FELSEFE

Comte pozitivizmiyle metafiziğe en güçlü eleştiri ve karşı çıkışı ortaya koymuştur.

İngiliz deneyimciler nedenselliği epistomolojik olarak kategorize ederler.

metafiziğin genel olarak anlamı metafizik yani fiziğin kuralları ile tanımlanamayan bölümleri olarak algılanmaktadır.

insan olarak "varlık" Sartrenin en mühim vurguladığı kavramıdır.

Berkeley, bu alanda çalışmalar yapmış ve varoluşcu düşünce sistemine katkıda bulunmuştur.

EPİSTOMOLOJİ METAFİZİĞİN KAPSAMI ALANI DIŞINDA KALMAKLA BİRLİKTE TEK BİR BAŞLIK OALARK ÖNE ÇIKMAKTADIR.

İnsanın varoluşuna bağlı fizik ve manevi durumların bütünleştirilmesi konusunu içerir.

"Kutsal Üçleme" inancını nominalizm hiç bir şekilde açıkalyamaz çünkü bu fenomen bir özneler ve kimliklerle tanımlanabilecek bir olaylar bütünüdür.

Varlığa ilişkin genel ve rasyonel soruşturmaya metafizik denir. Doğru cevap C'dir.

Pozitivizmin kurucusu Comte açısından da metafizik, din ya da teolojinin bir uzantısı veya kalıntısından başka bir şey değildir. Onun eleştirisi belli bir ideolojiyi, katışıksız bir bilim ideolojisini yansıtan bir eleştiri olmak durumundadır. Gerçekten de Comte metafiziği entelektüel ilerlemenin tarihindeki bir evre olarak değerlendirmişti. O, bilginin standart örneği olarak ampirik bilimi görmüş, bilimin gözlemlenebilir olgular arasındaki yasalı ilişkileri araştırdığı için güvenilir bir yol gösterici olduğunu kabul etmişti. Bu yüzden, metafiziğin imkânsız olduğunu söyledi. Bunun nedeni, onun gözünde bilginin deneyime dayanması, var olmayan bir alana ilişkin salt akla dayalı bir bilginin yanılsamadan başka bir şey olmamasıdır. İnsan zihninin sadece olgun olmayan bir evresinde ortaya çıkan metafizik düşünüş, Comte’a göre, ilerlemenin önünde bir engel teşkil eder; o, işte bu yüzden yok olmaya veya edilmeye mahkûmdur.

Kant’ın “inanca yer bulmak için bilgiyi inkâr etmesi” dogmatizmi ve septisizmi yıkmaya yöneliktir. Ona göre duyusal dünya, deneye dayalı bilginin tek verisini oluşturur. Böylece bilgi, duyunun verileri ve olgularıyla mümkündür. Anlaşılır dünya ise “teorik bir yanılsamadan” (illusion) başka bir şey değildir. Kant için salt aklın gücü yanılsatıcıdır, anlama yetisinin ilkeleri numenler alanına değil; yalnızca fenomenler alanına uygulanabilir. Böylece Kant, aklı kendi sınırları içine çeker. Bu sınırlama, aklın nesnelliğini gerçekleştirmesi anlamına gelir. Sonuç itibariyle bilgi, bir yandan duyusal dünya ya da fenomenler ile uzay ve zamana; diğer yandan anlaşılır dünya ise kendinde şey ya da numenler olarak düşüncenin salt nesnesine bağlanmaktadır. Dolayısıyla Kant’ın bu sözünden çıkarılabilecek en önemli yargı: Tanrı’nın salt bir bilgi objesi olmadığı, bilakis “pratik aklın” bir postulatı olduğudur. O, metafiziği doğa hakkındaki bilgilerimizin kesin ve apaçık ilkelerinin arandığı ve bulunduğu bir alan olarak görmeyi yanlış bulur.

Her iki dönemde de varlık, var olana indirgenir ve varlığı anlamanın, yorumlamanın veya sınışamanın anahtarının töz kavramı olduğuna inanılır. Nitekim varlık “var olmak için kendisinden başka hiçbir şeye ihtiyaç duymayan şey” diye tanımlanan töz kavramı içine sıkıştırılır. Bu yüzdendir ki söz konusu töz metafiziği her iki dönemde de statik bir varlık anlayışını ifade eder. Bu statik varlık anlayışı, doğallıkla “bir şeyin her ne ise o olduğunu”, “kendisiyle bir ve aynı olduğunu” dile getiren özdeşlik ilkesine dayanır.Dolayısıyla doğru cevap D’dir.

