Yaşlıların Evde Sağlık ve Bakımı ile Bakım Verici Stresinin Azaltılmasında Teknolojinin Yardımcı Elleri (Geronteknoloji)

Teknoloji: İnsanoğlunun gereklerine uygun yardımcı alet ve araçların yapılması ya da üretilmesi için gerekli bilgi ve yetenektir.

Genellikle tedavi veya hastalığın önlenmesi, refahın teşviki için sağlıkla ilgili koruyucu, destekleyici ve iyileştirici uygulamaların, eğitim, hasta kayıtları ve elektronik sevk işlemleri gibi hizmetlerin hastalara evlerinde kurulmuş ağlar yardımıyla aktarılmasıdır. Dolayısıyla Tele-sağlık, tıp ve bakım hizmetlerinin uzaktan teknoloji kullanımı ile verilmesini içeren geniş bir terimdir.

Elektronik iletişim sistemlerini kullanarak sağlık hizmetlerinin uzak mesafelere taşınmasını ifade etmektedir. Türkiye’de 2003 yılında başlatılan e-dönüşüm Türkiye projesinde Sağlık Bakanlığı, merkezi hastane randevu sistemi, e-reçete, elektronik sevk sistemi, aile hekimliği bilgi sistemi, elektronik kimlik kartı gibi projeler ile eylem planına başlanmıştır. Tele-tıp uygulamaları kapsamında, e-radyoloji projesi ile radyolojik görüntüler tek bir veri merkezinde arşivlenebilmekte ve kullanıcıların internet üzerinden erişimine izin vermektedir.

Geronteknoloji, tele-monitoring, internet tabanlı ev bakım sistemleri, gözetim sistemleri, ev tabanlı görüntüleme, uzaktan izlem, etkinlik tanıma sistemi, küresel konumlandırma sistemi, akıllı ev bakım sistemleri, akıllı evler gibi değişik isimlerle adlandırılmıştır.

Sevgi İzi milyonlarca kişinin hobisi olan dövmeden yola çıkılarak hayata geçirildi. Yakınlarının kaybolmasından endişe eden aileler, iletişim adres ve telefonlarıyla www.benibuldular.com sitesine başvurup formu dolduracak. Site kendilerine bir numara verecek. (Örneğin, 104). Bu numara kaybolmasından endişe edilen kişinin sol koluna işlenecek. O kişi kaybolduğunda kolundaki
bu Sevgi İzi onun güvencesi olacak. Şu ana kadar koluna dövme yapılanlar hayli mutlular.

“Ambient Assisted Living” projesinde Frauenhofer Enstitüsü vb. kuruluşlar, yatış pozisyonunu algılayan ve uyuma biçimini analiz eden akıllı yatak geliştirdiler. Akıllı yatak aynı zamanda uyuma pozisyonunun sağlıklı olup olmadığı konusunda da bilgi vererek
hareketleri sınırlı insanların sırt üstü yatmaktan sırtının yara olmasını engelliyor.

Kan Şeker Ölçer – iHealth Glucometer: Yeni jenerasyon akıllı kan-şeker ölçüm aleti olan iHealth BG5, Bluetooth sayesinde akıllı cihazınıza bağlanıp şeker ölçüm sonuçlarınızı otomatik olarak akıllı cihazınıza atar. Belirlenen seviye aralığında olmayan sonuçlar hekiminize otomatik olarak bildirilir.

Sıcaklık Ölçer – iTermonitor: Giyilebilir kablosuz termometredir. Cihaz küçük yapışkan yama kullanılarak bir çocuğun kolunun altına rahatlıkla takılır. Bluetooth teknolojisi ile sürekli ve sessizce çocuğunuzun sıcaklığını izlemek için akıllı telefonunuza bağlanır. Kritik değer aralıklarında hekiminize bilgi verilir.

