EVDE YAŞLI BAKIM HİZMETLERİ

Türkiye’de yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı 2017 yılında %8.5’dir. Doğru cevap "C" dir.

Ülkemizde 65 yaş ve üzeri grubun %90’ında bir, %35’inde iki, %23’ünde üç, %15’inde dört ve daha fazla kronik sağlık sorunu olduğu tahmin edilmektedir. Büyük çoğunluğu bir ve birden fazla kronik hastalığa sahiptir. Doğru cevap "D" dir.

Kronik hastalıklar dünyada ölümlerin %63 (yüzde altmışüç)’ünün, Türkiye’de %79 (yüzde yetmişdokuz)’unun nedenidir.

Erdil ve Şenol Çelik (2007)’in belirttiği gibi günümüzde de evde bakım hizmetlerinin büyük bir kısmı yaklaşık olarak %70-80’i yaşlı bireylere sunulmakta, farklı bir çalışmada ise 65-69 yaş grubu yaşlıların yaklaşık %6’sı uzun dönem bakım aldığı belirtilmektedir. Yaşlı bireylere yönelik verilen evde bakım hizmetleri genellikle; bireylere koruyucu, tedavi edici, palyatif bakım ve ev yardımını kapsayan hizmetler şeklinde ya da sadece risk altında olarak kabul edilen akut ya da kronik hastalığa sahip, günlük yaşam aktivitelerini bağımsız olarak yerine getiremeyen, hastaneden taburcu edilen, palyatif bakıma ihtiyacı olan ya da terminal dönemde bulunan yaşlılara yönelik verilmektedir. Evde bakım hizmetlerinin sunumu multidisipliner bir yapılanmayı gerektirmektedir. Doğru cevap "B" dir.

Yaşlı birey evde bakım gereksinimi açsından değerlendirilirken;
• Var olan hastalık ve engeli,
• Uygulanan tedavileri,
• Hastalık ve tedavilerinin fonksiyonel durum ve günlük yaşam aktiviteleri üzerine etkisi,
• Ev koşullarını ve bunların yaşlının güvenliğine ve kullanımına uygunluğu,
• Sosyal destek sistemleri,
• Sosyal faaliyetleri,
• Yaşlıya bakım veren kişinin destek ve eğitim gereksinimi ele alınmalıdır (Erci, 2009). Doğru cevap "E" dir.

Yaşlı bireyin uzun süreli bakımında;
• Bakım hizmetlerine sürekli olarak gereksinim duyan kronik hastalar, yaşlılar ve özürlülerin sağlığını korumak,
• Bakıma muhtaçlık derecesinin artmasını önlemek,
• Hastalık ve özürlülüğün ortadan kaldırılamadığı durumlarda olabildiğince bağımsız yaşamayı sağlayacak eğitim ve becerileri kazandırmak
• Bireylerin temel yaşamları üzerinde kontrollerini arttırmada / durumlarını yönetmede yardımcı olmak,
• Profesyonel anlamda kaliteli bakım hizmetleri sunmak ve hastanın yaşam kalitesini arttırmaktır.

EV ZİYARETİNİN AŞAMALARI
• Problemin tanımlanması
• Amacın saptanması
• Ziyaret planının yapılması
• Ziyaret planının uygulanması
• Ziyaretin değerlendirilmesi. Doğru cevap "D" dir.

Ev ziyaretini başlatma;
• Ziyaret öncesi aile ile iletişim kurma
• Kendini tanıtma
• Ev ziyaretinin amacını açıklama
• Kendi rolünü açıklama
• Program ve hizmetlerini tanıtma. Doğru cevap "A" dır.

Ev ziyaretini uygulama;
• Hasta değerlendirmesini yapma
• Aile değerlendirmesini yapma
• Hasta güvenliği ve sağlık gereksinimlerini düşünerek çevre değerlendirmesini yapma,
• Aile için fizik tedavi gibi diğer hizmetler için hizmetleri değerlendirme. Doğru cevap "C" dir.

EV ZİYARETLERİNDE TEMEL İLKELER
Ev ziyaretlerinde aşağıda belirtilen ilkelerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
• Ev ziyaretlerinde temel ünite olarak aile ele alınmalıdır.
• Bireyler kendilerine verilen sağlık hizmetini yaşadıkları ev ortamında alırlar.
• Sağlık sorunlarının çözümünde bireylerin katılımı esastır.
• Yapılan planlamalar aile ile birlikte yapılır.
• Gereksinimlere yönelik geliştirilen planlar aile ile paylaşılır.
• Hastalara evde bakım ve rehabilitasyon hizmetleri verilir.
• Bakım verenlerle –aile-birey arasında gelişen olumlu ilişki bireylere verilen bakımı, eğitimi ve danışmanlık hizmetlerini rehberlik eder. Ev ziyaretlerinde iletişim önemlidir (Öztek ve Kubilay 2011). Doğru cevap "B" dir.

