ESTETİK

Alexander Baumgarten

Güzellik

• Estetik olgu / fenomenlerin felsefesi,
• Sanat felsefesi.

Estetiğin ontolojisi, belli bir beğeni duygusuna sahip estetik öznenin belli bir estetik değer taşıyan estetik nesneye, estetik diye nitelenen özel bir tutum ya da yaklaşımla yönelmesinin ardından verilen estetik yargıdan oluşur.

İnsanın estetik ilgisinin veya tutumunun konusu olan her şey, estetik nesne kategorisi içine girer. Estetik nesne, bir sanatkâr tarafından yaratılmış bir sanat yapıtı olabileceği gibi, insanın yaratıcı etkinliğinin sonucu olmayıp tam tersine onun verili ya da hazır bulduğu do¤al bir şey, söz gelimi bir doğa manzarası ya da insan bedeni benzeri bir doğal ürün olabilir. Bununla birlikte estetik nesne denilince, daha ziyade belirli bir estetik değere sahip olan, yani öznenin kendisine kıymet takdir ettiği, değerlediği bir sanat eseri anlaşılır.

Estetik nesnenin, fiziki bir boyutu olduğu kadar anlam boyutu da vardır. Yani, sanat eseri ses, söz, renk benzeri birtakım araçları kullanarak bir anlam aktarır.

Sanat eseri, hem duyusal hem de formel birtakım değerlere sahip olmak durumundadır. Eserin
duyusal ve formel değerleri birlikte, en temel estetik değer olarak onun güzelliğine katkı yapar.

Estetik nesnede duyumsal özellik ya da değerler, söz konusu nesnenin dokusundan, renklerinden, tonundan, kısacası fenomenal nesneden hoşlandığımızda, o bize duyumsal bir keyif verdiği zaman keşfedilir.

Güzellik iki ayrı şekilde değerlendirilmiştir. Birinci güzellik anlayışı klasik güzellik anlayışı olup
güzelliği nesnel ve mutlak bir değer olarak alır. Oysa modern güzellik anlayışı, güzelliği öznel ve göreli bir değer olarak görür.

Estetik nesne ya da sanat eseri için form, onun dış görünüşü veya şeklinden ziyade, parçalarının karşılıklı ilişkilerinin belirlediği genel yapı, bütünsel organizasyondur.

Estetik nesne veya sanat eserinin söz konusu duyumsal ve formel değerleri, birlikte, onun en temel değeri olarak güzelliği meydana getirir, ona katkı yapar.

Estetik bir kavram olarak güzellik, genellikle sanatsal bir nesnenin şekil, renk, ses, tasarım veya ritim gibi duyusal tezahürlerden doğup insan zihnine bir algısal haz deneyimi, bir anlam ya da doyum sağlayan bir özelli¤i olarak tanımlanır.

Öznelci perspektiften, bir nesneyi estetik açıdan değerli kılan şey onun estetik özne ile olan
ilişkisidir.

Estetik özne, estetik nesne karşısında estetik tavır alabilen kişiyi tanımlar. Estetik özne, her şeyden önce estetik alanı ve bu arada estetik öznenin kendisini anlamaya yönelmiş filozofun kendisidir; o, belli bir sanat eğitimi almış, sanata dair bir kavrayışı olan bir sanat eleştirmeni olabilir. Ve estetik özne, nihayet belli bir beğeniye, bir sanat duyarlılığına sahip sıradan bir insan veya bir estet olabilir. Demek ki estetik özne, nesnenin taşıyıcısı olduğu güzellik değerini alımlayan kişidir.

Estetik özneyi estetik nesneye bağlayan, onunla büyük ölçüde özel diyebileceğimiz bir ilişki tesis etmesini mümkün kılan şey estetik tutumdur.

Estetik yargı, estetik öznenin estetik nesneye, adına estetik tutum dediğimiz özel bir tavırla yöneldikten sonra, gerçekleştirdiği estetik değer yükleme edimini tanımlar.

• Öznelcilik-Nesnelcilik
• Görecilik-Mutlakçılık

Estetik yargının salt haz ya da hoşlanmaya dayanan öznel temelini, sınırsız bir rölativizme düşmeden koruyamama problemine, beğeni problemi adı verilir.

Hiyerarşik düzene göre sınıflama

Özcülük, bir şeyi belirleyen, her ne ise o yapan birtakım özellikler bulunduğu görüşüdür.