EV ENDÜSTRİSİ - Deneme Sınavı - 2

Ev endüstrisinde yapılan çalışmanın genellikle kayıt dışı olarak görülmesi nedeniyle sendikalar, evde çalışanları örgütlemek konusunda ciddi çaba harcamamakta, onlara çok az ilgi göstermektedirler. Sendikaların üye odaklı olması ve sendikacıların hemen hemen tamamının erkek olması  ve evde çalışanların çoğunlukla kadınlar olması nedeniyle sendikalar ev endüstrisinde çalışanlara pek ilgi göstermemektedirler.

Doğru cevap E seçeneğidir.

TUİK’in saptamış olduğu verilere göre, ev endüstrisinde çalışma ilişkisi içinde olanların önemli bir bölümü (% 96) kadın olup, çalışan kadınların %4.6’sı ev endüstrisinde çalışan statüsündedir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Reformlara ve krizlere bağlı ekonomik uyum dönemlerinde, kayıt dışı ekonominin genişleme eğilimi taşıdığı saptanmıştır. Kamu işletmeleri kapandığında ya da kamu sektörü daraldığında işsiz kalan çalışanlar kayıt dışı ekonomiye sığınmaktadır. 

Doğru cevap D seçeneğidir.

Kayıt dışı istihdamın gerçekleşmesinde küçük ve mikro işletmelerin rolü üzerinde durulmalıdır. Gerçekten, bu işletmeler formel ekonomiye katılımda belirli engellerle karşılaşabilmektedir. Bu anlamda, en sık yollama yapılan engeller sermaye, yönetim becerisi ve teknik eksiklik, üretim faktörlerine ve ürün piyasalarına erişimin eşitsizliği ve kısıtlayıcı yasal çerçevedir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Şu halde, ücreti karşılığnda başkası için ve ona bağımlı olarak mal ve hizmet üreten ev endüstrisinde çalışanlar yasada tanımlanan ‘iş sözleşmesi’ niteliğinde iş ilişkisi kurduklarından ‘işçi’ statüsünde sayılacaklar, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca da ‘sigortalı’ kapsamında olacaklardır.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Boyutuna ve çeşitliliğine bakmak, formel ekonomiyle arasında var olan bağları ve iç içe geçmeleri göz önünde tutmak, bir “sektörden” çok, kayıt dışı ekonomiden söz etmenin artık kanıtlanabileceğini ileri sürmek mümkündür. Bu anlamda, kayıt dışı istihdamı ortaya koyabilmek için nüfus ve işgücüne ilişkin etmenler, kayıt dışı ekonomide yaratılan gelir ve bu istihdamın gerçekleştiği yapısal ve kurumsal çerçeveyi çözümlemek gerekmektedir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

1998 yılında AB Komisyonu 15 üyeli AB’nin toplum geliri dışında, kayıt dışı faaliyetlerle edilen gelirin yüzde 7 ile 16 arasında değişimini kestirmiştir. Bu anlamda, üye ülkeler kendi içinde üç kümeye ayrılmıştır. İlk kümede, kayıt dışı faaliyetlerle ulusal gelirin yüzde 5’ine yakın gelir elde edilen İskandinav ülkeleri, İrlanda, Avusturya ve Hollanda yer almıştır. İkinci kümede ve uçta kayıt dışı ekonomiden elde edilen gelirlerin yüzde 20’sinden fazlasını oluşturduğu İtalya ve Yunanistan’ın bulunduğu kestirilmiştir. Üçüncü kümede ise, önceki iki uç arasında yer alan diğer üye ülkeler sıralanmıştır.

Türkiye’ye gelince, kayıt dışı ekonomide elde edilen gelirin ulusal gelirin yüzde 60’ına ulaştığına ilişkin kestirimlerde bulunduğu ve bunun yetkili kişilerce dile getirildiği medyadan izlenebilmektedir. 2004 yılı verileri esas alınırsa kayıt dışı istihdam yoluyla elde edilen gelirin 180 milyar ABD dolarına ulaştığı sonucuna varılabilir.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Gecikmiş bir sanayileşmeyi başarmış olan Türkiye'de reel sektör göz önünde tutulduğunda küresel üretim ağlarında yer alan ve emek yoğun imalat aşamasında yoğunlaşan bir işletme yapısı ile karsılaşılmaktadır. Özellikle uzmanlaşmanın gerçekleştiği dokuma, giyim, elektronik ve otomotiv iş kollarında işletmelerin yoğunlaşması bu durumu doğrulamaktadır.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Kadınlar ve çocuklar başta olmak üzere, belirli kayıt dışı çalışanlar küresel üretim sistemlerine ucuz işgücü olarak katılırken, bu tür ekonomi formel ekonominin tamamlayıcısı olarak kabul edilmektedir. Bu tamamlayıcılık iki temel özellik taşımaktadır. Bunlardan ilki, kayıt dışı ekonomide yer alan işletmelerin reel sektördeki işletmelerin rakibi değil, alıcısı olmalarıdır.

