EVDE YAŞLI BAKIM HİZMETLERİ

• Hastanın bir bölgesinde bir yaranın kapatılması ya da dikiş atılması gerektiğinde uygulanan işlem lokal anestezidir. Diş çekimi işleminde bölgesel anestezi uygulanması lokal anesteziye örnektir.
• Hastada bilinç kaybı oluşturan, adale gevşemesi sağlayan, refleks kaybının olduğu tüm organizmayı etkileyen işlem genel anestezidir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Kalp-Damar Sisteminde (KDS) Meydana Gelen Değişiklikler
ve Bakım
Yaşlanma ile birlikte kalbin ağırlığı artar, boyutları küçülür (Hipertansiyon ve kalp hastaları hariç), kalp hızı düşer, miyokard esnekliği azalır, kalbin pompalama yeteneği %1 azalır, periferik vasküler direnç artar, kan basıncı yükselir ve hipertansiyon (kan basıncının 140/90 mmHg üzerinde olması durumu) sorunu vardır. Buna bağlı yaşlı bireyler en az bir antihipertansif ilaç kullanmak durumundadırlar (Örneğin Norvax). Bu durum cerrahi öncesi mutlaka anestezist tarafından değerlendirilmelidir. Kalp kapakçıklarında kalınlaşma, venlerde dilatasyon, yüzeyel damarlarda belirginleşme nedeniyle halk arasında damar daralması olarak bilinen arterioskleroz, hipertansiyon, periferal damar hastalığı, kronik konjestif kalp yetmezliği, myokard enfarktüsü, aritmiler ve iletim bozuklukları yaşlılarda sık görülen kalp damar sistemi rahatsızlıklardır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Solunum Sisteminde Meydana Gelen Değişiklikler ve Bakım
Yaşlanma ile birlikte akciğerlerde rezidüel volümde artma, vital kapasite azalma, silia sayısı ve hareketlerinde azalma, ventilasyonda bozulma, difüzyonda azalma, göğüs duvar
sertliğinde artma, alveoler membranda kalınlaşma, bronşiyal epitel ve mukoz glandlarda dejenerasyon, anatomik ölü boşlukta artma, göğüs kafesinin boyutunda değişme ve esnekliğinde azalma nedeniyle derin soluk alma ve öksürme yeteneğinde azalma görülür. Bu değişikliğe bağlı olarak yaşlı bireylerde solunum güçlüğü, sekresyonları uzaklaştırmada güçlük çekme gözlenir. Ayrıca yaşlı hastalarda uzun yıllar sigara içmeye ya da astım gibi kronik bir hastalığa bağlı akciğer harabiyeti de görülebilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Genito-üriner Sistemde (GÜS) Meydana Gelen Değişiklikler
ve Bakım
Yaşlanma ile birlikte genital sistemde atrofi ve mukozalarda kuruluk, üreme sistemi fonksiyonlarında gerileme, seksüel aktivitede azalma, böbrek kitlesinde azalma (%1 oranında özellikle korteks bölümünde), böbrek kan akımında azalma (kortekste), glomeruler filtrasyon hızında azalma, böbreğin idrarı konsantre ve dilüe etme yeteneğinde azalma, nefron fonksiyonunda azalma, renin-anjiotensin (kan basıncının düzenleyen hormonal ve damarsal mekanizma) ve aldosteron bedende sodyum tutulumunu sağlayan hormon
aktivitesinde azalma, mesane kapasitesinde azalma, mesane kasılmasının zayıflaması ve idrar retansiyonu (idrarın mesaneden tam boşalamaması) görülür.
Yaşlı bireyde Kronik Böbrek Hastalığı (KBH) ve buna bağlı diyalize girme gibi sürekli izlemi gerektiren sorunlar, üriner enfeksiyon, üriner inkontinans, sıvı-elektrolit dengesizlikleri, ilaçların atılımında azalmaya bağlı ilaç toksikasyonu sıklıkla görülür. Erkeklerde yaşlanmayla birlikte prostat bezinin büyümesi de enfeksiyon riskini artırır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Akciğer Embolisi: Özellikle uzun süren kırık ameliyatlarından sonra sık görülen komplikasyondur. Kırık nedeniyle kemik yapının bozularak dolaşıma katılması, kümeleşerek ven duvarlarında pıhtı oluşturması ve bu pıhtının koparak pulmoner arter dallarını tıkanması ve akciğer dokusunun hasarı ile birlikte oluşan ciddi bir durumdur. Acil bakımı gerektirir. Bu nedenle yaşlı hastalara cerrahi sonrası dönemde kan sulandırıcı olarak bilinen antikoagülan ilaç tedavisine başlanır. Yaşlı birey ani hareketlerden korunur. Asla yalnız bırakılmaz. Kabız olması önlenir. Böylece valsalva manevrası kullanımı engellenir. Böylece kabızlığa bağlı aşırı ıkınma ile solunum ve kalp üzerine oluşacak basınç önlenmiş olur. Doğru cevap E seçeneğidir.

