EVDE YAŞLI BAKIM HİZMETLERİ

Günümüzde dünyada ve Türkiye’de sebebi bilinen ölümler sıralamasında kalp- damar hastalıklarından sonra ikinci sırada gelmektedir.

Fiziksel karsinojenler: Bu grup içinde bulunan iyonize radyasyon, röntgen ışınları, güneşten gelen ultraviyole ışınları, radyoaktif etkenler, noniyonizan radyasyon (mikrodalgalar, radyo dalgaları vb) kanser oluşumuna neden olduğu bilinen etkenlerdir.

Kanserin belli başlı belirtiler şunlardır.

• Vücudun her hangi bir yerinde şişlik
• İyileşmeyen veya iyileşmesi geciken yara
• Ben ve siğillerde değişiklikler
• Olağan dışı kanama
• Yutma güçlüğü
• Sürekli öksürük ve ses kısıklığı
• İdrar ve dışkılama alışkanlıklarında değişiklik

Uykusuzluk bunlardan biri değildir.

Kanser tedavisine bağlı el- ayaklarda, tırnaklarda meydana gelecek olası değişik- leri önlemek için eller ve ayakların düzenli takibi, her gün yumuşak bir sabunla yıkanması, kurulanması, el ve ayak cildinin nem dengesini sürdürmek için lanolin içeren kremler uygulanarak pamuklu eldiven ve çoraplar giydirilmesi gerekir. El tırnakları oval, ayak tırnakları düz biçimde kesilmeli, tedavi süresince manikür, pedikür yapılmaması gerekir.

Tablo 6.1

Kemik İliği:

Kırmızı kan hücrelerinde düşüş: Kansızlık, yorgunluk,

Beyaz kan hücrelerinde düşüş: İnfeksiyonlara yatkınlık, infeksiyonlar, ateş

Trombosit sayısında düşüş: Kanamalara yatkınlık, kanamalar

Radyoterapi uygulanan bölgenin travmalardan korunması (ovalamaktan kaçınma, çarpma ve darbelerden koruma, jilet gibi kesici aletler yerine elektrikli aletleri kullanma); bölgenin temiz ve kuru tutulması; hafif, kokusuz pH’ı 7.5 ya da daha düşük sabunlarla cilt temizliğinin yapılması; cilt kuruluğunu önlemek için hafif, kokusuz, su bazlı kremlerle nemlendirilmesi; tedavi bölgesine bant ya da yapıştırıcıların kullanılmaması; pudra dökülmemesi; parfüm ve makyaj malzemesi gibi kozmetik ürünlerin kullanılmaması; sıcak ve soğuk uygulama yapılmaması gerekir. Dışarı çıkarken tedavi bölgesinin güneşe maruziyetini engellemek için uzun kollu kıyafetler ve şapka tercih edilmesine, yüksek faktörlü güneş koruyucu kremlerin kullanılmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca hastanın cilt temizliği sağlanırken tedavi bölgesinde bulunan işaretlemelerin çıkartılmamasına özen gösterilmelidir. Antiseptik solüsyonlarla ağız bakımı yapılmalı, ağız kuruluğu için limonlu sakızlar çiğnetilmelidir.

Radyoterapinin uygulandığı bölgeye göre 1-4 hafta içinde deride reaksiyonlar ortaya çıkabilir. Erken dönemde üzerine basmakla solan hafif kızarıklık, ödem, pullanma, sıcaklıkta artış, ciltte rahatsızlık hissi, kuruluk, kaşıntı ve soyulmalar görülebilir. Eğer epidermis kendisini hızlıca yenilemezse ağrılı ülserasyonlar (açık yara) oluşabilir. Geç dönemde ise ciltte koyu lekeler ve sertlikler ortaya çıkabilir.

Bireysel hijyen uygulamaları banyo yapma, saç bakımı, ağız bakımı, ayak ve tırnak bakımı, perine bakımı uygulamalarını kapsar. Egzersiz bu uygulamalardan biri değildir.

İştahsızlık: Hastanın aile ve arkadaşlarıyla yemek yemesi, yeni yiyecek ve yemek tariflerinin kullanılması, küçük servisler halinde yiyeceklerin tüketilmesi, yüksek kalorili kuru yemişlerin, atıştırmalıkların tüketilmesi, iştahı uyarmak için yemek öncesi egzersiz yaptırılması, acıktığı zaman yemek yeme gibi aktiviteler düzenlenir.

İshal durumunda az az, sık sık yemek yeme, süt ve süt ürünlerinden kaçınma, baharatlı, kafeinli, gazlı, alkol içeren içeceklerin kısıtlanması, lif ve yağ oranı yüksek besinler tüketilmemesi önemlidir. Hastada ishal geliştiğinde günde en az 3 litre sıvı tüketilmesine dikkat edilmelidir.

Metastaz: Kanserli hücrelerin bulundukları yerden vücudun başka bölgelerine yayılmasıdır.

Karsinojen: Karsinojen: Kansere neden olabilen madde.

Palyatif: Hastanın acı çekmesinin giderilmesi ve yaşam kalitesinin arttırılmasına odaklı bir bakım şeklidir.

Kemoterapi; tümör hücrelerinin yok edilmesi için uygulanan tekli ya da çoklu ilaç uygulamalarına denir.

Kemoterapi; tümör hücrelerinin yok edilmesi için uygulanan tekli ya da çoklu ilaç uygulamalarına denir. Bu amaçla kullanılan ilaçlara antikanser ilaçları da (sitotoksik ajan) denilmektedir. Kemoterapinin istenen etkilerinin yanı sıra istenmeyen yan etkileri de bulunmaktadır.

Radyoterapi, tümör hücrelerinin iyonizan radyasyon uygulanarak yok edilmesidir. Kanser tedavisinde tek başına kullanılabildiği gibi ameliyattan önce ve sonra, kemoterapi ile birlikte ya da ardışık olarak tedavi ve palyasyon amacıyla uygulanmaktadır. Radyoterapide tümöre istenilen yüksek öldürücü doz verilirken mümkün olduğunca tümörün etrafındaki dokular korunmaya çalışılır.

Bulantı ve kusma: Gazlı, karbonhidratlı içeceklerden kaçınılmalıdır. Bulantı kontrolü için zencefilli gazozlar önerilebilir. İhtiyaç halinde yemek öncesi hekim tarafından reçete edilen antiemetik ilaçlar verilmelidir.

Kabızlık: Hastanın diyetinde lif içeren besinler ve günlük sıvı alımı arttırılır, doğal laksatif yiyecekleri tüketmesi sağlanır (elma, kuru erik vs).

Boşaltım gereksiniminin karşılanması: Yaşlı kanser hastalarının tuvalet ihtiyaçlarını kendi başlarına karşılamaları oldukça güçtür. Bu durumda hastaların tuvalet ihtiyaçları ördek ve sürgü kullanılarak yatakta karşılanabilir. Eğer hastanın çok sık tuvalet ihtiyacı oluyorsa bir defalık kullanım için alt bezleri kullanılabilir. Bazen sağlık profesyonelleri tarafından hastalara idrar boşaltımı için kateterler takılabilir. Bu durumda kateterin ucunda bulunan torbanın aralıklarla boşaltılması, torbanın yatak seviyesinden aşağıda tutulması, perine bakımının yapılması gerekir. Ayrıca hastanın her hangi bir durumda boşaltım ihtiyaçları karşılanırken mahremiyetine özen gösterilmelidir.

Metastaz: Kanserli hücrelerin bulundukları yerden vücudun başka bölgelerine yayılmasıdır.