EVDE YAŞLI BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 6

OSTEOARTRİT (OA)
En sık karşılaşılan eklem hastalıkları arasındadır. Bu hastalık yavaş ilerler, inflamasyonsuzdur, eklem harabiyeti yapar ve eklem açıklığında daralma, fonksiyonel kayıpla kendini
gösterir. Osteoartrit, eklem kıkırdağı ve subkondrial yıkımın artması sonucu yıkım ve
onarım arasındaki dengenin bozulması sonucu gelişmektedir. Bu hastalıkta sorun sadece
kıkırdak dokuda değil kemik doku ve tüm eklemi kapsayacak derecede yapılardadır. Osteoartrit, sinovyal eklemi oluşturan kıkırdak, subkondrial kemik, sinovyal doku, bağlar,
kapsül ve kaslar gibi tüm yapıları tutar ve eklem kıkırdağının kaybı, kemik şeklinin bozulması ve osteofitlerin (eklem kemik ara yüzeylerinde gelişen kemiksi yapılar) gelişimini kapsamaktadır. Eklem kıkırdağının bozulması kemiklerin birbirine sürtmesine neden
olur ki bu da şiddetli ağrı yapmaktadır.
Bu hastalık primer ve sekonder olmak üzere iki grupta incelenmektedir. Primer osteoartritin bilinen kesin bir nedeni yoktur. Sekonder artrit ise daha önceden gelişen eklem
yıkımının tetiklenmesi ile ortaya çıkmaktadır.
Ortalama yaşam süresinin uzaması ile bu hastalık toplum sağlığı açısından önemli bir
sorun haline gelmektedir. Çünkü hastalık, özbakım gücünü, yaşam kalitesini azaltmakta,
psikososyal ve fiziksel yetersizliğe neden olmaktadır.
Osteoartrit ilerleyen yaşlarda obez kişilerde daha sık görülmekle birlikte, 65 yaş üstü
bireylerde görülme oranı %70-90’dır. Etyolojik faktörler arasında; yaş ve obezite dışında
kadın olma gibi cinsiyet, fabrikalarda ve dokumada çalışma gibi mesleki koşullar, futbol
ve güreş gibi spor aktiviteleri, eklem hastalıkları, sedanter yaşam, kas güçsüzlüğü, genetik
faktörler sayılabilir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Osteoartrit, belirti ve bulguları arasında;
• Ağrı
• Sabah katılığı
• Hareket kısıtlılığı
• Eklem şişliği
• Krepitasyon (eklemden ses duyulması)
• Eklemde boşalma hissi yer almaktadır.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Yaşlanma ile birlikte kalbin ağırlığı artar, boyutları küçülür (Hipertansiyon ve kalp hastaları hariç), kalp hızı düşer, miyokard esnekliği azalır, kalbin pompalama yeteneği %1 azalır, periferik vasküler direnç artar, kan basıncı yükselir ve hipertansiyon (kan basıncının 140/90 mmHg üzerinde olması durumu) sorunu vardır. Buna bağlı yaşlı bireyler en az bir antihipertansif ilaç kullanmak durumundadırlar.

Yaşlanmaya bağlı diş çürümeleri ve kayıplarında artma, tat ve koku reseptörlerinde zayıflama, tükrük ve sindirim enzimlerinde azalma, özafagus hareketlerinde ve yutkunma organizasyonunda bozulma, mide mukozasında atrofi, mide boşalmasında hafif gecikme, mide asit salgısında azalma, ince bağırsak mukozası yüzey alanı ve boyunda kısalma (Ca+2 ve K+ emiliminde azalma), barsak mukozasında atrofi, mukozal bezlerde yapısal bozukluklar, hem sirküler hem de longitidunel kas tabakalarında hipertrofi (konstipasyon), karaciğer büyüklüğünde ve kan akımında azalma, karaciğerde kolesterol sentezinde artma, safra asidi sentezinde azalma (taş oluşumu riski), pankreasta yassılaşma, amilaz ve lipaz enzimlerinde hafif azalma (yağ emilimi bozukluğu riski) görülür.

