ETKİLİ İLETİŞİM TEKNİKLERİ

İyi bir konuşma, ilginç ve değerli konuları kapsar çünkü seçilen konu hem dinleyicilerin hem de konuşmacının ilgisini çekmelidir.

Konuşurken dinleyicilerle sanki karşılıklı bir konuşma yapıyormuş gibi davranılmalıdır. Böylece cümle kurma şeklindeki resmiyet gider, konuşmaya sıcak ve canlı bir hava getirilir.

Konuşmacı için önemli olan, aşırı teknik dilden uzak, sıradan bir dinleyiciye neyin anlatılıp neyin anlatılamayacağının bilinmesidir. Soyutlamalardan kaçabilmenin yollarından birisi tanımlardır. Tanımlarla sadece dışsal olaylar değil, içsel duygular da aktarılır. Bir başka yol ise karşılaştırma yapmaktır. Böylelikle bilinen terimler kullanılarak konuşmacının konusu üzerinde dinleyicileri yoğunlaştırmak mümkündür.

Konuşmacı perspektifi, inanırlığın boyutlarını kapsayan üst başlık olarak düşünülmelidir. Bilgi/uzmanlık, güvenirlik/çıkar, kişilik, tutumlar ve sosyo-kültürel ortamlar bu boyutları oluşturur.

Var olan tutum korunmaz; aksine, tutum pekişir, değişir, yeni tutum oluşur ve alıcı/hedefin açık davranışında değişme ortaya çıkar.

Kişinin göz temasının eksik olması dinlenmemesinin nedenidir.

Konuşma, insanlar arası iletişimi sağlayan ve anlatıma yarayan bir işaretler sistemi ve örgütüdür. Konuşma, sürekli bir düşünme alışverişidir. Aynı zamanda bireyi aşan ve tarih içinde toplumsal birikim sağlayan bir haberleşme örgütüdür. Konuşma, duygu ve düşüncelerimizi, görüp yaşadıklarımızı karşımızdakilere sözcükleri seslendirerek gönderme, iletme işidir. Dinleme süreci ses dalgalarının kulak zarına çarpıp titreşimlerle beyne iletilmesidir. Doğru cevap D'dir.

İnsanın insanlaşmasında baş etmen olan el/beyin diyalektiğinin doğrultusunda, doğal hayvansal seslerin, bağırtılarla çığlıkların, evrim süreci içinde, sözcük seslerine dönüşmesi olayına boğumlanma (telaffuz) denir. Sözel konuşmanın temelini boğumlanma oluşturur. Boğumlanma, aynı zamanda, yazılmış ya da basılmış birtakım simgeleri (harfleri sözcükleri) seslemek, seslendirmek demektir. İletişim bilimi açısından bakıldığında; basılı bir sözcüğe bakıp da onu telaffuz eden kişi, görsel bir uyaranı işitsel bir uyarana çeviriyor demektir. Sözcükleri telaffuz edemediğimizi ya da doğru telaffuz edemediğimizi düşündüğümüzde etkili bir konuşma yapmanın ne denli zor olduğu görülür. Doğru cevap C'dir.

Bilgi, duygu, düşünce, tutum ya da kanılarla davranış biçimlerinin kaynak ile alıcı arasındaki bir ilişkileşme yoluyla bir insandan (insanlardan) diğerine (diğerlerine), toplum kültürü(bazı durumlarda toplum kültürünün değişik katmanları bağlamında) bağlamında üzerinde uzlaşılmış simgeler ve bazı kanallar kullanılarak ve değişim amacıyla aktarılması süreci biçiminde tanımlanabilecek insanlararası iletişimi; iletişime katılan insan sayısı, kullanılan araç ve oluklar gibi değişik ölçütleri temel alarak sınıflandırmak mümkündür. Bu sınıflamalardan bir tanesi de iletişimde kullanılan kodlara göre ya da yapısal olarak yapılabilecek iletişim sınıflamasıdır:
Yapısal olarak ya da kullanılan kodlara göre iletişim ikiye ayrılır:
• Sözel İletişim (Verbal Communication): Konuşma-Dinleme; Yazma-okuma boyutlarından oluşur. 
• Sözsüz İletişim (Non-verbal Communication). Doğru cevap D'dir.

Elbette fiziksel ya da zihinsel engeli olmayan her insan bir şekilde konuşur. Ancak, iyi bir konuşmayı diğerlerinden ayıran belli birtakım niteliklerin olması gerekir.  İyi bir konuşma; sağlam bilgilere dayanır, yıkıcı değil yapıcıdır, konuşmanın temel ögelerini çözümleyerek oluşur, dinleyicilerin ilgi ve dikkatini toplar, canlı bir dil ve hareketli bir üslup gerektirir, etkili ses tonu ve el yüz hareketleriyle geliştirilir. Ayrıca iyi bir konuşmada, konuşmacı ahlaksal sorumlulukları bulunduğunu hatırdan çıkarmaz ve iyi bir konuşma, ilginç ve değerli konuları kapsar. Doğru cevap E'dir.

