Aof Panel

S

TUİK’in saptamış olduğu verilere göre, ev endüstrisinde çalışma ilişkisi içinde olanların önemli bir bölümü kimler oluşturmaktadır?

TUİK’in saptamış olduğu verilere göre, ev endüstrisinde çalışma ilişkisi içinde olanların önemli bir bölümü (% 96) kadın olup, çalışan kadınların %4.6’sı ev endüstrisinde çalışan statüsündedir. Bu oran kentlerde %7.7 olmaktadır.

S

Reformlara ve krizlere bağlı ekonomik uyum dönemlerin kayıt dışı ekonomiye etkileri nelerdir?

Reformlara ve krizlere bağlı ekonomik uyum dönemlerinde, kayıt dışı ekonominin genişleme eğilimi taşıdığı saptanmıştır. Kamu işletmeleri kapandığında ya da kamu sektörü daraldığında işsiz kalan çalışanlar kayıt dışı ekonomiye sığınmaktadır.

S

Özellikle gelişmekte ve geçiş halindeki ülkelerde formal ekonomide iş bulamadıklarında kişiler çoğunlukla hangi ekonomi alanına yönelmektedirler?

Son yıllarda, özellikle gelişmekte olan ve geçiş halindeki ülkelerde, yeni istihdamın çoğunun görüldüğü alan kayıt dışı ekonomidir. Formal ekonomide iş bulamadıklarından kişilerin çoğu kayıt dışı ekonomiye katılmıştır.

S

İşletmelerin formel ekonomiye katılımda karşılaştığı engeller nelerdir?

İşletmeler formel ekonomiye katılımda belirli engellerle karşılaşabilmektedir. Bu anlamda, en sık yollama yapılan engeller sermaye, yönetim becerisi ve teknik eksiklik, üretim faktörlerine ve ürün piyasalarına erişimin eşitsizliği ve kısıtlayıcı yasal çerçevedir.

S

Ücreti karşılığında başkası için ve ona bağımlı olarak mal ve hizmet üreten ev endüstrisinde çalışanlar yasada tanımlanan ‘iş sözleşmesi’ niteliğinde hangi statüde yer almaktadır?

Şu halde, ücreti karşılığnda başkası için ve ona bağımlı olarak mal ve hizmet üreten ev endüstrisinde çalışanlar yasada tanımlanan ‘iş sözleşmesi’ niteliğinde iş ilişkisi kurduklarından ‘işçi’ statüsünde sayılacaklar, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca da ‘sigortalı’ kapsamında olacaklardır.

S

Kayıt dışı istihdamı ortaya koyabilmek için hangi etmenleri çözümlemek gerekmektedir.

Kayıt dışı istihdamı ortaya koyabilmek için nüfus ve işgücüne ilişkin etmenler, kayıt dışı ekonomide yaratılan gelir ve bu istihdamın gerçekleştiği yapısal ve kurumsal çerçeveyi çözümlemek gerekmektedir.

S

Türkiye’de, kayıt dışı ekonomide elde edilen gelirin ulusal gelirin içindeki yeri nedir?

Türkiye’ye gelince, kayıt dışı ekonomide elde edilen gelirin ulusal gelirin yüzde 60’ına ulaştığına ilişkin kestirimlerde bulunduğu ve bunun yetkili kişilerce dile getirildiği medyadan izlenebilmektedir. 2004 yılı verileri esas alınırsa kayıt dışı istihdam yoluyla elde edilen gelirin 180 milyar ABD dolarına ulaştığı sonucuna varılabilir.

S

Kayıt dışı ekonomide elde edilen gelirin kendi içinde kaç kümeye ayrılmaktadır?

Kayıt dışı ekonomide elde edilen gelirin kendi içinde üç kümeye ayrılması mümkündür. İlk küme, geçimlik ekonomide edilen gelirleri kapsamaktadır.

İkinci kümede yasa dışı faaliyetlerle elde edilen gelirlerin payından söz etmek gerekir. İnsan, silah, uyuşturucu kaçakçılığı ve kara para aklama faaliyetleri bu kümeye girmektedir.