Osteoartrit Evde Bakımı
Osteoartrit tedavisinde ilaçlı (farmakolojik) ve/veya ilaçsız (nonfarmakolojik) yöntemlere
başvurulmaktadır. Osteoartiritin ilaçlı tedavisinde parasetamol, nonsteroidal anti inflamatuar ajanlar (NSAİ), opioid, steroid, hiyaluronan, kapseisin gibi ilaçlara yer verilmektedir. Osteoartritin ilaçsız tedavisinde ise bazı uygulamalar önem kazanmaktadır. Bu uygulamalar ve evde bakım ilkeleri aşağıda özetlenmiştir.
• İdeal kiloda olma: Diz osteoartritinin en önemli etyolojik faktörü fazla kilodur.
Fazla kilo diz eklemine baskı yapması nedeniyle eklemde dejeneratif etki yapmaktadır. Tersine fazla kilo verildiğinde ve ideal kilo sürdürüldüğünde hasar durdurulacak ve ilerlemesi önlenmiş olacaktır. Bu nedenle diyetisyen tarafından verilen
diyet listesine aile/çevrenin de desteğiyle ev ortamında da uyulması sağlanmalıdır.
Diyete uyum sağlanamıyorsa hemşire ve diyetisyen ile işbirliği sağlanarak uyumdaki engeller belirlenmeli ve neden ortadan kaldırılmalıdır.
• Egzersiz yapma: Egzersizin genel sağlık ve metabolizma üzerine olumlu etkisi bilinmektedir. Ayrıca kas zayıflığının giderilmesi, kan dolaşımının arttırılması ve sağlıklı eklem hareketlerinin sürdürülmesinde egzersizler yarar sağlamaktadır. Gerekirse
fizyoterapist desteği ile verilen eklem egzersizlerinin ev ortamında düzenli yapılması sağlanmalı, egzersizlere uyum sağlanamıyorsa hemşire ve fizyoterapist ile işbirliği
sağlanarak uyumdaki engeller belirlenmeli ve neden ortadan kaldırılmalıdır.
• Düzenli sağlık kontrollerinin izlemi: Osteoartrit’e yönelik verilen ilaçların, eklem
ve genel sağlığın düzenli kontrolü için sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
• Günlük Yaşam Aktivitelerinin (GYA) Düzenlenmesi ve Öz bakımının Sağlanması: Yaşlı bireyin eklemlerini zorlayan GYA’lerinden kaçınması gerektiği vurgulanmalıdır. Osteoartrit tanısı almış yaşlı bireyler, ileri aşamalarda yürüme, giyinme,
oturma, kalkma ve merdiven çıkma gibi hareketlerde de zorluk yaşayabilmektedir.
Bu aktiviteler ve banyo ile hijyenin sağlanması gibi öz bakımının sağlanması sırasında yaşlı bireye yardımcı olunmalı ve desteklenmelidir. Bunun yanı sıra yardımcı
araç gereç kullanımı sağlanmalı ve yaşam daha kolay hale getirilmelidir. Örneğin
yürümede baston, merdiven yerine asansör ya da boşaltım için alafranga tuvalet
sağlanmalıdır. Gerektiği düzeyde öz bakım eksikliği desteklenmelidir.
Aşağıda Orem’e göre öz bakım destekleme düzeyleri yer almaktadır.
a) Tam olarak eksikliği giderme: Birey hiçbir öz bakım gereksinimini karşılayamamaktadır. Öz bakımı sağlık personeli tarafından karşılanır.
b) Kısmen eksikliği giderme: Birey bazı öz bakım gereksinimini karşılayabilmektedir.
Öz bakım gereksinimlerinin bir kısmı sağlık personeli tarafından karşılanır.
c) Destekleyici: Birey öz bakım gereksinimini karşılayabilecek fiziksel yeteneğe sahiptir ancak desteklenmesi gerekmektedir. Bunda ise öz bakım için birey cesaretlendirilir ve desteklenir. Bu grup hastalarda yorgunluk nedenli problemler yaşayabilmektedir. Bunları en aza indirmek için dinlenme zamanlarının iyi ayarlanması
ve yeterince uykuya zaman ayrılması gerekmektedir. Söz konusu düzenlemeler için
yaşlı bireyin katılımı sağlanmalıdır.

