli özelliği, onların yanlış olma riskini alarak birtakım şeylerin olmasını yasaklamalarıdır. Hipotez doğruysa bazı şeyler olamaz; oluyorsa eğer, teori doğru değildir.

Mantıkçı pozitivist düşünürler, tüm toplantı ve çalışmalarını Viyana’da yaptılar. Neopozitivist bilim görüşünü ortaya koyan bilim adamı ve filozofların oluşturduğu topluluğa, bu yüzden “Viyana Çevresi” adı verilir.

Modern fiziğin kendisiyle onun ayrılmaz bir parçasını oluşturan kuramlar on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından başlayarak alternatif kuramlarla revize edilmişlerdir. Nitekim bu yüzyılda Newton fiziğinin kendisine dayandığı Eukleides geometrisine alternatif olarak hiporbolik geometri ile eliptik geometri ortaya çıkmıştır. Aynı şekilde Newton fiziğinin temelinde bulunan evrensel nedensellik ilkesine karşı Werner Heisenberg, mutlak nedenselliğin atom altı düzeyde geçerli olmadığını ortaya koyan meşhur belirsizlik ilkesini geliştirmiştir. Yine Newton fiziğinin bir parçasını oluşturan ısıyla ışık teorisi, Max Planck’ın kuantum kuramı üzerinden değişime uğrarken, söz konusu fiziğin kendisi de Einstein’ın rölativite fiziği tarafından revize edilmiştir.