Uzun Süren Hastalık Tanısı Alan Yaşlı Bireyin Evde Yaşlı Bakımı-4 (Kanser, vb)

Metastaz, kanserli hücrelerin bulundukları yerden vücudun başka bölgelerine yayılmasıdır.

Kanser; vücudumuzun çeşitli bölgelerinde bulunan hücrelerin kontrolsüz büyüyüp çoğalması, birikerek tümör kitlelerini oluşturması, etrafında bulunan normal dokuları sıkıştırması, içlerine sızması veya tahribatıyla devam eden bir süreçtir. Kanser hücreleri bulundukları tümör kitlesinden ayrılarak kan ya da lenf dolaşımı ile vücudun başka bölgelerine göç ederek büyümeye devam eder ve metastaza yol açabilirler.

Yaş ilerledikçe birçok kanserin görülme sıklığında da artış görülmektedir. Yaklaşık tüm kanserlerin %70’i 65 yaş üzerindeki nüfusta ortaya çıkarken, özellikle akciğer, meme, kolon kanserlerinin yaşla birlikte artış gösterdiği vurgulanmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü kanser kontrol programlarını 6 alanda ele almaktadır; primer koruma, sekonder koruma, zamanında uygun tedavi, izlem, tedavi sonrası bakım ve rehabilitasyon. 

Sağlıklı davranışları ve çevresel faktörleri kontrol altına almayı gerektiren primer korunma yaşlı insanların kanserden korunmasında son derece önemlidir. Sağlıklı bir diyet, düzenli egzersiz ve sigaranın bırakılması hiçbir yaş için geç değildir. Kansere neden olan çevresel faktörler arasında fiziksel karsinojenler kimyasal karsinojenler, tütün kullanımı, sağlıksız beslenme, aşırı tuz kullanımı, alkol ve infeksiyöz hastalıklar yer almaktadır.

Karsinojen, kansere neden olabilen madde olarak tanımlanır ve fiziksel ve kimyasal karsinojen olarak sınıflandırılır. 

Bu grup içinde bulunan iyonize radyasyon, röntgen ışınları, güneşten gelen ultraviyole ışınları, radyoaktif etkenler, noniyonizan radyasyon (mikrodalgalar, radyo dalgaları vb) kanser oluşumuna neden olduğu bilinen etkenlerdir. Ayrıca cep telefonları ile elektromanyetik alan maruziyeti, evlerde radon düzeyi belirleme çalışmaları halen devam etmektedir.

Birçok çalışma ortamında karsinojen olarak kimyasal maddeler bulunmaktadır. Aromatik aminler, anilin boyası, pestisitler, formaldehidler, arsenik, asbest, benzen, kadmium, kronium, nikel, çinko, berilyum, polivinil klorid, rafine edilememiş parafin yağı, mazot, kobalt, hardal gazı, katran, kurum gibi maddeler bunlardan bazılarıdır. Bu maddeler doğada, boya ve plastik sanayiinde, laboratuvarlarda, madenlerde, fabrika çevrelerinde bulunmaktadır. Çalışma ortamında bu maddelerle karşılaşan bireylerde yıllar sonra hatta emeklilik sürecinde kanser ortaya çıkabilmektedir

Sigara ile akciğer kanserinin ilişkisi kesin olarak kanıtlanmış olup, larenks, ağız boşluğu, yutak, mesane, pankreas kanser riskini de arttırdığı saptanmıştır. Pipo, puro, nargile kullanımı aynı derecede risklidir. Ayrıca akciğer kanseri üzerinde pasif içiciliğin etkisi de kanıtlanmıştır.

Uzun bir sürecin sonunda ortaya çıkan kanserin sekonder koruma yöntemleri ile (tarama programları ve tanı testleri) erken teşhis edilmesi erken tedaviyi, daha iyi bir yaşam kalitesini ve artan yaşam süresini de beraberinde getirmektedir.

Kanser belirtilerinin çeşitliliğine rağmen hekime başvurmayı gerektiren belli başlı belirtiler şunlardır.
• Vücudun her hangi bir yerinde şişlik
• İyileşmeyen veya iyileşmesi geciken yara
• Ben ve siğillerde değişiklikler
• Olağan dışı kanama
• Yutma güçlüğü
• Sürekli öksürük ve ses kısıklığı
• İdrar ve dışkılama alışkanlıklarında değişiklik

Palyatif, hastanın acı çekmesinin giderilmesi ve yaşam kalitesinin arttırılmasına odaklı bir bakım şeklidir.