• Ağrı ile baş etme: Ağrının kesinlikle osteoartrit nedenli olduğu biliniyorsa ve sonradan dahil olan herhangi bir bulgu yoksa (kızarıklık, şişlik vb) ve hemşire, hekim
gibi sağlık ekibinin iletişimi sağlandı ise ağrının hafifletilmesi için girişimler planlanabilir. Bunlar arasında yüzeyel ılık / sıcak uygulama (ped ya da torba) sayılabilir.
Sıcak uygulama eklem katılığının azaltılması, ağrının hafifletilmesi, kontraktürlerin önlenmesi açısından önemlidir. Bazı durumlarda başka bir nedenle sakıncası
yoksa kaplıcalar önerilmektedir. 

• Bunların dışında ağrı ile baş etmede; ağrı dönemlerinde aktivitelerin kısıtlanması,
eşyaların yakınına yerleştirilmesi, müzik dinleme, hayal kurma, hobilerle uğraşma,
rahatlama teknikleri ve dikkatin başka yöne çekilmesi gibi yöntemler kullanılabilir. Ağrıyla baş etmede bazı bitki / yaprakların ağrılı ekleme sarıldığı bilinmektedir
ancak bu tür uygulamaların çoğu zaman cilt ve eklemde problemlere yol açabildiği
görülmektedir. Bu nedenle bu tür uygulamalardan kaçınılmalıdır.
• Yaşlı bireylerin ilaç uyumlarında sıkıntı yaşanabilmektedir. İlaçların doğru dozda
ve doğru şekilde kullanıldığından emin olunmalıdır. Bu konuda aile ve yakınlarına
farkındalık sağlanmalı, ev izlemlerinde dikkatli olunmalıdır.
• İlaç kullanımı sırasında karşılaşılabilecek bazı sorunlara karşı dikkatli olunmalıdır.
Bazı ağrı kesici ilaçlar örneğin NSAİ’ler mide vb. organlarda kanamaya neden olabileceği için kanamaya karşı dikkatli olunmalı ve farkındalık sağlanmalıdır. Gereksiz analjezik (ağrı kesici) ilaç kullanımları sınırlandırılmalıdır.
• Osteoartrite karşı düzenli bitki kullanımı ya da ekleme sürülen bir karışım gibi ilaç
dışı uygulanan herhangi bir uygulama varsa bu durumun istenmeyen etkilere yol
açabilmesi nedeniyle sağlık ekibiyle paylaşılmalıdır.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Epidermiste incelme deride meydana gelen değişikliklerdendir. Diğer seçeneklerde verilen durumlar, duyularda meydana gelen değişikliklerdendir.

Lordoz, beldeki normal çukurluğun yani omuriliğin içe doğru çökmesidir.

Yara bakımına yönelik uygulamalar şu şekildedir;