Konuşmaya başlık seçilirken ya da seçilmeden önce bir genel amacın da belirlenmesi gerekir. Çoğunlukla bu durumda birbiriyle örtüşen iki kategori söz konusudur. Bunlar bilgilendirme ve ikna etmedir. Eğlendirme için konuşma da bir başka kategori olarak değerlendirilebilir. Genel amaç bilgilendirmek olduğunda çoğunlukla bir öğretici gibi davranmak gerekecektir. Amaç bilgi aktarmak olacağına göre bu açık, doğru ve ilginç bir biçimde yapılmalı ve gerekli destekleyiciler de kullanılarak akılda kalıcılık sağlanmalıdır. Eğer genel amaç ikna etmekse bir neden belirleme amacıyla bilgi vermenin ötesine geçilmesi gerekir.  İkna edici iletişimde gündelik iletişimden farklı olarak kaynak alıcıda istendik değişiklikler ortaya çıkarma amacındadır. Bağlı olarak, iknada yapılmak istenen, tutum ve hareketlerin değiştirilmesi, pekiştirilmesi ya da yeni tutumların oluşturulması ve yapılandırılması olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Araştırmalar konuşmalarda kullanılan örneklerin, izleyicilerin konuşmaya yaklaşım, inanç ve davranışları üzerinde diğer destekleyici materyallerden daha fazla etkili olduğunu ortaya koymuştur. Örneklerin doğru ve yerinde kullanımı için şu noktalara dikkat etmek gerekir: Örneklerin görüşleri açıklamak amacıyla kullanılması; örneklerin görüşleri desteklemek amacıyla kullanılması; örneklerin düşüncelerin kişiselleştirmesi amacıyla kullanılması; örneklerin canlı, ilgi çekici ve zengin bir yapıda olmasına dikkat edilmesi; genişletilmiş örneklerin belli ve somut bir sonuca ulaşmasına dikkat edilmesi. Doğru cevap E'dir.

Bilgilendirme için konuşma günlük hayatta birçok durumda gerçekleşir. Örneğin, gelecek yılın bütçesi hakkında bilgi veren bir yönetici, tatbikatlar konusunda bilgi veren bir subay, dersin nasıl işleneceğini anlatan bir öğretmen vb. hep bilgilendirme için konuşma yapmaktadırlar. İnsanların birbirini bilgilendirdiği sayısız durum söz konusudur. Bilgilendirici konuşmanın üç temel ölçütünü aşağıdaki sorularla belirlemek mümkündür: Bilgilendirici konuşmada; bilgi doğru bir şekilde iletiyor mu? Bilgi açık bir şekilde iletiliyor mu? Bilgi alıcı için anlamlı ve ilgi çekici bir hale getirilmiş mi? ölçütleri temel alınmalıdır. Bilgilendirici konuşmanın ilkeleri dinleyicinin çok şey bildiğini sanmamak, konuyu doğrudan dinleyicilerle ilintilendirmek, çok teknik olmamak, soyutlamalardan kaçınmak ve düşünceleri kişiselleştirmek şeklinde sıralanabilir. Doğru cevap A'dır.

İkna edici konuşmada konuşmacının etkililiğinin önemli bir bölümü doğrudan konuşmacıya dayanır. Eğer dinleyicilerin konuşmacıya güveni yoksa, konuşmacının söyleyeceği şeyler dinleyiciyi etkilemekten uzak kalacaktır. Sonuçta kaynak ne denli güvenilirse, tutum değişikliğinin ortaya çıkma olasılığı o denli çoktur.  Bu özelliğe inanılırlık adı verilmektedir. Araştırmacılar inanılırlığın birçok boyutlarını ortaya koymuşlardır. Bunlardan bazıları; konuşmacının bilgisi/uzmanlığı, güvenirliği, kişiliği, tutumları ve sosyo-kültürel ortamdır. Bilgi/uzmanlık: Bir konuşmacının yeteneği onun nitelikleri ile ilgili alandaki bilgisini kapsar. Güvenilirlik/çıkar: İkna edici iletiler dinleyicilerin kaynağı güvenilir olarak algılaması ile daha güçlenecektir. Güvenilirlik konuşmacının zihinsel ve ahlaki özelliklerini kapsar. Kişilik: İnsanların davranışsal ve duygusal eğilimlerinin toplamıdır. Tutumlar: Konuşmacı konuşma sırasında konuşulan konu, konuşulan kişi/kişiler, ortam ve amaç doğrultusunda tutumlarını belirlemeli ve bağlı uygun iletişim davranışlarını geliştirmelidir. Sosyo-kültürel ortam: Konuşmacının içinde bulunduğu sosyo-kültürel konum ve ortam da belirleyicilerden birisi olarak karşımıza çıkar. Doğru cevap E'dir.

