EVDE YAŞLI BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 20

Tromboflebit, ameliyat sonrası gelişen dehidratasyon, kan akımının yavaşlamasına ve kanın pıhtılaşmasına neden olabilir. Uzun süre hareketsizlik ve şişmanlık da bu komplikasyonun gelişmesinde rol oynar. Tromboflebitin en büyük tehlikesi ven duvarından kopan pıhtının dolaşıma katılarak hastanın akciğer, kalp ya da beyin damarlarını tıkamasıdır. Tromboflebit daha çok femoral ve iliyak venlerde görülür. Ameliyat sonrası hastaya bacak egzersizlerinin yaptırılması hastanın erken dönemde ayağa kaldırılmasıyla bu risk ortadan kaldırılır.  Genellikle ameliyattan 7-14 gün sonra ortaya çıkar. Doğru cevap A seçeneğidir.

Evde bakım hizmeti; kronik hastalığa sahip ya da engelli bireylere, yeni doğum yapan kadınlara, yenidoğana, sürekli yatan ya da günlük yaşamını sürdürmekte zorlanan ve yalnız yaşayan yaşlı bireylere, büyük cerrahi müdahale yapılmış ve bu nedenle iyileşmesi zaman alan bireyler, psikiyatrik ya da mental sorunu olanlara, yaşlılığa bağlı son dönemde olan yaşlı bireylere, kanser gibi son dönemde olan hastalara, diabetus mellitus gibi kronik hastalığı olan hastalara, diyalize giren hastalara ve cerrahi girişim geçiren hastalara taburculuk sonrasında verilmektedir verilmektedir.

Yaş, cerrahi açıdan minör bir risk faktörüdür. Temel risk faktörü yaş ile birlikte ortaya çıkan kronik ve metabolik hastalıklardır. Yaşlı bireylerde cerrahiye bağlı ölüme yol açan en önemli faktör kalp hastalığının olması, solunum sistemi rahatsızlıkları, hormonal dengenin bozulması, sinir sistemi rahatsızlığına bağlı ilave ortaya çıkan hastalıklardır. Yaşlanma sürecinde bazı fizyolojik değişiklikler meydana gelir.

Kalp-Damar Sisteminde (KDS) Meydana Gelen Değişiklikler ve Bakım
Yaşlanma ile birlikte kalbin ağırlığı artar, boyutları küçülür (Hipertansiyon ve kalp hastaları hariç), kalp hızı düşer, miyokard esnekliği azalır, kalbin pompalama yeteneği %1 azalır, periferik vasküler direnç artar, kan basıncı yükselir ve hipertansiyon (kan basıncının 140/90 mmHg üzerinde olması durumu) sorunu vardır. Buna bağlı yaşlı bireyler en az bir antihipertansif ilaç kullanmak durumundadırlar (Örneğin Norvax). Bu durum cerrahi öncesi mutlaka anestezist tarafından değerlendirilmelidir. Kalp kapakçıklarında kalınlaşma, venlerde dilatasyon, yüzeyel damarlarda belirginleşme nedeniyle halk arasında damar
daralması olarak bilinen arterioskleroz, hipertansiyon, periferal damar hastalığı, kronik konjestif kalp yetmezliği, myokard enfarktüsü, aritmiler ve iletim bozuklukları yaşlılarda sık görülen kalp damar sistemi rahatsızlıklardır.

Yaşlanma ile kardiyovasküler sistemde; miyokard(kalp kasının) esnekliğinin azalması, kapaklarda kalınlaşma, kapakların çaplarında artış, kolejen dokularda artış, kalbin büyümesi, sempatik uyarılara cevapta artış, arter kompliyansında azalma, arterioskleroz oluşumu gibi değişiklikler görülür. Kemik mineral kaybının artması, kas tonüsünde azalma, Eklem sıvısının azalması, kas kütlesinin azalması kas iskelet sisteminde yaşanan değişikliklerdir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Solunum Sisteminde Meydana Gelen Değişiklikler ve Bakım
Yaşlanma ile birlikte akciğerlerde rezidüel volümde artma, vital kapasite azalma, silia sayısı ve hareketlerinde azalma, ventilasyonda bozulma, difüzyonda azalma, göğüs duvar sertliğinde artma, alveoler membranda kalınlaşma, bronşiyal epitel ve mukoz glandlarda dejenerasyon, anatomik ölü boşlukta artma, göğüs kafesinin boyutunda değişme ve esnekliğinde azalma nedeniyle derin soluk alma ve öksürme yeteneğinde azalma görülür. Bu değişikliğe bağlı olarak yaşlı bireylerde solunum güçlüğü, sekresyonları uzaklaştırmada güçlük çekme gözlenir. Ayrıca yaşlı hastalarda uzun yıllar sigara içmeye ya da astım gibi kronik bir hastalığa bağlı akciğer harabiyeti de görülebilir.