İkinci özellik ise, boyut çeşitliliğini de göz önünde tutarak, reel sektördeki işletmelerin taşeronları olmalarıdır. Bu anlamda, reel sektör işletmeleri kayıt dışı istihdam edilenleri çalışma koşullarının sorumluluğunu üstlenmeden karşılaştırmalı üstünlük elde etmektedir. Bunu da, isgücü piyasalarının karşılıklı bağımlılığı çerçevesinde taşeronluğa başvurarak talep ve teknolojideki değişimlere kısa sürede ve ek bir bedel ödemeksizin uyum sağlayarak başarmaktadırlar. Öyleyse, kayıt dışı ekonominin genişlemesi salt formel ekonominin işgücünü emme yeteneğine değil, aynı zamanda benimsenen doğal eğilime de bağlıdır.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Ev endüstrisinin olumlu yönleri genel olarak şöyle söylenebilir:

Vergi gelirlerinin azalması ise olumsuz özellikler arasındadır. 

Doğru cevap C seçeneğidir.

Kayıt dışı istihdamın en önemli olumlu etkisi kuşkusuz istihdam yaratması ve işsizliği önlemesidir. Kayıt dışı ekonomik faaliyetler işgücü yoğun faaliyetler olduğundan, üretim faktörü olarak emek ön plana çıkar. Böylece ekonomide istihdam edilmeyen ya da yeterince istihdam edilemeyen işgücü, toplumsal ihtiyaçları karşılayıp toplumsal faydayı en üst düzeyde sağlayacak biçimde devreye girmektedir. Bu durumda kayıt dışı istihdamın işsizliği azaltıcı özelliğini ön plana çıkarmaktadır.

Doğru cevap A seçeneğidir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun amacı, “işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir” (m.1/I).

Doğru cevap A seçeneğidir.

İş Kanunu’nda iş sözleşmesinin de tanımına yer verilmiştir. Buna göre iş sözleşmesi, “bir tarafın (işçi) bağımlı olarak işgörmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir” (m.8/I).

Doğru cevap C seçeneğidir.

Kanunda yapılan iş sözleşmesi tanımından yola çıktığımız zaman iş sözleşmesinin işgörme, ücret ve bağımlılık şeklinde üç unsuru bulunmaktadır. İş sözleşmesini diğer sözleşmelerden ayıran en önemli unsur, bağımlılıktır. İşçi, iş sözleşmesinden doğan bağımlılık unsuru gereğince çalışmasını işverenin talimatına bağlı olarak ve onun gözetim ve denetimi altında yapar.

Doğru cevap D seçeneğidir.

1926 tarihli 818 sayılı Borçlar Kanunu uzun bir süre uygulandıktan sonra 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) 11.01.2011 tarihinde kabul edilmiş (RG, T.04.02.2011, S.27836) ve 01.07.2012 tarihinde de yürürlüğe girmiştir. TBK’nın kabul edildiği tarihe kadar yukarıda da açıkladığımız gibi ev endüstrisi kapsamında işveren tarafından verilen işleri evde yapanların hukuki ilişkilerine yönelik özel bir düzenleme yoktu. Buna bağlı olarak evde çalışanların iş sözleşmesine dayanarak mı yoksa eser sözleşmesine dayanarak mı çalıştığı konusunda farklı görüşler bulunuyordu. Ancak TBK’da bu konuya ilişkin hükümlere yer verilmiştir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

5510 sayılı Kanun m.4’de kısa ve uzun vadeli sigorta kolları açısından sigortalı sayılanlar sıralanmıştır. Buna göre,

•  Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar,

•  Hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar,

•  Kamu idarelerinde çalışanlar sigortalı sayılırlar.

Doğru cevap E seçeneğidir.

5510 sayılı Kanunun üçüncü bölümde “Hizmet Akdiyle veya Kendi Adına ve Hesabına Çalışan Sigortalıların Tabi Olduğu Kısa Vadeli Sigorta Hükümleri” başlığı altında iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortasına ilişkin hükümler yer almaktadır.

5510 sayılı Kanun dördüncü bölümde “Uzun Vadeli Sigorta Hükümleri” başlığı altında yaşlılık, malullük ve ölüm sigortasına ilişkin hükümler yer almaktadır.

Doğru cevap D seçeneğidir.

İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle işinde geçici bir süre için çalışamayacağı hekim raporu ile saptanan sigortalıya, çalışamadığı (istirahatli olduğu) her gün için Kurum tarafından yapılan parasal yardıma geçici işgöremezlik ödeneği adı verilir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

510 sayılı Kanun m.14/I’e göre meslek hastalığı, “sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir”. Meslek hastalığının tanımından da anlaşıldığı üzere meslek hastalığında tekrarlanan bir durum söz konusudur. Zaten bu durum, iş kazası ile meslek hastalığı arasındaki temel farktır. Çünkü iş kazası aniden, beklenmedik şekilde meydana gelirken meslek hastalığında tekrarlanan bir durum söz konusudur.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Evde çalışmada, işin evde yapılmasından dolayı işverenin denetim ve gözetimi yoktur. Evde çalışmada, iş sözleşmesinin asli unsuru olan bağımlılık unsuru ve denetimin çok zayıf olması, bu çalışmanın iş sözleşmesine dayalı olduğunun kabul edilmesini zorlaştırmaktadır. İşveren, yapılan işin kalitesinden memnun olmadığında evde çalışanlara bir daha iş vermeyecektir. Oysa işverenle alt işveren arasında eser sözleşmesi çerçevesinde yapılan işlerde, alt işverenin yaptığı işin asıl işveren tarafından beğenilmemesi halinde bu durum ücrette indirime neden olacaktır. Bu durum, evde çalışmayı eser sözleşmesinden ayıran en önemli unsurdur.

Doğru cevap C seçeneğidir.