Dinleme süreci ses dalgalarının kulak zarına çarpıp titreşimlerle beyne iletilmesidir. Dinleme gelen seslerin, iletilerin kodaçımının yapılması ve anlamlandırılması ile ilişkili iken, işitme sadece ses dalgalarının belli işitme düzenekleri ile beyne iletilmesinden ibarettir. Dinleme becerisi konuşma, yazma ve okuma gibi öğrenilir, sonradan kazanılır. Konuşmacı bir iletiyi doğru ilettiğini zannederken karşısındaki insanların söylediklerini farklı anlamlandırdığını görebilir. Bunun nedeni her insanın yaşamında farklı deneyimlere sahip olmaları ve söylenenleri kendi görüş açılarını temel alarak yorumlamalarıdır. Dinleme sürecinin belli birtakım basamaklarla gerçekleştiğini söyleyebiliriz. Bu basamaklar; • İşitme • İletiye odaklanma • İdrak (anlama) ve yorumlama • Çözümleme ve değerlendirme • Cevaplama • Hatırlama biçiminde sıralanabilir. Doğru cevap A'dır.

İnsanların dinleme eylemini nasıl gerçekleştirdikleri aynı zamanda dinleme türlerini de oluşturur. Süreç içerisinde her biri aslında birer dinleme engeli niteliğine bürünen ve iletişim sürecinde gürültüye dönüşen dinleme türleri şunlardır:

Görünüşte Dinleme: Konuşan kişiyi dinliyormuş gibi görünüp, dinleyenlerin kafalarındaki başka şeylerle ilgilenmeleri durumudur.

Seçerek Dinleme: Bazı insanlar konuşmanın sadece kendileri ile ilgili kısımlarını seçerek dinler, diğer söylenenleri ihmal ederler.

Saplanmış Dinleme: Duygusal yönden saplantılı insanlar sürekli olarak belirli bir duygusal tonu taşımak ister ve ne söylenirse söylensin ondan üzülecek, sıkılacak bir şey bulmaya ya da gülünecek bir espri çıkarmaya çalışırlar.

Savunucu Dinleme: Bu tip dinleyiciler, ne duyarlarsa duysunlar her söyleneni kendilerine yöneltmiş bir saldırı olarak saptar ve hemen savunmaya geçerler.

Tuzak Kurucu Dinleme: Bu tür dinleyiciler hiç seslerini çıkarmazlar, çünkü bunlar dinledikleri bilgilerden yararlanarak karşısındakini zor duruma sokacak fırsatlar ararlar.

Yüzeysel Dinleme: Bu tür dinleme özelliğine sahip kişiler konuşanın kullandığı kelimelerin yüzeyinde kalır. Asıl altta kalan anlama ulaşamazlar ya da ulaşmaya çabalamazlar. Doğru cevap C'dir.

Yapısal olarak ya da kullanılan kodlara göre iletişim ikiye ayrılır:

Konuşma, duygu ve düşüncelerimizi, görüp yaşadıklarımızı karşımızdakilere sözcükleri seslendirerek gönderme, iletme işidir.

Konuşma güçlüğü çekip çekmediğimizi anlayabilmek için kendimize sorabileceğimiz birtakım sorular bu konuda yardımcı olabilir. Bunlar;
• Söylediklerimi karşımdakiler kolayca anlayabiliyor mu?
• Düşüncelerimi açık ve etkili bir biçimde belirtebiliyor muyum?
• Sözcükleri söylerken söyleyiş ve dil yanlışları yapıyor muyum?
• Sesimi duygu ve düşüncelerimi besleyecek, zenginleştirecek bir yönde kullanabiliyor muyum?
• Tekdüze mi, yoksa canlı ve hareketli bir biçimde mi konuşuyorum?
• El ve yüz hareketlerimi kullanırken başka deyişle konuşmamı sözsüz iletişimle desteklerken birtakım yapmacık durumlara düşüyor muyum?
• Beni dinleyenlerin ilgisini dağıtacak ayrıntılardan, laf kalabalığından kaçınabiliyor
muyum?
• Anlattıklarımın önemine, değerine öncelikle ben inanıyor muyum?
• Sözü başka alanlara kaydırıyor, amaçtan ve konudan sapıyor muyum?

İyi bir konuşma sesinin özellikleri şöyle sıralanabilir:

İşitilebilirlik

Hoşa giderlik

Akıcılık: Akıcılık, konuşma hızı ile ilişkili önemli bir sorundur. Hız, konuşmayı oluşturan gereçlerin özelliğine, konuşmacının coşkusal durumuna, kişiliğine, mizacına; konuşmanın gerçekleştirildiği yere ve dinleyicinin niteliğine göre değişmeler göstermelidir. Buradaki en önemli belirleyici ise konuşmanın cümlelerinde yer alan düşüncelerin, dinleyicilerin algılama hızına denk düşecek bir akıcılıkta sunulması gerekliliğidir. Başka deyişle hızı dinleyicilerin algılama yeterliliklerine göre ayarlamak temel ilkedir.