Tromboflebit: Genellikle ameliyattan 7-14 gün sonra ortaya çıkar. Ameliyat sonrası gelişen dehidratasyon, kan akımının yavaşlamasına ve kanın pıhtılaşmasına neden olabilir. Uzun süre hareketsizlik ve şişmanlık da bu komplikasyonun gelişmesinde rol oynar. Tromboflebitin en büyük tehlikesi ven duvarından kopan pıhtının dolaşıma katılarak hastanın akciğer, kalp ya da beyin damarlarını tıkamasıdır. Tromboflebit daha çok femoral ve iliyak venlerde görülür. Ameliyat sonrası hastaya bacak egzersizlerinin yaptırılması hastanın erken dönemde ayağa kaldırılmasıyla bu risk ortadan kaldırılır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Bağırsak Hareketlerinin Durması (Paralitik ileus): Ameliyat sonrasında tüm hastalarda paralitik ileus anestezi, ameliyat esnasında batındaki organların ellenmesi, sıvıelektrolit dengesizlikleri ve ameliyat yarasının enfekte olması sonucu gelişebilen ciddi bir komplikasyondur. Yaşlıda bağırsak seslerinin olmayışı, hastanın gaz ve dışkı çıkarmaması yanında bazen kusma ile kendini gösteren ve yine ACİL BAKIM gerektiren önemli bir komplikasyondur. Bu durumda yaşlı hastaya ağızdan hiçbir şey verilmez. Nazogastrik tüp
yerleştirilip, sakşına bağlanır, IV mayi takılır. Elektrolit dengesizliği için sıvı tedavisine başlanır. Bu komplikasyonun önlenmesinde, abdominal distansiyonu ortadan kaldırılmasında hastanın erken mobilize edilmesi son derece önemlidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Basınç Yarası (Dekübitüs): Ameliyat sonrası uzun süre yatağa bağımlı olarak aynı pozisyonda yatılması, ödem, yetersiz beslenme, zayıflık, şişmanlık, derinin ter ve idrarla
tahriş olması gibi nedenlerle basınç yarası gelişebilir. Bunu önlemek için havalı yatak kullanılır, yaşlı bireyin iki saatte bir pozisyonu değiştirilir, basınç noktaları gözlenir, losyonlar
ile cildin kuruması önlenir ve mutlaka basınç yarası skalası ile hastanın gözlenmesi gereklidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