Berkeley, modern bilimin materyalizme götürmesinden endişe ediyordu. Bilim güç kazanınca, ondan materyalizmin çıkması kaçınılmazdı. O, materyalizmden ise ateizmin doğacağını düşünüyordu. Çünkü maddenin gerçek olduğunu öne süren materyalizm, evrende ne ilahî ne de bireysel ruha yer bırakır. Ateizmden ise hiçbir değerin olmadığını, Tanrı’nın yokluğunda “her şeyin mubah olduğunu” öne süren görüş olarak nihilizmin çıkması kaçınılmazdır. Berkeley, bunun Avrupa Uygarlığı için bir felaket olacağını düşünmüştü. Bu duruma engel olmak için bir misyoner gibi Avrupa ve Amerika’nın her yanını dolaştı; insanlara vaazlar verdi. Felsefesinde ise gerçekten var olanın zihin ya da ruh olduğunu söyledi; “var olmak algılanmış olmaktır” derken maddenin varoluşunu zihnin varoluşuna indirgedi.

Descartes’ın bu açıklaması, güçlüğü çözen bir açıklama değildir. Çünkü “kozalaksı bez” veya beyin de bedenin bir parçasıdır.

Bergson’un gözünde, doğada önceden hazır verilmiş değişmez yapılar ve verili biçimler yoktur; yaşam kendi biçimlerini değişen koşullara göre sürekli olarak yaratır. Gerçekliğin süre ve hayatın bir eğilim olduğunu öne süren Bergson’a göre, hayat tüm farklı eğilimleri barındırır ve onlarla birlikte ayrı ayrı evrimleşecek olan türlerin birbirine karşı dizilerini yaratır.

Whitehead’e göre, dünyada, ne varoluşu için başka bir şeye gerek duymayan bağımsız varlıklar ne de statik varlıkları ifade eden kavramlar söz konusudur. Dünyada, yalnızca olaylardan meydana gelen sınırsız bir ağın varlığından söz edilebilir. Dahası, bu ağdaki her olay biriciktir ve onun kendine özgü bir yapısı vardır. Yine Whitehead’e göre, var olan her şey bir başka şeyle birlikte vardır. O, var olan her şeyin, başka şeylerin varoluşuna karşı duyarlı olduğunu söyler. Yani her varlık, başka şeylerle olan aktif ilişkilerinden meydana gelir. O, varlığın duyular aracılığıyla gerçekleşen algıda gözlemlenen nesnelerin toplamıyla sürekli bir değişme sürecinden daha fazla hiçbir şey olmadığını savunur. Doğru cevap D'dir.

Varoluş metafiziği, insanı evrene, varlığa veya tarihe göre açıklamaya çalışan klasik töz metafiziklerinin yerine, ilk plana var olan özneyi yerleştiren bir felsefeyi temsil eder. Yanlış olan şık E'dir.

Panteizmin, sonluyla sonsuz arasında yakın ve özsel bir temas kurmak ve insanı Tanrı’ya yakınlaştırmak amacıyla, var olan her şeyin bir birlik meydana getirdiğini ve her şeyi kapsayan bu birliğin ilahî bir yapıda olduğunu iddia eder. Yani panteizm, Tanrı’yla evrenin bir ve aynı olduğunu öne sürer; sonlu ve sınırlı dünyanın ezeli-ebedi, sınırsız ve mutlak Varlık’ın bir parçası, görünüşü ya da tezahürü olduğunu savunur. Doğru cevap B'dir.

Aristoteles, filozofun her şeyden önce doğal dünyadaki varlıkların özünü, hareket halindeki töz ya da maddenin özelliklerini araştırmak gibi bir görevi olduğu kanaatindeydi. Aristoteles’e göre, filozof ikinci olarak da var olan her şey için geçerli olan hakikatleri, bütün varlıkların tabi olduğu genel ilkeleri, “varlığın varlık olmak bakımından” karakteristiklerini gözler önüne sermek ve şeylerin en gerçeği olan varlığın doğasını incelemek durumundaydı.

A ve B şıklarındaki görüşler Comte'ye aittir. C ve E şıklarındaki görüşler Hume'a aittir. Kant, Hume ve Comte'den farklı olarak aklın ya da rasyonel faaliyetin bilimde asla tüketilemeyeceğini kabul etmiştir. Kant, bizim bilimsel bilgiye erişme sürecinde dış dünyadan birtakım duyumlar aldığımızı, bilginin deneyim üzerine yükselebileceğini kabul eder. Ona göre, insan sadece algıladığı şeyleri, onun ifadesiyle fenomenleri bilebilir. Bilim alanındaki veya fizik dünya ile ilgili bu bilgi, üstelik doğru ve kesin bir bilgi olmak durumundadır. ikinci olarak da bu bilgi duyumlar veya deneyim ile aklın kolektif çalışmasının eseri olarak ortaya çıkar. Ama metafizik alana, yani numenler alanına geçildiğinde, akıl ile deneyimin işbirliğinin ürünü olan bilgi imkansız hale gelir.