Sindirim Sisteminde (Gastrointestinal Sistemde) Meydana
Gelen Değişiklikler ve Bakım
Yaşlanmaya bağlı diş çürümeleri ve kayıplarında artma, tat ve koku reseptörlerinde zayıflama, tükrük ve sindirim enzimlerinde azalma, özafagus hareketlerinde ve yutkunma organizasyonunda bozulma, mide mukozasında atrofi, mide boşalmasında hafif gecikme, mide asit salgısında azalma, ince bağırsak mukozası yüzey alanı ve boyunda kısalma), barsak mukozasında atrofi, mukozal bezlerde yapısal bozukluklar, hem sirküler hem de longitidunel kas tabakalarında hipertrofi (konstipasyon), karaciğer büyüklüğünde ve kan akımında azalma, karaciğerde kolesterol sentezinde artma, safra asidi sentezinde azalma (taş oluşumu riski), pankreasta yassılaşma, amilaz ve
lipaz enzimlerinde hafif azalma (yağ emilimi bozukluğu riski) görülür.

Ameliyat sonrası deliryum; düşüncelerin koordinasyon ve düzenlemesindeki güçlükler ve yavaşlamış motor fonksiyon ile karakterizedir. Ameliyat sonrası deliryuma yol açan 5 önemli risk faktörü; ileri yaş, demans, görsel ve işitsel bozukluk, ağır hastalık ve enfeksiyondur. Hastada deliryum tablosu huzursuzluk, ajitasyon, oryantasyon bozukluğu, uyku düzeninde bozulma, halüsinasyon ve hezeyanlarla seyreder. Hastanın zihinsel durumu düzenli bir şekilde değerlendirilmeli, bilincinde ve davranışlarındaki herhangi bir akut değişiklik gecikilmeksizin araştırılmalıdır. Deliryum gelişen hastanın bakımında ise; solunum ve dolaşım sistemine ilişkin komplikasyonları önlemeye yönelik egzersizler aşamalı olarak öğretilmeli ve güvenli bir ortamda yaptırılmalıdır. Sakin ve önyargısız yaklaşılmalıdır, görüşmelerde kısa cümleler kullanılmalıdır, gözlük, işitme cihazı, baston gibi araçları kullanıp kullanmadığı veya gereksinimi olup olmadığı araştırılmalıdır. Stresle başa çıkması daha zor olduğundan stresörlerden uzak tutulmalıdır

Kas-İskelet Sisteminde Meydana Gelen Değişiklikler ve Bakım
Yaşlılarda, skolyoz, lordoz, kifoz gibi kas-iskelet sistemi sorunları sıklıkla görülür.
1. Skolyoz; omurganın göğüs ve bel bölgelerinde görülen yana doğru eğrilmesi durumudur.
2. Lordoz, beldeki normal çukurluğun yani omuriliğin içe doğru çökmesidir.
3. Kifoz, omurganın içe doğru eğik olması hali, yani kamburluk denilen yapısal bir bozukluktur

Hipertansiyon belirti ve bulguları; genellikle başın arka bölgesinde gelişen baş ağrısı, burun kanaması, kulak çınlaması, baş dönmesi, çarpıntı, bayılma. Hipertansiyonun ileri dönemlerinde ise zorlu solunum, kusma, hissizlik, görme problemleri ve gece sık idrara çıkma yer almaktadır. Menapoza girme hipertansiyonun belirti ve bulgularından değil, risk faktörlerinden biridir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Akciğer Embolisi: Özellikle uzun süren kırık ameliyatlarından sonra sık görülen
komplikasyondur. Kırık nedeniyle kemik yapının bozularak dolaşıma katılması, kümeleşerek ven duvarlarında pıhtı oluşturması ve bu pıhtının koparak pulmoner arter dallarını tıkanması ve akciğer dokusunun hasarı ile birlikte oluşan ciddi bir durumdur. Acil bakımı gerektirir. Bu nedenle yaşlı hastalara cerrahi sonrası dönemde kan sulandırıcı olarak bilinen antikoagülan ilaç tedavisine başlanır. Yaşlı birey ani hareketlerden korunur. Asla yalnız bırakılmaz. Kabız olması önlenir. Böylece valsalva manevrası kullanımı engellenir. Böylece kabızlığa bağlı aşırı ıkınma ile solunum ve kalp üzerine oluşacak basınç önlenmiş olur.