Yaşlı birey evde bakım gereksinimi açsından değerlendirilirken;
• Var olan hastalık ve engeli,
• Uygulanan tedavileri,
• Hastalık ve tedavilerinin fonksiyonel durum ve günlük yaşam aktiviteleri üzerine etkisi,
• Ev koşullarını ve bunların yaşlının güvenliğine ve kullanımına uygunluğu,
• Sosyal destek sistemleri,
• Sosyal faaliyetleri,
• Yaşlıya bakım veren kişinin destek ve eğitim gereksinimi ele alınmalıdır.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Yaşlı bireyin evde bakımında yaşlının ve yaşlıya bakım veren kişilerin eğitimi önemli olup, bakıma yönelik temel bilgi ve becerilerin öğretilmesi, yaşlının geri kalan ömrünü fonksiyonel ve daha az sorun yaşayarak sürdürmesine katkıda bulunacaktır. Evde bakımın kapsamı bireyin gereksinimlerine göre,
• Banyo yapma,
• Saç yıkama,
• Elbiselerini giyme çıkarma,
• Beslenme,
• Yataktan sandalyeye taşıma,
• Yatağa girme ve çıkma,
• Yürüyebilme,
• Tuvalete gitme gibi günlük yaşam aktivitelerine yönelik bireysel bakım gereksinimlerin karşılanmasını kapsar.
Günlük yaşam aktivitelerinin karşılanmasının yanında;
• Telefonlara cevap verme,
• Doktorla görüşmesini sağlama,
• Hesapların ya da faturaların ödenmesi,
• Mali harcamaların düzenlenmesi,
• Alışveriş,
• Temizlik ya da görevlerinde yardımcı olma,
• Evin temizlenmesi,
• Yemek pişirilmesi
• Çamaşır yıkanması,
• Seyahat edilmesi
• Sosyal aktivitelere katılma gibi enstrümantal günlük yaşam aktiviteleri ile ilgili gereksinimlerin karşılanmasını da kapsamaktadır.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Uzun dönem bakım gereksiniminin ne kadar süreyle devam edeceği nedenlerine bağlı olarak değişebilir, birkaç hafta ya da birkaç ay sürebileceği gibi yıllarca da sürebilir. Yaşlı bireyin uzun süreli bakımında;
• Bakım hizmetlerine sürekli olarak gereksinim duyan kronik hastalar, yaşlılar ve özürlülerin sağlığını korumak,
• Bakıma muhtaçlık derecesinin artmasını önlemek,
• Hastalık ve özürlülüğün ortadan kaldırılamadığı durumlarda olabildiğince bağımsız yaşamayı sağlayacak eğitim ve becerileri kazandırmak
• Bireylerin temel yaşamları üzerinde kontrollerini arttırmada / durumlarını yönetmede yardımcı olmak,
• Profesyonel anlamda kaliteli bakım hizmetleri sunmak ve hastanın yaşam kalitesini arttırmaktır.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Kamuya yönelik yaşlı için Evde Tıbbi Bakım, Evde Tedavi Edici Bakım Hizmeti veya evde sağlık hizmeti almak istenirse; Bireyin evde bakıma kabulü hasta, hasta yakını, diğer kişi ve kurumlar tarafından 444 3 833 numaralı telefon hattı aranarak ya da ‘Evde Sağlık Hizmeti Başvuru Formu’ doldurularak ya da TSM (Toplum Sağlığı Merkezi) / AHB (Aile hekimleri Birimleri) aracılığıyla il koordinasyon merkezine yapılır. Birey hastaneden taburcu olma aşamasında ise evde sağlık hizmet ihtiyacı olduğu değerlendirildi ise hekim tarafından koordinasyon merkezine bildirilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kişiye verilen Evde Tıbbi Bakım, Evde Tedavi Edici Bakım Hizmeti veya evde sağlık hizmeti;
• Evde sağlık hizmeti verilen hastanın uygulanan tedavi ile iyileşerek tedavi ihtiyacının ortadan kalkması,
• Evde sağlık hizmeti sunulan hasta için uygulanacak sağlık bakım ve tedavinin, belli bir aşamadan sonra sağlık personeli gerektirmeden uygulanabilecek hâle gelmesi,

• Hastanın kendisi veya kanuni temsilcilerinin hizmeti sonlandırmayı talep etmesi,
• Hastanın vefat etmesi,
• Hasta veya yakınlarının tedaviye uyumsuz davranışları, direnç göstermeleri, önerilere uymamaları hâlinde verilen hizmetin faydası sorumlu tabip veya diş tabibi tarafından sorgulanır ve hizmetin sonlandırılmasına karar verilebilir.
• Evde sağlık hizmeti sunulan hastanın çeşitli nedenlerle ikamet ettiği bölgenin değişmesi halinde en kısa zamanda yeni ikamet bölgesindeki evde sağlık hizmet birimine devri gerçekleştirilerek sunulan hizmetin devamlılığı sağlanır.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Başvurular kayıt altına alınarak en kısa zamanda duruma göre, tabip veya diş tabibi, hemşire veya sosyal çalışmacı tarafından ikametine gidilerek vaka yerinde değerlendirilir. Evde sağlık hizmeti almak için başvuran kişi veya aile bireylerine değerlendirme sonucu konusunda, menfi veya müspet olup olmadığına bakılmaksızın, en kısa sürede bilgi verilir. Başvurusu olumsuz neticelenenler sebepleri konusunda ayrıntılı olarak bilgilendirilir. Hastanın evde sağlık hizmetine kabul edilip edilmediği koordinasyon merkezine ve kayıtlı olduğu aile hekimine de bildirilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Topluma sunulan sağlık hizmetlerinin amacı “kişi, aile ve toplumun sağlığının korunması, geliştirilmesi, iş veriminin arttırılması, hasta olanların tedavisi ve rehabilite edilmesidir”. Sağlığın devam ettirilmesi kişinin, ailenin, biyolojik ve sosyal çevresi hastalık etkenleri içinde dengeli bir şekilde yaşamasına bağlıdır. Topluma sunulan sağlık hizmetlerinin amacına ulaşmasında, birey ve ailenin daha yeterli bir hizmet alabilmesinde ev ziyaretleri önemli bir yer tutmaktadır.Ev ziyaretleri; yaşlı bireyler için bilişsel ve fonksiyonel bozulmayı önleme hizmetleridir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ev ziyaretlerinin yararları; 

