EVDE YAŞLI BAKIM HİZMETLERİ

Yaşlının evde bakımında amaç, bireyin kendi yaşadığı ortamda yaşlı bireyin sağlığının, fonksiyonlarının ve rahatlık durumunun en üst düzeyde sürdürülmesi ve bozulduğu durumlarda düzeltilmesini sağlamak, otonomisini ve yaşam kalitesini yükseltilmek, aile üyeleri üzerindeki yükünü hafifletmek için birey ve aileye katkıda bulunmaktadır. Bu amaca ulaşmada; sağlık sistemi içinde yer alan koruyucu, tedavi edici, rehabilite edici ve sosyal destek hizmetlerinin entegre edilmesi gerekmektedir. Evde bakım sağlık hizmetlerinde bakımın devamlılığını sağlayan önemli bir modeldir. Bakımın sürekliliği herhangi bir sağlık kurumundan hizmet alan ve o kurumdan taburcu olan birey için hazırlanan taburculuk planlaması ve evde bakım hizmetleri ile sağlanabilmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yaşlı birey evde bakım gereksinimi açsından değerlendirilirken;
• Var olan hastalık ve engeli,
• Uygulanan tedavileri,
• Hastalık ve tedavilerinin fonksiyonel durum ve günlük yaşam aktiviteleri üzerine etkisi,
• Ev koşullarını ve bunların yaşlının güvenliğine ve kullanımına uygunluğu,
• Sosyal destek sistemleri,
• Sosyal faaliyetleri,
• Yaşlıya bakım veren kişinin destek ve eğitim gereksinimi ele alınmalıdır.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Kişiye verilen Evde Tıbbi Bakım, Evde Tedavi Edici Bakım Hizmeti veya evde sağlık hizmeti;
• Evde sağlık hizmeti verilen hastanın uygulanan tedavi ile iyileşerek tedavi ihtiyacının ortadan kalkması,
• Evde sağlık hizmeti sunulan hasta için uygulanacak sağlık bakım ve tedavinin, belli bir aşamadan sonra sağlık personeli gerektirmeden uygulanabilecek hâle gelmesi,

• Hastanın kendisi veya kanuni temsilcilerinin hizmeti sonlandırmayı talep etmesi,
• Hastanın vefat etmesi,
• Hasta veya yakınlarının tedaviye uyumsuz davranışları, direnç göstermeleri, önerilere uymamaları hâlinde verilen hizmetin faydası sorumlu tabip veya diş tabibi tarafından sorgulanır ve hizmetin sonlandırılmasına karar verilebilir.
• Evde sağlık hizmeti sunulan hastanın çeşitli nedenlerle ikamet ettiği bölgenin değişmesi halinde en kısa zamanda yeni ikamet bölgesindeki evde sağlık hizmet birimine devri gerçekleştirilerek sunulan hizmetin devamlılığı sağlanır.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Ev ziyaretleri; yaşlı bireyler için bilişsel ve fonksiyonel bozulmayı önleme hizmetleridir. Ev ortamı bireylerin rol yapmalarını engelleyen en doğal durumlarının gözlemlendiği mahremiyeti olan alandır.
• Aile ve bireylerle kendi yaşadıkları ortamda hastane koşullarına göre daha rahat iletişim kurulmaktadır. Bireyler hastane ortamında kendilerini yabancı ve güvensiz hissedebilir ve uyum zorluğu çekebilirler. Dolayısıyla bu durumlar iletişim sorunu yaşamalarına neden olabilmekte, verilecek hizmetleri olumsuz olarak etkilemektedir. Aile ve bireyler kendi yaşadıkları ortamda ev sahibi pozisyonunda oldukları için iletişim kurmada kendilerini daha rahat hissederler.
• Bireyin otonomisi daha fazladır.

