EVDE YAŞLI BAKIM HİZMETLERİ

Dünya Sağlık Örgütü kanser kontrol programlarını 6 alanda ele almaktadır; primer koruma, sekonder koruma, zamanında uygun tedavi, izlem, tedavi sonrası bakım ve rehabilitasyon. Dünya genelinde primer ve sekonder önlemlerin alınmasıyla kanserin en az 1/3’i önlenirken; diğer 1/3’i taramalarla erken teşhis edilerek tedavi edilebilmektedir

Kansere neden olan çevresel faktörler arasında fiziksel karsinojenler kimyasal karsinojenler, tütün kullanımı, sağlıksız beslenme, aşırı tuz kullanımı, alkol ve infeksiyöz hastalıklar yer almaktadır.

Yaşlılarda taranan bazı kanserler ve taramalar şu şekildedir; Meme kanseri: 3 yıldan uzun yaşam beklentisi var ise 2 yılda bir mamografi ve en az yılda bir klinik meme muayenesi yapılmalıdır. Bağırsak kanserleri: 3 yıldan daha uzun yaşam beklentisi olanlarda yılda bir, rektal muayene, dışkıda gizli kan, 3-5 yılda bir sigmoidoskopi yapılmalıdır. Dışkılama alışkanlıklarında değişiklik yada dışkıda kan varlığında hemen doktora başvurulmalıdır. Prostat kanseri: 50-70 yaş arası erkeklerde düzenli PSA testi ve yılda bir rektal muayene yapılmalıdır. Serviks kanseri: 60 yaş üstü kadınlarda pelvik muayene ve 3 yılda bir smear testi yapılmalıdır.

Kanser belirtilerinin çeşitliliğine rağmen hekime başvurmayı gerektiren belli başlı belirtiler şunlardır. • Vücudun her hangi bir yerinde şişlik • İyileşmeyen veya iyileşmesi geciken yara • Ben ve siğillerde değişiklikler • Olağan dışı kanama • Yutma güçlüğü • Sürekli öksürük ve ses kısıklığı • İdrar ve dışkılama alışkanlıklarında değişiklik

Palyatif: Hastanın acı çekmesinin giderilmesi ve yaşam kalitesinin arttırılmasına odaklı bir bakım şeklidir.

Tablo 6.1 Kemoterapiye bağlı yan etkiler

Tablo 6.1 Kemoterapiye bağlı yan etkiler

Radyoterapide tümöre istenilen yüksek öldürücü doz verilirken mümkün olduğunca tümörün etrafındaki dokular korunmaya çalışılır. Ancak bu tedaviye bağlı aşağıda belirtilen yan etkilerde görülebilmektedir; 

• Radyoterapi kemik iliğinde üretilen kan hücrelerinin yapımını etkileyerek kansızlık, yorgunluk, halsizlik, infeksiyonlara yatkınlık ve kanamalara yol açabilir.

• Radyoterapinin uygulandığı bölgeye göre 1-4 hafta içinde deride reaksiyonlar ortaya çıkabilir. Erken dönemde üzerine basmakla solan hafif kızarıklık, ödem, pullanma, sıcaklıkta artış, ciltte rahatsızlık hissi, kuruluk, kaşıntı ve soyulmalar görülebilir. Eğer epidermis kendisini hızlıca yenilemezse ağrılı ülserasyonlar (açık yara) oluşabilir. Geç dönemde ise ciltte koyu lekeler ve sertlikler ortaya çıkabilir.

• Boyun bölgesine uygulanan radyoterapide ağızda yaralar, tükrük salgısının yapımında azalma hatta tamamen sonlanma, ses kısıklığı, yutma güçlüğü, tat alma duyusunda azalma görülebilir.

• Göğüs kafesine uygulanan radyoterapiye bağlı nefes darlığı, yutma güçlüğü ortaya çıkabilir.