İdrar yolu enfeksiyonları, yaşlılarda en sık görülen sorunlardan birisini oluşturmaktadır. Özellikle yaşlı kadın hastalarda erkek yaşlı hastalara göre daha sık görülmektedir. İdrar yollarında yaşa bağlı değişiklikler ve mevcut hastalıklar yaşlı erişkinde sistemin bakteriyel birikim nedeniyle üriner sistem enfeksiyonu gelişmesine zemin hazırlamaktadır. Üriner sistem enfeksiyonları şu başlıklar altında incelenebilir;
1. Semptomatik üriner sistem enfeksiyonu: Yaşlılarda semptomatik alt üriner sistem enfeksiyonlarında ateş görülmez; sistit olgularında dizüri, sıkışma hissi, sık idrara çıkma yakınmaları görülebilir. Üst üriner sistem enfeksiyonlarına ise ateş yüksekliği ve hemodinamik değişiklikler eşlik etmektedir.
2. Asemptomatik üriner sistem enfeksiyonu: Asemptomatik bakteriüri sıklığı kadınlarda ve erkeklerde yaşla birlikte artmakta olup kadınlarda %20, erkeklerde %10 oranlarında görülmektedir. Semptomları yoksa asemptomatik bakteriürinin tedavi edilmesi önerilmemektedir.
3. Bakteremik üriner sistem enfeksiyonu: Üriner sistem enfeksiyonlarının klasik semptom ve bulguları yaşlılarda görünmemekte, atipik seyredebilmekte olup yaşlılar deliryum, halsizlik gibi şikayetlerle hastaneye başvurmaktadırlar.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Hidrokolloidler

- Sıcak ve nemli ortam oluşturur.
- Sıvı ve bakterileri sızdırmaz.
- Granülasyon oluşumunu destekler.
- Yarayı korur.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Yaşlanma ile birlikte kalbin ağırlığı artar, boyutları küçülür (Hipertansiyon ve kalp hastaları hariç), kalp hızı düşer, miyokard esnekliği azalır, kalbin pompalama yeteneği %1 azalır, periferik vasküler direnç artar, kan basıncı yükselir ve hipertansiyon (kan basıncının 140/90 mmHg üzerinde olması durumu) sorunu vardır.

Ameliyat öncesi birkaç gün kan basıncının kontrol altında tutulması kalp hastalıklarının görülme riskini azaltır. Kalp yetersizliği olan hastalar dispne, raller, juguler ven distansiyonu ve ödem açısından değerlendirilmelidir.

Yaşlanma ile birlikte alveolar membranda kalınlaşma solunum sistemine, hipertansiyon kalp-damar sistemine, renin-anjiotensin ve aldosteron aktivitesinde azalma genito-üriner sisteme, pankreasta yassılaşma sindirim sistemine ait belirtilerdir.

Kemik yoğunluğu azalmış olan hastalara kalsiyum ve D vitamininden zengin, dengeli bir diyet yanında demir ve
kalsiyum preparatları kontrollü olarak verilmelidir.

Tromboflebit: Genellikle ameliyattan 7-14 gün sonra ortaya çıkar. Ameliyat sonrası gelişen dehidratasyon, kan akımının yavaşlamasına ve kanın pıhtılaşmasına neden olabilir. Uzun süre hareketsizlik ve şişmanlık da bu komplikasyonun gelişmesinde rol oynar.

Hidrokolloidler;

- Sıcak ve nemli ortam oluşturur.
- Sıvı ve bakterileri sızdırmaz.
- Granülasyon oluşumunu destekler.
- Yarayı korur.

Alginatların yüksek düzeyde eksudayı absorbe etme özelliği vardır.

Lordoz, beldeki normal çukurluğun yani omuriliğin içe doğru çökmesidir.

Yaşlıda bağırsak seslerinin olmayışı, hastanın gaz ve dışkı çıkarmaması yanında bazen kusma ile kendini gösteren ve yine acil bakım gerektiren önemli bir komplikasyondur. Bu durumda yaşlı hastaya ağızdan hiçbir şey verilmez. Nazogastrik tüp yerleştirilip, sakşına bağlanır, IV mayi takılır.

Yaşlılarda semptomatik alt üriner sistem enfeksiyonlarında ateş görülmez; sistit olgularında dizüri, sıkışma hissi, sık idrara çıkma yakınmaları görülebilir. Üst üriner sistem enfeksiyonlarına ise ateş yüksekliği ve hemodinamik değişiklikler eşlik etmektedir.