• Birey bağımlı olmadan öte interdisipliner ekibin bir parçası olur.
• Bireyler hassas ve önemli sorunlarını daha fazla paylaşma isteği duyarlar.
• Bireyin sağlığını etkileyebilecek çevresel ve psikososyal etmenler belirlenir.
• Aileyi oluşturan bireyler ziyaret sırasında rahatça gözlemlenir.
• Ailenin güçlükleri, kültürel özellikleri, örf âdetleri, kaynakları daha rahat gözlemlenir ve amaca uygun hizmetlerin planlanmasını sağlar.
• Toplumdaki risk altındaki gruplar daha rahat belirlenir.
• Aile ve birey kendi yaşadığı ortamda kendini daha rahat ifade eder, sağlık sorunları daha rahat saptanır.
• Sorunların çözümünde ailenin olanakları göz önünde bulundurulduğu için daha gerçekçi çözümler bulunur.
• Ziyaretler tekrarlı yapıldığı için bir önceki ziyaretten sonraki ziyaretlerde gelişmeler değerlendirilir.
• Aile üyelerinin birbiri ile etkileşimi gözlemlenir.
• Saptanan sorunlara yönelik getirilen çözüm önerileri aile ile birlikte belirlendiği, ailenin kaynakları göz önüne alınarak planlandığı için daha yararlı olur.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Ev ziyaretlerinde aşağıda belirtilen ilkelerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
• Ev ziyaretlerinde temel ünite olarak aile ele alınmalıdır.
• Bireyler kendilerine verilen sağlık hizmetini yaşadıkları ortamda alırlar.
• Sağlık sorunlarının çözümünde bireylerin katılımı esastır.
• Yapılan planlamalar aile ile birlikte yapılır.
• Gereksinimlere yönelik geliştirilen planlar aile ile paylaşılır.
• Hastalara evde bakım ve rehabilitasyon hizmetleri verilir.
• Bakım verenlerle –aile-birey arasında gelişen olumlu ilişki bireylere verilen bakımı, eğitimi ve danışmanlık hizmetlerini rehberlik eder.
Ev ziyaretlerinde iletişim önemlidir. Bireye açık uçlu sorular sorma, tıbbi kelimelerden kaçınma, hastanın kelime anlama seviyesine göre konuşma, eğer hasta anlamadı ise tekrar açıklama (aynı kelimeler kullanılmamalı ve yüksek sesle konuşulmamalı), işitme kaybı gibi iletişimle ilgili yetersizlikler dikkate alınmalıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Ev ziyaretinin bazı aşamaları mevcuttur. Bu aşamalara sırasıyla bakacak olursak;

Problemin tanımlanması - Amacın saptanması - Ziyaret planının yapılması - Ziyaret planının uygulanması - Ziyaretin değerlendirilmesi'dir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Verilecek olan hizmetin etkili olabilmesi için, aile ve bireylerin sorunlarının ve gereksinimlerinin tanımlanabilmesi için öncelikle aile ve bireylere ait veriler tam ve eksiksiz
olarak toplanmalıdır. Veriler toplanmadan önce bireye sorulacak sorularla ilgili bir liste
oluşturulmalıdır. Bu veriler;
• Sağlık kayıtları,
• Aileyi izleyen hemşire,
• Sağlık ekibi diğer üyeleri,
• Toplumdaki bireyler,
• Bireyin kendisi ya da ailesi,

• Toplum liderleri,
• İlk ev ziyarette elde edilebilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Ev ziyareti üç aşamada gerçekleşir.
• Başlama
• Uygulama
• Bitirme

Ev ziyaretini uygulama;
• Hasta değerlendirmesini yapma
• Aile değerlendirmesini yapma
• Hasta güvenliği ve sağlık gereksinimlerini düşünerek çevre değerlendirmesini yapma,
• Aile için fizik tedavi gibi diğer hizmetler için hizmetleri değerlendirme

Doğru cevap A seçeneğidir.

Ev ziyareti üç aşamada gerçekleşir.
• Başlama
• Uygulama
• Bitirme

Ziyaretini Bitirme;
• Uygulama işlevi bitirildikten sonra ziyaret bitirilmeli
• Ziyarette yapılan aktiviteler tekrarlatılmalı
• Şu an ve gelecekteki ziyaret arasında aile/ hastanın yapacağı şeylere birlikte karar verme
• Bir sonraki ziyaret tarihi ve saati, ne yapılacağı aile ile birlikte saptanmalı
• Ziyaretler arasında nasıl ulaşılacağı konusunda hasta/yakınını bilgilendirme

Doğru cevap B seçeneğidir.

Dünyada ve ülkemizde yaşlı nüfusun (65 yaş üstü) toplam nüfus içindeki oranı giderek artmaktadır. Birleşmiş Milletler; bir ülkedeki yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı %8-%10 arasında olması durumunda o ülke nüfusunun yaşlı, %10’nun üzerinde olması durumunda ise çok yaşlı anlamına geldiğini belirtmektedir. Türkiye’de
yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı 2017 yılında %8.5’dir. Nüfus projeksiyonlarına göre bu oranın 2023 yılında %10.2, 2030 yılında %12.9, 2040 yılında %16.3, 2060 yılında %22.6, 2080 yılında %25.6 olması beklenmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kronik hastalıklar dünyada ölümlerin %63 (yüzde altmışüç)’ünün, Türkiye’de %79 (yüzde yetmişdokuz)’unun nedenidir.