• Bakımın başlangıcında genel bir yara değerlendirilmesi yapılmalıdır, her ziyarette kontrol edilmelidir. • Yara bakımı pansumanın çıkarılması, yaranın temizlenmesi ya da debritmanının yapılması, yaranın gözlenmesi, kendi kendine bakım için eğitim verilmesi ve uygulamanın öğretilmesi aşamalarını kapsamalıdır. Eğitim içeriğinde yara yeri enfeksiyon belirtileri, yara yeri açılması gibi komplikasyonlar yer almalıdır. • Pansuman değiştirilirken aseptik tekniklere uyulmalıdır. • Uygun pansuman seçimi gereklidir. İdeal bir pansuman; eksuda ile nemli ortam oluşturmalı, toksik kimyasal madde içermemeli, iyileşme için gerekli sıcaklığı sağlamalı, sık sık gereksiz pansuman değişimine yol açarak rahatsızlık vermemelidir. • Yara temizliğinde içilebilen musluk suyu, distile, şişe suyu ya da soğutulmuş su kullanılabilir. • Hastanın değerlendirilmesi yapılırken iyileşmeyi geciktirebilecek diğer hastalıkları göz önünde bulundurulmalıdır. • Yara temizliğinde içilebilen musluk suyu, distile, şişe suyu ya da soğutulmuş su kullanılabilir. • Hastanın değerlendirilmesi yapılırken iyileşmeyi geciktirebilecek diğer hastalıkları göz önünde bulundurulmalıdır.  Yazılı gözlemleri desteklemek için yaranın fotoğrafları çekilerek kullanılmalıdır. Fotoğraf çekilmeden önce izin belgesi olarak hastadan yazılı hasta onayı alınmalı ve saklanmalıdır. • Yara bakımı malzemelerinin evde güvenli şekilde saklanması sağlanmalıdır. • Hastada yeterli beslenme ve hidrasyon sağlanmalıdır. • Ameliyat sonrası duş almanın yara iyileşmesi ve enfeksiyona etkisi bulunmamaktadır; hastanın iyi hissetmesine ve gevşemesine yardımcı olur.

Kanserler nüfus yönünden değerlendirildiğinde insanlıkla beraber hep var olmuştur;ilk rapor MÖ 3000 yıllarında Mısır papirüslerinde meme kanserinin bildirimine dayanmaktadır. Günümüzde dünyada ve Türkiye’de sebebi bilinen ölümler sıralamasında kalpdamar hastalıklarından sonra ikinci sırada gelmektedir. Doğru Cevap B'dir.

Üriner sistem enfeksiyonlarının önlenmesine yönelik alınacak enfeksiyon kontrol önlemleri şu şekilde sıralanabilir;

• Sadece endikasyon durumunda katater takılmalıdır. • Uygulama yapan kişi katater takma tekniği ve bakımı konusunda eğitimli olmalıdır. • İşlem öncesi ve sonrası eller su ve sabunla yıkanmalıdır. • Katater uygulanırken; aseptik teknik ve steril malzeme kullanılmalıdır. • Hastaya özel olarak en uygun çaplı kateter seçilmelidir; kadınlar için 12-14 Ch ve erkekler için 14-16 Ch kateterler kullanılmalıdır (1 Charriere unit: 0.33 mm). • Balonlu kateter kullanılmış ise 8-10 ml sıvı ile balon şişirilmelidir. • Uygun sabitlemesi yapılmalıdır. • Kapalı drenaj sistemi korunmalıdır. Drenaj torbası daima mesane düzeyi altında tutulmalı, yere değmemeli, torba belirli aralıklarla boşaltılmalı, sürekli bir akım sağlanmalıdır.• İdrar analizleri için aseptik koşullarda örnek alınmalıdır. • Aralıklı kateterizasyon, kondom kateterizasyon, suprapubik kateterizasyon, üretral stent ve protez gibi kalıcı kateterizasyona alternatif yöntemler kullanılmalıdır. • Düzenli aralıklarla kateter veya drenaj sistemlerinin değiştirilmesi önerilmemektedir; enfeksiyon veya obstrüksiyon durumunda değiştirilmelidir. • Meatusta kir birikimi varsa kontaminasyonu önlemek için su ve sabunla temizlenmelidir. Periyodik yıkama veya antiseptiklerle silmenin enfeksiyonu önlemede faydası yoktur. • Üriner sistem enfeksiyonlarının önlenmesinde rutin sistemik antibiyotikler veya üriner antiseptikler kullanılmamalıdır. • Üriner drenaj torbalarının antiseptik veya antimikrobiyal solüsyonlarla rutin yıkanması önerilmemektedir.