Kalp Ritim Ölçer – Polar Heart Rate Monitor: Özellikle spor aktiviteleri yaparken kalp ritmini takip edebilmeye olanak sağlayan giyilebilir kablosuz cihazdır. Bluetooth teknolojisi sayesinde sürekli olarak akıllı telefona bağlı kalır. SisoFamily iOS ve Android uygulaması ile rahatlıkla kalp ritmi takip edebilir. Ayrıca sonuçları kaydedip daha sonra grafiksel olarak analiz yapabilir ve ayrıca sonuçları ilgili hekimle de paylaşabilir.

Elektronik Baskül – Mecare Lemon Weight Scale: Elektronik baskül ile Bluetooth sayesinde akıllı cihazınıza bağlanıp kilo sonuçlarını otomatik olarak akıllı cihazınıza atar. Obezite hastalığına yakalanmadan hekiminizin belirlediği kritik değer aralıklarında uyarı alırsınız ve kilonuzu kontrol altında tutabilirsiniz.

Tansiyon Ölçer – Bluetooth Blood Pressure Monitor BP027-BT: Dijital Tansiyon ölçer ile Bluetooth sayesinde akıllı cihazınıza bağlanıp tansiyon sonuçlarınızı otomatik olarak akıllı cihazınıza atar. Tanımlanmış olan kritik değer aralıklarının dışında olan tansiyon sonuçları otomatik olarak ilgili hekime bildirilir.

Japonya’ da üretilen ve ‘şefat robotu’ denilen Paro’nun tasarımı önce yavru fok balığı gibi ise de yeni versiyonu çocuğu andırıyor. Paro’nun iri gözleri insanda içgüdüsel olarak koruma-kollama-sevme arzusu uyandırıyor. Robot sensörleri sayesinde ısıyı ölçüyor, dokunma-okşamalara anlam yüklüyor, sayabiliyor, analiz yapabiliyor. Paro, kendisine dokunan kişinin niyetini dokunuşundan anlayarak davranışlarını ayarlıyor. Mesela gözlerini kırpıştırarak daha fazla iletişim-temas talebinde bulunuyor, ilgisiz kaldığında biraz daha geri planda durup hareketlerini kısıtlıyor.

Telefon tabanlı sigara bırakma desteği uygulaması gibi ihtiyaç, davranış değiştirme ya da rehabilitasyon değerlendirmesini desteklemek için yapılandırılmış telefon desteği kullanılmasıdır. Yaşlı nüfusun artması, köyden kente göç, kırsal yerleşim alanlarının fazlalığı ve dağınık yapıya sahip olması, yeterli uzman, sağlık personeli yetiştirmeyi ve kırsal alana kaliteli sağlık hizmeti ulaştırılmasını zorlaştırmaktadır. Kablosuz teknolojiler ile sağlık hizmetlerinin sağlık merkezi dışında da verilebilmesi mümkün olmaktadır. Bu yenilikçi platformlar, ev içi bakımı organize etmek, güvenli ve etkili tutmak için büyük yardımcılardır. Özellikleri programdan programa değişse de; tipik özellikler arasında ilaç tabloları hazırlama, evi güvenli kılmak için ipuçları ve pek çok sağlık kaynağına ulaşım yer almaktadır.

Sağlık hizmetlerinde klinik uygulamaların, tedavi ve hasta takibinde kullanımını içeren, sağlık hizmetlerinin sunumu sırasında iletişim ve bilişim teknolojilerinin kullanıldığı yöntemlere denir. Kırsal ve uzak bölgelerde yaşayan insanlara yeterli sağlık hizmeti sunumunun sağlanması uzun zamandır süregelen zorlu bir iştir. Tele konsültasyon bu noktada devreye girerek kırsal kesimde yaşayan insanların sağlık erişimlerindeki yetersizlikleri en aza indirgemektedir.

Yaşlı bakımı alanında kablosuz teknolojilerin tıbbi süreçlere uygulanması ile yaklaşık %20 verimlilik artışı sağlanır.