Sağlık alanındaki bilimsel ve teknolojik gelişmeler; hastalıkların erken tanı ve tedavisi ile azalan ölüm hızı, sağlığı koruyucu ve geliştirici önlemler, yeterli ve dengeli beslenme olanaklarının artması, bulaşıcı hastalıklara bağlı ölümlerin azalması, sağlık eğitimi yoluyla bireylerin kendi sağlıklarının sorumluluklarını üstlenmesi, sağlıklı yaşam tarzının desteklenmesi ve benimsenmesi doğuştan beklenen yaşam süresinin uzamasına, dolayısıyla yaşlı nüfusun artmasına yol açmaktadır. Bulaşıcı hastalıkların yok edilmesi değil bunlara bağlı ölüm oranlarının azalması yaşlı nüfusunun artma sebebi olduğundan dolayı doğru cevap E'dir.

Evde bakım hizmetleri, kapsamlı ve organize biçimde bütüncül görüş çerçevesinde sunulması gereken bir hizmet olup birey ve ailesinin fiziksel, duygusal, sosyal, ekonomik ve çevresel tüm boyutları ile dikkate alınmasını gerektirmektedir. Bu nedenle evde bakım hizmetlerinin sunumu multidisipliner bir yapılanmayı gerektirmektedir. Evde bakım hizmeti sunan ekip; Hekim, hemşire, ev ekonomisti, diyetisyen, eczacı, sosyal hizmet uzmanı, psikolog, sağlık yöneticisi, din adamı, fizyoterapist, konuşma ve mesleki terapistleri ve yaşlı bakım teknikerleri gibi yardımcı bakım elemanlarından oluşmaktadır. Ekipte yer alan farklı meslek grupları iş birliği ve eş güdüm içerisinde evde bakım hizmetlerindeki rollerini yerine getirmektedir. Evde bakım hizmetlerinde bakım vericilerinin ve hastanın katılımı önemli olup yapılan planın etkinliğini arttırmada önemli bir faktördür. 

Yaşlı bireylere yönelik verilen evde bakım hizmetleri genellikle; bireylere koruyucu, tedavi edici, palyatif bakım ve ev yardımını kapsayan hizmetler şeklinde ya da sadece risk altında olarak kabul edilen akut ya da kronik hastalığa sahip, günlük yaşam aktivitelerini bağımsız olarak yerine getiremeyen, hastaneden taburcu edilen, palyatif bakıma ihtiyacı olan ya da terminal dönemde bulunan yaşlılara yönelik verilmektedir. Haliyle evde bakımın sağlandığı farklı sebepler ve durumlar vardır. Bu nedenle doğru cevap B'dir.

Uzun süreli bakımda amaç; bakım hizmetlerine sürekli olarak gereksinim duyan kronik hastalar, yaşlılar ve özürlülerin sağlığını korumak, bakıma muhtaçlık derecesinin artmasını önlemek ve bireylerin temel yaşamları üzerinde kontrollerini arttırmak ve hastanın yaşam kalitesini arttırmaktır. Bu nedenle doğru cevap C'dir.

Kişilere verilen evde tıbbi bakım hizmet; evde sağlık hizmeti verilen hastanın uygulanan tedavi ile iyileşerek tedavi ihtiyacının ortadan kalkması, tedavinin belli bir aşamadan sonra sağlık personelsiz de devam ettirilebilir olması, hastanın kendisi veya kanuni temsilcilerinin hizmeti sonlandırmayı talep etmesi ve hastanın vefat etmesi neticesinde sonlandırılabilir. Ama bu noktada evde sağlık hizmeti sunulan hastanın çeşitli nedenlerle ikamet ettiği bölgenin değişmesi halinde en kısa zamanda yeni ikamet bölgesindeki evde sağlık hizmet birimine devri gerçekleştirilerek sunulan hizmetin devamlılığı sağlanır. Haliyle hizmetin devamlılığını en uygun şartlarla sağlanmaya çalışılır.

Ev ziyaretleriyle birlikte; birey bağımlı olmadan öte interdisipliner ekibin bir parçası olur, bireyin sağlığını etkileyebilecek çevresel ve psikososyal etmenler belirlenir, aile üyelerinin birbirleriyle etkileşimi gözlemlenir. Bireyler hassas ve önemli sorunlarını daha fazla paylaşma isteği duyarlar. Haliyle bireyler sorunlarını daha fazla paylaştığından doğru cevap E'dir.

Ev ziyaretlerinde iletişim önemlidir. Bireye açık uçlu sorular sorma, tıbbi kelimelerden kaçınma, hastanın kelime anlama seviyesine göre konuşma, eğer hasta anlamadı ise tekrar açıklama yapılmalıdır ama farklı kelimeler kullanılmalı ve yüksek sesle konuşulmamalıdır. Doğru cevap D'dir.

Ziyaret planı yapılırken;

Ev ziyaretini başlatmada yapılanlar;

Ziyareti bitirmede;