Fiziksel karsinojenler: Bu grup içinde bulunan iyonize radyasyon, röntgen ışınları,
güneşten gelen ultraviyole ışınları, radyoaktif etkenler, noniyonizan radyasyon (mikrodalgalar, radyo dalgaları vb) kanser oluşumuna neden olduğu bilinen etkenlerdir. Ayrıca cep telefonları ile elektromanyetik alan maruziyeti, evlerde radon düzeyi belirleme çalışmaları halen devam etmektedir.Doğru Cevap D'dir.

Hastanın nebulizer, inhaler gibi araçların kullanımı, hijyen, solunum-öksürük egzersizleri, oksijen tedavisi, uygun beslenme, aile eğitimi ve sağlık ekibi işbirliği evde bakım yönetiminde dikkat edilmesi gereken konulardır. Diğer uygulamalar şu şekilde sıralanabilir;

• Göğüs fizyoterapinin uygulanması, • Respiratuvar ekipmanların kurulumu (oksijen, ventilatör gibi) ekipmanlara adaptasyonun sağlanması, • Günlük yaşam aktiviteleri, uyku gereksinimi ve egzersizde oksijen düzeyinin ayarlanması, • Kan, balgam ve diğer örneklerin alınması, • Evde yürüme ve egzersiz programlarının oluşturulması, • Sigaranın bırakılması, • Evde bakım ve tedavi uygulamaları sırasında görülen semptomların değerlendirilmesi, uygun teknik ve inhaler ile respiratuvar ilaçların uygulanması, • Yeterli hidrasyon, yüksek kalorili ve proteinli diyetle ilgili eğitim verilmesi (65 yaşın üzerindeki özellikle malnütrüsyonlu hastalara taburculuk sonrası oral nutrisyonel desteğin verilmesi önerilmektedir), • Aktivite toleransının arttırılması için hasta ve aileye aktivitelere göre değişen dinlenme periyodları ile ilgili eğitim vermesi, • Hastanın etkili postüral drenaj, öksürme ve derin solunum yapma yeteneği değerlendirilerek solunum-öksürük egzersizleri öğretilmesi.

Serviks kanseri: 60 yaş üstü kadınlarda pelvik muayene ve 3 yılda bir smear testi yapılmalıdır. Doğru Cevap D'dir.

Akciğer Embolisi: Özellikle uzun süren kırık ameliyatlarından sonra sık görülen komplikasyondur. Kırık nedeniyle kemik yapının bozularak dolaşıma katılması, kümeleşerek ven duvarlarında pıhtı oluşturması ve bu pıhtının koparak pulmoner arter dallarını tıkanması ve akciğer dokusunun hasarı ile birlikte oluşan ciddi bir durumdur. Acil bakımı gerektirir. Bu nedenle yaşlı hastalara cerrahi sonrası dönemde kan sulandırıcı olarak bilinen antikoagülan ilaç tedavisine başlanır.

Kanser belirtilerinin çeşitliliğine rağmen hekime başvurmayı gerektiren belli başlı belirtiler şunlardır.
• Vücudun her hangi bir yerinde şişlik
• İyileşmeyen veya iyileşmesi geciken yara
• Ben ve siğillerde değişiklikler
• Olağan dışı kanama
• Yutma güçlüğü
• Sürekli öksürük ve ses kısıklığı
• İdrar ve dışkılama alışkanlıklarında değişiklik

Doğru Cevap A'dır.

Palyatif: Hastanın acı çekmesinin giderilmesi ve yaşam kalitesinin arttırılmasına odaklı bir bakım şeklidir. Doğru Cevap C'dir.

