FELSEFE - Deneme Sınavı - 8

İdealist eğitimin müfredatında baş sırayı felsefe, matematik, tarih, teoloji ve sanat benzeri disiplinler alır.

Realizm, ideal ya da aşkın bir dünyanın varlığım öne süren idealizmin tersine, zihinden bağımsız bir dış dünyanm varlığım kabul eden felsefe görüşüdür.

Realizm, ideal ya da aşkın bir dünyanın varlığım öne süren idealizmin tersine, zihinden bağımsız bir dış dünyanın varlığım kabul eden felsefe görüşüdür. Söz konusu felsefe görüşünün eğitim alanındaki en önemli temsilcisi Aristoteles olmuştur.

Realizmin modern versiyonu natüralizmdir. Natüralizm, bilimin en büyük güç haline geldiği modern uygarlığın felsefesini ifade eder.

Natüralist eğitim felsefesi, öğrenci merkezli ilk eğitim anlayışına karşılık gelir.

Eleştirel eğitim felsefesi, analitik eğitim felsefesiyle klasik eğitim felsefesinin bir sentezini temsil eder.

Estetiğin ontolojisi, belli bir beğeni duygusuna sahip estetik öznenin belli bir estetik değer taşıyan estetik nesneye, estetik diye nitelenen özel bir tutum ya da yaklaşımla yönelmesinin ardından verilen estetik yargıdan oluşur.

Duyumsal değerlerdir ki söz konusu değerleri, estetik özne ya da gözlemci, fenomenal nesnenin duyumsal özelliklerinden keyif aldığı, haz elde ettiği zaman idrak etmiş olur. Başka bir deyişle, bir estetik nesnede duyumsal özellik ya da değerleri, söz konusu nesnenin dokusundan, renklerinden, tonundan, kısacası fenomenal nesneden hoşlandığımızda, o bize duyumsal bir keyif verdiği zaman keşfederiz.

Sanatı başka disiplinlerden ayıran bir özün var olduğunu, yani sanatı belirleyen asli birtakım özellikler bulunduğunu öne süren özcülüktür. Özcü sanat anlayışı üç ana kategoriye ayrılır. Buna göre özcü teoriler sanatın özünü ya sanatsal faaliyette ya sanatçıda ya da sanat eserinde arar.

Taklitçi teorinin sanatta beceri ve yeteneğe büyük bir önem verdiği yerde, ifadeci
anlayış bu ustalık ve yeteneğin önemini göz ardı eder, hatta bunun sanatın önemini azalttığını öne sürer. Çünkü bu anlayışta hissetmek üretmekten çok daha önemlidir; özgün yaratıcı edim sanatçının ruhunda ya da aklında olup bunu ifade edip etmemek sanatçının kendi seçimidir.

Kavram ile sezgi arasında bir ayrım yapan, sezginin bir nesnenin bireyselliğiyle tanışıklığı ifade ettiği yerde, kavramın sadece bir sınışama aracı olarak ortaya çıktığını belirten Croce’de kavram-sezgi ayrımına temsil-ifade ayrımı tekabül ederken sezgiyle ifade özdeşleşir.

Bell’e gore gerçek sanat eserlerinin söz konusu estetik duyguyu yaratmalarının nedeni, onların anlamlı forma sahip olmalarıdır. Anlamlı form eserin parçaları arasındaki belirli bir birlik ilişkisi olup eserin yapısının ayırt edici özellikleriyle ilgilidir.

Sanat eserinin özerkliğini temin etmeye çalışan bir yaklaşım olarak formalist sanat anlayışı, edebiyatta, müzikte, mimaride veya başka herhangi bir sanat dalında sanat eserinin değerinin, başka hiçbir şey tarafından değil de sadece eserin formu tarafından belirlendiğini öne sürer.

Marksist sanat anlayışında, Marx tarafından ortaya konan “temel” ve “üstyapı” topografyasının genel bağlamı içinde, edebiyat metinlerinin form ve içeriğini, bu metinleri içinde oluşturulmuş oldukları ekonomik, politik ve ideolojik ilişkilere gönderimle açıklama yönünde bir teşebbüs hep olagelmiştir.

Kurumsal sanat anlayışı, insan elinden çıkma bir nesnenin, onu sanat eseri olarak belirlemeye yarayan hiçbir özelli- ğinin olmadığını öne sürerken nesneye sanat eseri statüsünün sanat dünyası tarafından verildiğini öne sürer.

Arthur Danto’ya göre, Sanat eserinin bir şey hakkında olması, yani onun bir konusunun bulunması, temsil ettiği bir şeyin bulunması gerekir. temsilin sanatçının temsil edilen içerikle ilgili duygularını, inançlarını, kısacası tutumlarını ifade etmesi gerektiğini öne sürer. eserin bunu metaforlarla yaptığını söyler. O, sanatta ifadenin metaforla örtüştüğünü söylerken bir yandan da metaforik temsil ve ifadenin tarihsel bağlamından ayrılmaz olduğunu dile getirir. Buna göre, bir kategori olarak sanat dinamik olup neyin sanat sayılacağı tarihsel koşullar tarafından belirlenir. O, nihayet sanatsal temsil ve ifadenin içeriğinin büyük ölçüde yorum tarafından oluşturulduğunu söyler.

Terimi felsefeye sokan, onu felsefenin belli bir alanı ya da disiplinini ifade etmek için ilk kullanan kişi, ünlü Alman düşünürü Alexander Baumgarten (1714-1762) olmuştur. Onun ilk, temel duyum anlamına gelen aisthesis sözcüğünden yola çıktığı söylenebilir.

Estetik nesne, estetik özne, estetik değer, estetik tutum ve estetik yargı estetiğin konusunu, onun ontik bütünlüğünü meydana getirir. Yani, estetiğin ontolojisi, belli bir beğeni duygusuna sahip estetik öznenin belli bir estetik değer taşıyan estetik nesneye, estetik diye nitelenen özel bir tutum ya da yaklaşımla yönelmesinin ardından verilen estetik yargıdan oluşur.

Estetik özne bir estetik nesneyi algılayan, algılamakla kalmayıp onu kavrayan ve ondan estetik olarak hoşlanan, estetik haz duyan bilinç ve beğeni varlığıdır. Buna göre I’ de bir nesneyi algılayan, algılamakla kalmayıp onu kavrayan ve ondan estetik olarak hoşlanan, estetik haz duyan bir kişiden söz etmektedir. Ancak II ve III de böyle bir durum söz konusu değildir.

Estetik tutum çıkar gözetmeyen bir tutumdur. Onun kendi dışında bir amacı yoktur. Estetik tutumun kişisel tavırla da ilişkisinin olmaması gerekir. Başka bir deyişle, bir sanat eserini kendi hayatıyla ilişkisi ekseninde ele alan, bir tiyatro oyununu veya bir filmi bir yerinde kendisini görmek için seyreden birinin tavrı, kişisel bir tavır olup onun estetik tavırla ilişkisi yoktur.