• Mide ve karın bölgesine uygulanan radyasyona bağlı ishal, bulantı-kusma, iştahta azalma, kilo kayıpları görülebilir.

• Alt karın bölgesine yapılan radyoterapi ile idrar yapmada güçlük, idrar kaçırma gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

• Radyoterapinin uygulandığı bölgeye göre geçici ya da kalıcı saç ve kıl kayıpları ortaya çıkabilir

YAŞLI KANSER HASTALARINDA ÖZ BAKIM GEREKSİNİMLERİNİN KARŞILANMASI

banyo yapma, saç bakımı, ağız bakımı, ayak ve tırnak bakımı, perine bakımı, beslenme

Metastaz:Kanserli hücrelerin bulundukları yerden vücudun başka bölgelerine yayılmasıdır.

Kanser belir­tilerinin çeşitliliğine rağmen hekime başvurmayı gerektiren belli başlı belirtiler şunlardır.

Kemoterapi; tümör hücrelerinin yok edilmesi için uygulanan tekli ya da çoklu ilaç uy­gulamalarına denir. Biyoterapi ise, biyolojik yanıtı etkileme özelliğine sahip biyolojik kaynaklı ajanlar kullanılarak yapılan tedavi şeklidir.

Radyoterapi, tümör hücrelerinin iyonizan radyasyon uygulanarak yok edilmesidir. Kanser tedavisinde tek başına kullanılabildiği gibi ameliyattan önce ve sonra, kemoterapi ile bir­likte ya da ardışık olarak tedavi ve palyasyon amacıyla uygulanmaktadır. Radyoterapide tümöre istenilen yüksek öldürücü doz verilirken mümkün olduğunca tümörün etrafın­daki dokular korunmaya çalışılır.

Kemoterapiye bağlı cilt ile ilgili yan etkiler; Ürtiker, Kontakt dermatit , Saç ve kıl kayıpları , El ve ayak cildinde soyulma, yaralar , Tırnak değişiklikleri.Pnömoni zatüredir.

Bireysel hijyen: Bireysel hijyen uygulamaları banyo yapma, saç bakımı, ağız bakımı, ayak ve tırnak bakımı, perine bakımı uygulamalarını kapsar.

Yaş ilerledikçe birçok kanserin görülme sıklığında da artış görülmektedir. Yaklaşık tüm kanserlerin %70’i 65 yaş üzerindeki nüfusta ortaya çıkarken, özellikle akciğer, meme, kolon kanserlerinin yaşla birlikte artış gösterdiği vurgulanmaktadır.

Sağlıklı davranışları ve çevresel faktörleri kontrol altına almayı gerektiren primer korun­ma yaşlı insanların kanserden korunmasında son derece önemlidir. Sağlıklı bir diyet, dü­zenli egzersiz ve sigaranın bırakılması hiçbir yaş için geç değildir. Kansere neden olan çevresel faktörler arasında fiziksel karsinojenler kimyasal karsinojenler, tütün kullanımı, sağlıksız beslenme, aşırı tuz kullanımı, alkol ve infeksiyöz hastalıklar yer almaktadır.

Palyatif: Hastanın acı çekmesinin giderilmesi ve yaşam kalitesinin arttırılmasına odaklı bir bakım şeklidir.

Kanser fiziksel, ruhsal, sosyal, maddi ve manevi yönleri ile mücadelesi zor bir hastalık­tır ve %90’ı çevresel faktörlere, %10’u genetik faktörlere bağlı ortaya çıkmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü kanser kontrol programlarını 6 alanda ele almaktadır; primer koruma, se­konder koruma, zamanında uygun tedavi, izlem, tedavi sonrası bakım ve rehabilitasyon. Dünya genelinde primer ve sekonder önlemlerin alınmasıyla kanserin en az 1/3’i önlenir­ken; diğer 1/3’i taramalarla erken teşhis edilerek tedavi edilebilmektedir.