Yaşlı kanser hastalarında tedavinin etkinliğini arttırmak ve tedaviye bağlı ortaya çıkabilecek yan etkilerin önlenmesi için öncelikli olarak sağlık durumunun belirlenmesi
önemlidir. Bunun için hastanın fonksiyonel durumu, eşlik eden sağlık sorunları, mental
ve duygusal durumu, beslenme ve kullanılan ilaçları kapsayan geriatrik değerlendirme
yapılır ve değerlendirme sonucuna göre hekim tarafından tedavi planı düzenlenir. Yaşlı
bireyin kanser tedavisinde sıklıkla cerrahi tedavi, radyoterapi, kemoterapi ve biyoterapiden yararlanılmaktadır.

Kemoterapi; tümör hücrelerinin yok edilmesi için uygulanan tekli ya da çoklu ilaç uygulamalarına denir. Bu amaçla kullanılan ilaçlara antikanser ilaçları da (sitotoksik ajan) denilmektedir. Kemoterapinin istenen etkilerinin yanı sıra istenmeyen yan etkileri de bulunmaktadır.

Biyoterapi, biyolojik yanıtı etkileme özelliğine sahip biyolojik kaynaklı ajanlar
kullanılarak yapılan tedavi şeklidir. Geleneksel olarak biyoterapi, immün sistem yanıtını
modifiye etmek için kullanılır ve bu amaçla kullanılan ilaçlara “biyolojik ajanlar” denir.
Biyoterapi kanseri tedavi ederken yan etkilere yol açabilmektedir.

Günlük kilo izlemi, bulantı-kusma takibinin yapılması,

Herhangi bir kısıtlama yok ise günlük en az 2 litre sıvı tüketilmesi, yeterli sıvı alımının
takibinde hastanın idrar renginin açık sarı renkte olmasına dikkat edilmesi,

Bulantı varlığında sert, baharatlı, acılı, aşırı kokulu, sıcak-soğuk yiyeceklerden kaçınılması, azar miktarlarda sık beslenmesi,

Dudaklar ve ağız içi mukozası bütünlüğünün devam ettirilmesi: Ağız içinin izlemi,
ağız bütünlüğünün devam ettirilmesi için düzenli ağız bakımının yapılması, ağız
bakımında alkol bazlı solüsyonlar yerine hekim tarafından önerilen antibakteriyel,
antifungal ürünlere yer verilmesi, dudaklara yumuşatıcı kremler sürülmesi

Bulantı-kusma

İştahsızlık

Kilo kayıpları

Tat almada değişiklikler

Ağız kuruluğu

Gaz

İshal

Konstipasyon

Sindirim sistemi mukozasında hasar

Deri mikroorganizmaların vücuda girişini engelleyerek enfeksiyonları önler. Bu nedenle deri bütünlüğünün devam ettirilmesi son derece önemlidir. Düzenli banyo yapma ile deri üzerindeki ter, yağ, ölü hücreler ve bakteriler uzaklaştırılır. Banyo yapma ile kan dolaşımı hızlanır, kas tonüsü ve eklem hareketliliği düzenlenir ve kişiye rahatlık hissi verir. Ayrıca banyo, yaşlı birey ile bakım veren arasında konuşma ve etkileşime izin vererek güvene dayalı psiko-sosyal iyilik halinin desteklendiği bir ortamın oluşmasını sağlar. Bu nedenlerle yaşlı bireye haftada bir ya da birkaç kez banyo yaptırılması, mümkün değilse yatak içi silme banyo verilmesi gerekir.

Yaşlı bireyin gerek kanser hastalığı gerekse yapılan tedavilere bağlı ağız sağlığı sıklıkla bozulmaktadır. Ağız sağlığının devamı için uygun diş ve diş eti bakımının yapılması gerekir. Uygun ağız bakımı diş fırçalamayı, diş ipi kullanmayı, dişleri durulamayı ve protez bakımını kapsamalıdır.

Perine bölgesinin ve genital organların temizliği genellikle banyonun bir parçasıdır. Ancak hastada idrar ya da dışkı kaçırma sorunu var ise bu bölgenin daha sık temizlenmesi gerekir. Bu işlem esnasında hastanın mahremiyetine özen gösterilmeli, karşı cinsten birinin perine bakımında net davranışlar sergileyerek bireyin utangaçlık
duygusuna karşı yardımcı olunmalıdır.