Kayıt dışı istihdam bakımından asıl üzerinde durulması gereken ilk iki küme dışında elde edilen gelirlerle ilgilidir. Bu küme özellikle tarım dışı alanda formel işletmelerin taşeronu olarak ihracata dönük üretim yapan kayıt dışı küçük ve mikro işletmelerde elde edilen gelirlerin yaratıldığı alanı kapsamaktadır.

S

Mali sektör işlemleri iş organizasyonu, istihdam, ücretler, örgütlenme ve sendikal faaliyetler üzerinde nasıl etkili olmaktadır?

Mali sektör işlemleri iş organizasyonu, istihdam, ücretler, örgütlenme ve sendikal faaliyetler üzerinde iki biçimde etkili olmaktadır. Bunlardan ilki, mali sektör işlemlerinin reel sektörde üretken yatırım aleyhine bir arbitraja yol açmasıdır.

İkinci etki ise, ekonomik krizin başlamasından ileri gelmektedir. Kriz işsizliğin daha da artmasına, ücretlilerin gelir payının azalmasına ve iş organizasyonun yenilenmesine neden olmaktadır. Bu da işgücü piyasasını esnekleştirmeyi gerekli kılacaktır.

S

Mali yatımlar ve üretken yatırım arasındaki getiri farkı genişlemesinden işletmeler nasıl etkilenmektedir?

Bu bağlamda, mali yatımlar ve üretken yatırım arasındaki getiri farkı genişledikçe, herhangi bir sektörde yatırım yapma ve pazarları ele geçirmeye özendiren sanayi politikasının yokluğu ya da yetersizliği halinde işletmeler mali sektörde yoğunlaşma eğilimi içine girer. Latin Amerika ekonomilerinde olduğu gibi, Türkiye'de de durum budur.

S

Türkiye'de reel sektör göz önünde tutulduğunda küresel üretim ağlarında yer alan ve emek yoğun imalat aşamasında hangi işletme kollarında yoğunlaşan bir işletme yapısı ile karsılaşılmaktadır.

Gecikmiş bir sanayileşmeyi başarmış olan Türkiye'de reel sektör göz önünde tutulduğunda küresel üretim ağlarında yer alan ve emek yoğun imalat aşamasında yoğunlaşan bir işletme yapısı ile karsılaşılmaktadır. Özellikle uzmanlaşmanın gerçekleştiği dokuma, giyim, elektronik ve otomotiv iş kollarında işletmelerin yoğunlaşması bu durumu doğrulamaktadır.

S

Küresel üretim şubelerini diğer işletmelerden ayıran, temel fark nedir?

Küresel üretim şubelerini diğer işletmelerden ayıran, egemen işletme tarafından denetlenmiş olmalarıdır.

S

Belirli kayıt dışı çalışanlar küresel üretim sistemlerine ucuz işgücü olarak katılırken, bu tür ekonomi formel ekonominin tamamlayıcısı olarak kabul edilmektedir. Bu tamamlayıcılığın temel özellikleri nelerdir?

Kadınlar ve çocuklar başta olmak üzere, belirli kayıt dışı çalışanlar küresel üretim sistemlerine ucuz işgücü olarak katılırken, bu tür ekonomi formel ekonominin tamamlayıcısı olarak kabul edilmektedir. Bu tamamlayıcılık iki temel özellik taşımaktadır. Bunlardan ilki, kayıt dışı ekonomide yer alan işletmelerin reel sektördeki işletmelerin rakibi değil, alıcısı olmalarıdır.

İkinci özellik ise, boyut çeşitliliğini de göz önünde tutarak, reel sektördeki işletmelerin taşeronları olmalarıdır.

S

Kayıt dışı ekonomi ile formel ekonomi arasındaki eklemlenme nasıl gerçekleşmektedir?