Kemoterapi ve biyoterapiye bağlı görülen bu yan etkilerin en aza indirilmesi için eve taburcu olan yaşlı kanser hastasında en iyi bakımın sunulması son derece önemlidir. Bu amaçla evde bakım verilen yaşlı kanser hastasında dikkat edilmesi gereken hususlar;
• Günlük kilo izlemi, bulantı-kusma takibinin yapılması,
• Herhangi bir kısıtlama yok ise günlük en az 2 litre sıvı tüketilmesi, yeterli sıvı alımının takibinde hastanın idrar renginin açık sarı renkte olmasına dikkat edilmesi,
• Bulantı varlığında sert, baharatlı, acılı, aşırı kokulu, sıcak-soğuk yiyeceklerden kaçınılması, azar miktarlarda sık beslenmesi,
• KUSMAYA ANİ KİLO KAYBININ eşlik etmesi durumunda SAĞLIK KURULUŞUNA BAŞVURULMASI,
• Dudaklar ve ağız içi mukozası bütünlüğünün devam ettirilmesi: Ağız içinin izlemi,
ağız bütünlüğünün devam ettirilmesi için düzenli ağız bakımının yapılması, ağız
bakımında alkol bazlı solüsyonlar yerine hekim tarafından önerilen antibakteriyel,
antifungal ürünlere yer verilmesi, dudaklara yumuşatıcı kremler sürülmesi,
• Cilt bütünlüğünün devam ettirilmesi: Düzenli olarak cildin izlemi, cilt bakımının yapılması, sık aralıklarla hastanın yatak içi pozisyon değişikliğinin yapılması,

kemik çıkıntılarının olduğu bölgelerin yastıklarla desteklenmesi, dışarı çıkarken
güneşe maruziyetin engellenmesi (uzun kollu giysiler, şapka, gözlük kullanılması,
koruma faktörü yüksek olan kremlerin kullanılması), el ve ayakların aşırı sıcak,
soğuktan ve travmalardan korunması,
• Yorgunluğun önlenmesi: Hastanın gece ve gündüz dinlenme saatlerinin düzenlenmesi, enerji veren yiyeceklerin tüketilmesi, hastanın kendi bakımına katılması,
kapasitesine göre egzersizlerin yavaş yavaş arttırılması, gün içerisinde sürekli uykudan kaçınılması,

Doğru Cevap C'dir.

Radyoterapi, tümör hücrelerinin iyonizan radyasyon uygulanarak yok edilmesidir. Kanser tedavisinde tek başına kullanılabildiği gibi ameliyattan önce ve sonra, kemoterapi ile birlikte ya da ardışık olarak tedavi ve palyasyon amacıyla uygulanmaktadır. Radyoterapide tümöre istenilen yüksek öldürücü doz verilirken mümkün olduğunca tümörün etrafındaki dokular korunmaya çalışılır. Doğru Cevap B'dir.

Radyoterapinin uygulandığı bölgeye göre 1-4 hafta içinde deride reaksiyonlar ortaya çıkabilir. Erken dönemde üzerine basmakla solan hafif kızarıklık, ödem, pullanma, sıcaklıkta artış, ciltte rahatsızlık hissi, kuruluk, kaşıntı ve soyulmalar görülebilir. Eğer epidermis kendisini hızlıca yenilemezse ağrılı ülserasyonlar (açık yara)
oluşabilir. Geç dönemde ise ciltte koyu lekeler ve sertlikler ortaya çıkabilir.
• Boyun bölgesine uygulanan radyoterapide ağızda yaralar, tükrük salgısının yapımında azalma hatta tamamen sonlanma, ses kısıklığı, yutma güçlüğü, tat alma duyusunda azalma görülebilir.
• Göğüs kafesine uygulanan radyoterapiye bağlı nefes darlığı, yutma güçlüğü ortaya
çıkabilir.
• Mide ve karın bölgesine uygulanan radyasyona bağlı ishal, bulantı-kusma, iştahta
azalma, kilo kayıpları görülebilir.
• Alt karın bölgesine yapılan radyoterapi ile idrar yapmada güçlük, idrar kaçırma
gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
• Radyoterapinin uygulandığı bölgeye göre geçici ya da kalıcı saç ve kıl kayıpları
ortaya çıkabilir.

Doğru Cevap D'dir.

Antiseptik solüsyonlarla ağız bakımı yapılmalı, ağız kuruluğu için limonlu sakızlar
çiğnetilmelidir. Doğru Cevap E'dir.