• Aile ve bireylerle kendi yaşadıkları ortamda hastane koşullarına göre daha rahat iletişim kurulmaktadır. Bireyler hastane ortamında kendilerini yabancı ve güvensiz hissedebilir ve uyum zorluğu çekebilirler. Dolayısıyla bu durumlar iletişim sorunu yaşamalarına neden olabilmekte, verilecek hizmetleri olumsuz olarak etkilemektedir. Aile ve bireyler kendi yaşadıkları ortamda ev sahibi pozisyonunda oldukları için iletişim kurmada kendilerini daha rahat hissederler.
• Bireyin otonomisi daha fazladır.

• Birey bağımlı olmadan öte interdisipliner ekibin bir parçası olur.
• Bireyler hassas ve önemli sorunlarını daha fazla paylaşma isteği duyarlar.
• Bireyin sağlığını etkileyebilecek çevresel ve psikososyal etmenler belirlenir.
• Aileyi oluşturan bireyler ziyaret sırasında rahatça gözlemlenir.
• Ailenin güçlükleri, kültürel özellikleri, örf âdetleri, kaynakları daha rahat gözlemlenir ve amaca uygun hizmetlerin planlanmasını sağlar.
• Toplumdaki risk altındaki gruplar daha rahat belirlenir.
• Aile ve birey kendi yaşadığı ortamda kendini daha rahat ifade eder, sağlık sorunları daha rahat saptanır.
• Sorunların çözümünde ailenin olanakları göz önünde bulundurulduğu için daha gerçekçi çözümler bulunur.
• Ziyaretler tekrarlı yapıldığı için bir önceki ziyaretten sonraki ziyaretlerde gelişmeler değerlendirilir.
• Aile üyelerinin birbiri ile etkileşimi gözlemlenir.
• Saptanan sorunlara yönelik getirilen çözüm önerileri aile ile birlikte belirlendiği, ailenin kaynakları göz önüne alınarak planlandığı için daha yararlı olur.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Ev ziyaretlerinde aşağıda belirtilen ilkelerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
• Ev ziyaretlerinde temel ünite olarak aile ele alınmalıdır.
• Bireyler kendilerine verilen sağlık hizmetini yaşadıkları ortamda alırlar.
• Sağlık sorunlarının çözümünde bireylerin katılımı esastır.
• Yapılan planlamalar aile ile birlikte yapılır.
• Gereksinimlere yönelik geliştirilen planlar aile ile paylaşılır.
• Hastalara evde bakım ve rehabilitasyon hizmetleri verilir.
• Bakım verenlerle –aile-birey arasında gelişen olumlu ilişki bireylere verilen bakımı, eğitimi ve danışmanlık hizmetlerini rehberlik eder. Doğru cevap B seçeneğidir.

Ziyaret Planının Uygulanması
Ev ziyareti üç aşamada gerçekleşir.
• Başlama
• Uygulama
• Bitirme
Ev ziyaretini başlatma;
• Ziyaret öncesi aile ile iletişim kurma
• Kendini tanıtma
• Ev ziyaretinin amacını açıklama
• Kendi rolünü açıklama
• Program ve hizmetlerini tanıtma
Ev ziyaretini uygulama;
• Hasta değerlendirmesini yapma
• Aile değerlendirmesini yapma
• Hasta güvenliği ve sağlık gereksinimlerini düşünerek çevre değerlendirmesini yapma,
• Aile için fizik tedavi gibi diğer hizmetler için hizmetleri değerlendirme
Ziyaretini Bitirme;
• Uygulama işlevi bitirildikten sonra ziyaret bitirilmeli
• Ziyarette yapılan aktiviteler tekrarlatılmalı
• Şu an ve gelecekteki ziyaret arasında aile/ hastanın yapacağı şeylere birlikte karar verme
• Bir sonraki ziyaret tarihi ve saati, ne yapılacağı aile ile birlikte saptanmalı
• Ziyaretler arasında nasıl ulaşılacağı konusunda hasta/yakınını bilgilendirme

Doğru cevap D seçeneğidir.