EV ENDÜSTRİSİ

Kayıt dışı sektör, altmışlı yılların başında Afrika’da Uluslarası Çalışma Örgütü (UÇÖ)’nün bir misyonunca dile getirilmiştir.

Kamu işletmeleri kapandığında ya da kamu sektörü daraldığında işsiz kalan çalışanlar kayıt dışı ekonomiye sığınmaktadır.

İş kanununda, iş sözleşmesinin kurulabilmesi için ‘bağımlı iş görme’ ve ‘ücret’ unsurları dışında iş verenin gösterdiği yerde çalışmış olma koşulu yer almaktadır.

Çalışanların gelir düzeyini arttırması.

Kayıt dışı istihdam edilen işçilerin büyük bir kısmı normal çalışma saatlerinden fazla çalıştırılmakta hem bedenen hem de zihnen sömürülmektedirler. Bu yüzden işlerinde verimliliği azalmaktadırlar.

Mali sektör

Hepsi

Çalışma hayatının verimliliğini azaltır.

Mali sektör

Kayıt dışı ekonomi

Altmışlı yılların başında Afrika’da Uluslarası Çalışma Örgütü (UÇÖ)’nün bir misyonunca dile getirilen “kayıt dışı sektör” ya da “yapısallaşmamış sektör” ifadesi Bogota’da sokak satıcılarını, Kalküta’da ayakkabı boyacılarını ya da çek çek sürücülerini, Kahire’de çamaşır satıcılarını, Manila, Montreal, Madère ya da Meksiko’da evde çalışan terzileri, Leeds, İstanbul ya da Kuala Lumpur’da elektronik sektörünün evde çalışanlarını ve diğer pek çoklarını belirtmek için kullanılmıştır.

Kamu işletmeleri kapandığında ya da kamu sektörü daraldığında işsiz kalan çalışanlar kayıt dışı ekonomiye sığınmaktadır. Enflasyona karşı korunmak ya da kamu hizmetlerinin kısıtlamalarının yol açtığı gereksinme açıklarını bireysel olarak karşılamak için hane halkları formel ekonomiden elde edilen gelirleri kayıt dışı faaliyetlerden sağlayacakları ek kazançlarla tamamlamaya çalışmaktadır

Kayıt dışı istihdam oranının orta düzeyde (ulusal gelirin yaklaşık yüzde 14 ile 23) olduğu ve yaklaşık 1995’ten beri de gerilediği ülkeler bulunmaktadır. Bu küme Polonya, Slovenya, Macaristan, Litvanya ve Letonya’yı kapsamaktadır.

Kayıt dışı çalışma, temelde bir istihdam faaliyetidir ve birileri bu faaliyet sonucu gelir kazanmakta ve yaşamlarını sürdürmektedir. Devlet eğer kayıtlı sektörden toplamış olduğu fonları istihdam yaratacak şekilde yönlendiremiyorsa, vergi ve fonların girişimcilerin elinde kalması iktisadi büyüme açısından daha olumludur

Çalıştırılan işçilerin kayıt dışı olması nedeniyle devletin sigorta prim gelirlerinin yanında vergi gelirlerinde de azalma olur. İstihdam faaliyetlerinin kayıt dışı gerçekleştirilmesi neticesinde elde edilen gelir ile yaratılan katma değerin vergilendirilememesi nedeniyle devletin önemli bir gelir kaybı meydana gelir.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 10 Aralık 1948 tarih ve 217/A sayılı kararı ile onayladığı ve ülkemizde 6 Nisan 1949 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde çalışma hayatı ile ilgili düzenlemeler yer almaktadır.

1998 yılında AB Komisyonu 15 üyeli AB’nin toplum geliri dışında, kayıt dışı faaliyetlerle edilen gelirin yüzde 7 ile 16 arasında değişimini kestirmiştir. Bu anlamda, üye ülkeler kendi içinde üç kümeye ayrılmıştır. İlk kümede, kayıt dışı faaliyetlerle ulusal gelirin yüzde 5’ine yakın gelir elde edilen İskandinav ülkeleri, İrlanda, Avusturya ve Hollanda yer almıştır. İkinci kümede ve uçta kayıt dışı ekonomiden elde edilen gelirlerin yüzde 20’sinden fazlasını oluşturduğu İtalya ve Yunanistan’ın bulunduğu kestirilmiştir. Üçüncü kümede ise, önceki iki uç arasında yer alan diğer üye ülkeler sıralanmıştır.

Türkiye İstatistik Kurumunca TemmuzAğustos-Eylül 2005 dönemine ilişkin olarak yapılan saptamaya göre, ülkemizdeki toplam istihdamın (22.838 bin) yarıdan çoğu (yüzde 51,1) kayıt dışıdır. 11.670 bini bulan kayıt dışı istihdam içinde; 5.499 bini (yüzde 47,12) tarım dışı olup, ücretli (2.356 bin), yevmiyeli (1.140 bin), kendi hesabına çalışan (1.362 bin) ve ücretsiz aile çalışanları (425 bin) yanında, işverenler de (207 bin) kayıt dışı olarak çalışmaktadırlar.

İ.H.E.B Madde 22 "Herkesin, toplumun bir üyesi olarak, sosyal güvenliğe hakkı vardır. Ulusal çabalarla ve uluslararası işbirliği yoluyla ve her devletin örgütlenmesine ve kaynaklarına göre, herkes onur ve kişiliğinin serbestçe gelişim için gerekli olan ekonomik, sosyal ve kültürel haklarının gerçekleştirilmesi hakkına sahiptir."

01.06.2005 tarihinde yürürlüğe giren 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun iş ve çalışma hürriyetinin ihlali bölümünde aşağıdaki hüküm yer almaktadır: T.C.K m. 117. "1. Cebir veya tehdit kullanarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla, iş ve çalışma hürriyetini ihlâl eden kişiye, mağdurun şikayeti halinde, altı aydan iki yıla kadar adli ve hapis cezası verilir.