FELSEFE - Deneme Sınavı - 16

Kant ahlaki eylemi, ödevden dolayı yapı›lan eylem olarak tanımlar.

Paragraf analiz edildiğinde atomculuğun bütünleştirici boyutu içerisinde yer aldığı açıkça görülmektedir.

Ölüm cezasının savunuculuğunu yapanların ilk ve en sık olarak başvurdukları argüman etkin caydırıcılık argümanıdır. Teori yüklülük, Döngüsellik, Görüşlerin çelişmesi, Görelilik argümanları diğer felsefe disiplinlerine ait, filozofların geliştirdikleri argümanlardır.

Kant’ın özgürlük anlayışı, kişinin kendisini yüksek doğasının veya aklın taleplerine göre belirlemesi anlamında oto-determinizm ile belirlenir.

Kant, insan varlığının birtakım yükümlülüklerinin olduğunu savunur. Bunlar, insan olmanın, akıl ve irade sahibi olmanın insana getirdiği ödev ya da yükümlülüklerdir. Bu yüzden, Kant ahlaki eylemi, ödevden dolayı yapılan eylem olarak tanımlar.

Etiğin ahlaklılığın özünü ve ahlakın ilke ve temellerini araştırdığı, ahlaklı olmanın ne anlama geldiği üzerinde durduğu söylenebilir. O, yine akıllı varlıklar olarak biz insanların nasıl bir hayat yaşamamız veya hangi amaçların peşine düşmemiz gerektiğini ele alır. Etik, ayrıca, insan olmamız dolayısıyla, bizim birtakım ödevlerimiz olup olmadığını sorgular. Demek ki geleneksel anlamı içinde etik, olması gerekeni bildiren kural koyucu ya da normatif bir disiplin olmuştur. Doğa ve doğal olayları ile ilgili araştırmalar felsefenin konusu değildir.

Mill, Bentham’ı mutluluğa dönük vurguyu fazla öne çıkarttığı gerekçesiyle eleştirip amacın mutluluğu artırmak yerine, öncelikle mevcut mutsuzluğun ortadan kaldırılması ya da en azından azaltılması olması gerektiğini öne sürdü. Negatif yararcılığı, faydacılığın çok daha makul ve anlaşılır bir versiyonunu oluşturan Mill, öte yandan hazların birbirlerinden sadece nicelik değil, nitelik bakımından da farklılık gösterebilmesinin önemine vurgu yaptı. Yüksek hazlar adını verdiği entelektüel hazlara, duygu yaşantılarına, kısacası manevi hazlara daha yüksek bir değer biçen Mill, iyi bir hayatın manevi hazların hâkim olduğu bir hayat olduğunu savundu. Mill, Bentham’ın niceliksel hazcılığına karşı niteliksel hazcılığı öne çıkartırken “Karnı tıka basa doymuş bir domuz olmaktansa aç gezen Sokrates olmayı tercih ederim” demiştir.

Bentham, eylemin iyiliğini hem fail hem de eylemden etkilenen kimseler için mutluluk üretme kapasitesiyle yargılar. Buna göre mutluluğu hazza eşitleyen Bentham, kişinin mutluluğa erişebilmek için hazza yönelmesi, hayattan olabildiğince çok haz elde etmeye çalışması gerektiğini savunur. O, bir “haz kalkülü” geliştirmiş ve birey ya da ahlaki failin eylemden önce eylem üzerinden elde etmesi muhtemel hazzın yoğunluğunu, süresini, kesinliğini, yakınlığını, doğurganlığını ve saflığını hesaba katması gerektiğini belirtmiştir. Fakat Bentham bu noktada kalmaz, yedinci ölçütü meydana getiren meşhur yarar ilkesiyle birlikte, bireysel düzeyden sosyal düzeye, öz-çıkardan başkalarının çıkarına geçer. Hazzın kapsamı, yani eylemden etkilenen insanların sayısıyla ilgili olan bu ölçütte, o, “eylemin ondan etkilenen en yüksek sayıda insana en büyük mutluluk yaratması gerektiğini” ileri sürer.

Etiğin, şimdiye kadar ele alınan teorik boyutu yanında, bir de uygulamalı boyutu vardır. Uygulamalı etik 1970’li yıllarda ortaya çıkmıştır. Bunun en önemli nedeni uygulamalı etik kapsamı içinde ele alınan problemlerin önemli bir kısmının teknolojinin sonucu olması ve yeni mesleklerin ve beyin gücüyle çalışan orta sınıfların esas itibarıyla 20. yüzyılda zuhur etmesidir. Etiğin pratik sorunlara uygulanmasının sonucu olan en yeni dalı olarak uygulamalı etik; söz gelimi kürtaj, kirli eller, hayvan hakları, ötenazi gibi özgül, tartışmalı ahlaki konu ve problemlerin analiziyle belirlenir.

Ahlak, bütün unsurlarıyla bireyin hazır bulduğu norm ve kurallar bütünüdür.

Ahlak yerel ve pratik, etik ise teorik ve evrenseldir. İnsan ahlak alanında edilgin, etik alanda etkindir. Çok daha önemlisi, etik, bireyin veya ahlaki failin alıcı değil de bütünüyle kurucu ya da etkin olduğu bir alan ya da tutumu ifade eder.

Bir felsefe disiplini olarak etik aşağı yukarı milattan önce beşinci yüzyılda başlamıştır; onu ortaya çıkaran en önemli şey de Sokrates ve Platon gibi filozofların insan hayatının amacı ve erdemli bir hayatın niteliği üzerinde düşünmeye başlamaları olmuştur.

Normatif etiğin ve dolayısıyla da etiğin kurucusu Sokrates olarak kabul edilir.

Teleolojik etiğin karşısında yer alan deontolojik etik ise sonuçtan ziyade doğru eylem problemi üzerinde yoğunlaşır ve ahlaki bir eylemin doğruluğu ya da yanlışlığının, eylemin sonuçlarından bağımsız olarak onun birtakım ahlaki ödev ya da eylem kurallarını yerine getirip getirmemesi tarafından belirlendiğini öne sürer.

Kant, insanın iki şey üzerinde kontrolü olmadığını söylüyordu: Eylemin sonuçlarıyla duyguları. Dahası duygular herkeste ortak değildi. Bu yüzden, ahlaklılığı akıldan türetme yoluna gitti.

Kant’ın etiği, yapılması gerekenleri söylemez, bunun yerine ödevin formunu verir. Bunu etik formalizm olarak ifade etmekteyiz.

Erdem ve ahlaki karaktere vurgu yapan erdem etiğinin üç temel kavramı pratik, gelenek ve anlatıdır.

Metaetik, ahlaki kavramların anlamlarıyla, ahlaki önermelerin mantıksal statüsüyle ve ahlaki akıl yürütmenin yapısıyla ilgilendiği için, aynı zamanda etiğin mantığı olarak anlaşılır.

Bir konu ya da problemin uygulamalı etik kapsamına girebilmesi için iki şeye ihtiyaç bulunduğu söylenebilir. Bir kere, her şeyden önce ilgili konunun, yanında ve karşısında, lehinde ve aleyhinde olan insanların veya grupların olması anlamında tartışmalı bir konu olması gerekir. Sonra da konunun, bireylerin etik ödev ve yükümlülükleriyle ilgili olan evrensel bir etik problem olma zorunluluğu vardır.

A . Pratik-Gelenek- Anlatı