Kayıt dışı ekonomi ile formel ekonomi arasındaki eklemlenme esasen rekabetin maliyetlere bağlı olması nedeniyle uyum değişkeni haline getirilen ucuz işgücü aracılığıyla gerçekleşmektedir. Bu işgücü de genellikle enformel istihdam edilmektedir.

S

Ev endüstrisinin genel olarak olumlu yönleri nelerdir?

Ev endüstrisi;

İstihdamı artırmaya yardımcı olur
Çalışanların gelir düzeyini artırır
Kaynakların etkin dağılımını sağlar
Firmaların rekabet gücünü artırır

S

Kayıt dışı istihdamın en önemli olumlu etkisi nedir?

Kayıt dışı istihdamın en önemli olumlu etkisi kuşkusuz istihdam yaratması ve işsizliği önlemesidir. Kayıt dışı ekonomik faaliyetler işgücü yoğun faaliyetler olduğundan, üretim faktörü olarak emek ön plana çıkar.

S

"İlave işçi" (additional workers) niteliği taşıyanlar kayıt dışı çalışmanın gelir üzerinde nasıl bir etkiye sahiptirler?

"İlave işçi" (additional workers) niteliği taşıyan kadın ve yaşlıların aile bütçesine katkı amacıyla, durgunluk dönemlerinde emek piyasasına katıldıkları görülmekte, çocuklar eğitimlerinin aksaması pahasına da olsa, gelir getirici işlere eğilim göstermek zorunda kalmaktadır. Bu durum kayıt dışı çalışmanın gelir üzerinde olumlu etkisi olarak algılanmakta ve kayıt dışılığı arttırmaktadır.

S

Ev endüstrisinin firmaların rekabet gücü üzerinde nasıl bir etkisi vardır?

Vergi ve benzeri fon gibi, işcilik üzerinden ödenen yüksek oranlarda kamusal kayıt dışı ekonomilerde bulunmadığından bu sektördeki üretim maliyetleri düşük olacak, bunun sonucunda satış fiyatları düşük gerçekleşecek, yurt içi ve yurt dışı pazarlarda işletmeler rekabet gücü kazanacaktır.

S

Ev endüstrisinin olumsuz etkileri nelerdir?

Ev endüstrisinin olumsuz etkileri;

Veri gelirlerini azaltır
Vergi adaletini ortadan kaldırır
Haksız rekabete neden olur
Ekonomik verilerin doğru değerlendirilmesini engeller
Çalışma hayatının verimliliğini azaltır
Çocuk emeğinin sömürülmesine neden olur
Yabancı kaçak işçiliğinin artmasına neden olur
Sosyal güvenlik sisteminin mali yapısını olumsuz etkiler
Sendikalılaşmaya engel olur

S

Yabancı kaçak işçilik ve kayıt dışı istihdam ekonomi ile birlikte en çok hangi grubu olumsuz etkilemektedir?

Yabancı kaçak işçilik ve kayıt dışı istihdam; toplumumuza ve ekonomimize verdiği zararların yanında aslında en büyük zararı, kayıt dışı olarak çalışan/çalıştırılan işçilere vermektedir.

S

Kayıt dışı çalışan işçi iş kazasına uğradığında veya meslek hastalığına yakalandığında ya da rahatsızlandığında hangi tür sorunlar ile karşı karşıya kalmaktadırlar?

Kayıt dışı çalışan işçi iş kazasına uğradığında veya meslek hastalığına yakalandığında ya da rahatsızlandığında Sosyal Güvenlik Kurumları’nın tedavi imkanlarından yararlanamaz. Hastalığı süresince geçici iş görmezlik ödeneğinden faydalanamaz ve işçinin bakmakla yükümlü olduğu kişilere de sağlık hizmeti verilemez. Kayıt dışı çalışan işçiye; sakatlandığında, yaşlandığında emeklilik aylığı; öldüğünde bakmakla yükümlü olduğu kişilere ölüm aylığı; işsiz kaldığında işsizlik ödeneği ödenmez.

Ev Endüstrisinin Sosyo Ekonomik Etkileri