Yaşlıların teknoloji tabanlı girişimlerde yer almaya ve bilişim teknolojileri ile ilgili bilgi alma ve kullanmaya istekli olduğu bildirilmektedir. InterContinental Hotels Group ile araştırma şirketi IPSOS, Türkiye’deki yaşlı kesimin diğer Avrupa ülkelerine göre 3 ile 5 kat daha fazla sosyal medya kanallarını kullandığını belirledi. Yaşlı kuşağın akıllı telefon kullanma sıklığı Türkiye’de %25, İtalyanlarda %10, Fransızlarda %11’dir. Yaşlıların hafada en az 1 kere akıllı telefon uygulaması Türkiye’de %42, Portekiz’de %8, Fransa ve İtalya’da ise yaklaşık %15’dir. Büyükanne ve dedeler arasında hafada en az bir kez sosyal ağlara bağlanma oranı Türkiye %40 (%25’i sosyal medya kullanıcısı), İspanya ve Fransa %16’dır. Ayrıca Yaşlıların %88.25’inin ev destek hizmetlerini projenin bitiminden sonrada kullanmak istediklerini belirtmişlerdir.

Klinik uygulamalarda; hastanın değerlendirilmesi, izlenmesi, hastalığın hemşirelikle ilgili yönlerinin tanımlanması, bakım planlarının hazırlanması ve bakımın sunulması için kullanılmaktadır.

Yönetim ile ilgili olarak bütçe yapma, nöbet çizelgelerinin hazırlanması, personelin kontrolü ve denetimi gibi işlemler
için kullanılırlar.

InterContinental Hotels Group ile araştırma şirketi IPSOS tarafından yürütülen 18-30 yaş arası gençlerin katılımı ile İtalya, Portekiz, İspanya, Fransa, İsrail ve Türkiye gibi Akdeniz ülkelerinde gerçekleşen araştırmada Y kuşağının büyükanne ve büyükbabaları arasındaki iletişim kopukluğunun ana nedeninin teknoloji ve yeni nesil iletişim araçları olduğu ifade edilmektedir. Bunun sebebi ise Y kuşağının haberleşmek için en çok kullandığı platformun sosyal ağlar olması. İletişim aracı olarak sosyal medyayı SMS’ler ve diğer mobil uygulamalar takip ederken teknolojiyi takip edemeyen büyükanne ve büyükbabaları ile iletişime geçmek için klasik yöntemlere başvurmak Y kuşağına çok da cazip gelmiyor ve böylelikle genç ve yaşlı kesim arasında bir iletişim kopukluğu yaşanıyor.

Teknolojiyi kullanan yaşlılar için bir takım engeller de söz konusudur.
1. Yaşa bağlı engeller: Görme kusuru, el becerisi ve hareketliliğine ilişkin sorunlar, anlama ve kavrama güçlüğü, algıda sınırlılık gibi. Örneğin Turkcell 65 yaş üstü insanlar için kolay kullanıma sahip akıllı telefon T40 ve T50 ile cevap verilmektedir.
2. Teknolojinin özellikleri: Karmaşıklık, küçük yazılar, teknik terimler, bazı teknolojik yeniliklerin çalışmaması ya da kolay olmasına bağlı olan sıkıntılar gibi.
3. Tutum: Teknolojinin tehlikeli, pahalı, karmaşık, şaşırtıcı, öğrenmesi güç olduğuna ilişkin algı.
4. Eğitim ve destek konuları: Eğitim almaya ilişkin mali engeller ve eğitim olanaklarının yoksunluğu, öğrenme süresince yeterli desteği ve eğitimcileri sağlamaya yönelik kaliteli eğitim olanaklarının yoksunluğu gibi.
5. Maliyet: Gelirin kısıtlı olması nedeniyle teknolojik ürünleri satın alamama, kullanamama ya da bu ürünlere ulaşamama gibi. Henüz çok az sayıda yaşlı insan böylesi sistemlere sahip. Bu, endüstrinin henüz genel geçerli standartlar geliştirmek zorunda oluşundan kaynaklanıyor. Ancak bu konuda da şu anda AB tarafından desteklenen uluslararası “Univers AAL” konsorsiyumunda çalışmalar yürütülmektedir.