Tromboflebit: Genellikle ameliyattan 7-14 gün sonra ortaya çıkar. Ameliyat sonrası gelişen dehidratasyon, kan akımının yavaşlamasına ve kanın pıhtılaşmasına neden olabilir. Uzun süre hareketsizlik ve şişmanlık da bu komplikasyonun gelişmesinde rol oynar. Tromboflebitin en büyük tehlikesi ven duvarından kopan pıhtının dolaşıma katılarak hastanın akciğer, kalp ya da beyin damarlarını tıkamasıdır. Tromboflebit daha çok femoral ve iliyak venlerde görülür. Ameliyat sonrası hastaya bacak egzersizlerinin yaptırılması hastanın erken dönemde ayağa kaldırılmasıyla bu risk ortadan kaldırılır.

Hipertansiyona yönelik başlıca yaşam biçimi değişiklikleri şunlardır: Düzenli fiziksel aktivite/izotonik egzersiz yapma (En az günde 30 dk. ve haftada 4 kez), sigaradan uzak durma, alkol tüketimini azaltma (Erkeklerde günde 3, kadınlarda 2 üniteden az), stresle baş etme, ideal kiloda olma (Beden kitle indeksi: 20-25 kg/m²), DASH (DietaryApproachesto Stop Hypertension) diyeti uygulamadır. Bunlar ise; sebze ve meyve tüketimini arttırma (en az günde 5 porsiyon), herhangi bir sakıncası yoksa potasyumdan zengin beslenme, herhangi bir sakıncası yoksa kalsiyumdan zengin beslenme, balık tüketimini arttırma, diyette yağ tüketimini mümkün olduğunca azaltma, diyette lifi arttırma, tuz tüketimini azaltma (günde 6 gr. sodyum klorid ya da 2,4 gr. sodyumdan az), dır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Hipotansiyon (kan basıncının normal değerin altına inmesi) gelişme durumunda göz kararması ve baş dönmesi görülebilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Alginatlar

- Yara sıvıyla temas ettiğinde nemli tutan
jel şekline gelen kalsiyum sodyum aljinat
liflerinde oluşur.
- Nemli yara iyileşme ortamını destekler.
- Önemli miktarda sıvıyı absorbe eder.
- Rahattır, yarayı korur, yapışmaz.
- Üçüncü derece yanıklarda kullanımı kontrendikedir.

Kalp yetersizliği belirti ve bulguları arasında; solunum güçlüğü, solukluk, yorgunluk, öksürük ve/veya balgam, el ve ayaklarda soğukluk, damarlarda dolgunluk, ödem ve kilo alma, tırnaklarda morarma, çarpıntı. Etkilenen organa bağlı değişiklikler, örneğin serebral fonksiyon bozuklukları yer almaktadır. Burun kanaması kalp yetersizliği bulgularından biri değildir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kalp yetersizliği, koroner arter hastalığı, hipertansiyon, kalp krizi ve kalp ritim bozuklukları, romatizmal hastalıklar ve beslenme bozuklukları gibi durumlar nedeniyle görülebilmektir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Osteoartrit ilerleyen yaşlarda obez kişilerde daha sık görülmekle birlikte, 65 yaş üstü bireylerde görülme oranı %70-90’dır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Osteoartrit, belirti ve bulguları arasında; ağrı, sabah katılığı, hareket kısıtlılığı, eklem şişliği, krepitasyon (eklemden ses duyulması), eklemde boşalma hissi yer almaktadır. Kan basıncının artması, solunum güçlüğü, çarpıntı, kolajen dokularda artış osteoartritin  belirtileri değildir. Doğru cevap B seçeneğidir.