Sözsüz İletişim: Etkili İletişimin Temeli

Kültürel iletişim diğer bütün iletişim tür ve yön­temlerinin de belirleyicisidir. Çünkü iletişim olgusu kültür içinde ve kültürle vardır.

Kültürlü insan; toplumsal yaşantı içerisinde nerede, nasıl, ne türlü davranacağını bilen insan olarak ortaya çıkmaktadır.

Maddi (teknolojik) ve bilimsel alanda kültür; üretme, tarım, çoğaltma ve yetiştirmedir.

Kültür kavramına antropolojik bir yaklaşım ise şöyledir: «Kültür, insanın bir toplum üyesi olarak edindiği bilgi, inanç, sanat, ahlak, hukuk ve töre­lerle her türlü beceri ve alışkanlıklarını içeren karmaşık bir bütündür»

Düşünme yetenekleri sonucunda meydana getirdikleri kültür ve kültürel ortam.

Kültür çerçeveleri ya da alanları en kapsamlısından başlamak üzere ideolojik, antropolojik, toplumsal ve artistik olarak sınıflandırılabilir.

Kültürü oluşturan ögelerin; maddi kültür öğe­leri, manevi kültür öğeleri olarak ikiye ayrıldığı söylenebilir.

Bir toplumun teknolojik gelişmişlik durumu, eserleri ve aletleri o toplumun maddi kültü­rü olarak gösterilir.

Bir toplumda, maddi kültür öğeleri dışında yer alan diğer kültür öğelerini genel anlamda manevi kültür öğeleri olarak nitelendirmek mümkündür. Bunlar: dil; estetik; bazı kültürel değerlerin öğrenilmesi anlamında eğitim; din, inançlar, tutumlar, gelenekler toplumsal kurallar ve değerler; toplumsal organizasyon ve toplumsal kurumlardır.

Kültürel-içedönüklük’ün tanımı şöyle yapılmaktadır: Kendi kültü­rünün tek doğru ve tek iyi yol olduğuna ve başka kültürleri kendi kültür yapısına göre yar­gılama, değerlendirme eğilimine kültürel içedönüklük adı verilir.

Herhangi bir ülkenin ve toplumun hakim inançları, değerleri, hareket tarzları ve yaptırımla­rının türleri temelde o ülkenin genel kültürünü oluşturan parçalardır.

Genel kültürle ilgili olan fakat çeşitli yönleriyle ondan ayrılan kültürel yapılara alt-kültür adı verilir.

Karşıtlık oluşturan (counter) kültür gruplarına dahil olanlar, hakim normlara uygunluk gösterme­yen veya gösteremeyen ve alternatif bir yaşam biçimi oluşturma düşüncesindedirler. Ör­neğin 1950’lerin beatnikleri, 1960’ların çiçek çocukları, 1970’lerin ilaç kullanma tutkunla­rı ve diğer değişik tür toplum dışı grupları bu başlık altında ele alabiliriz.

Yapısal olarak ya da kullanılan kodlara göre iletişim ikiye ayrılır:

• Sözel İletişim (Verbal Communication)
• Konuşma-Dinleme
• Yazma-Okuma
• Sözsüz İletişim (Non-verbal Communication)

Sözsüz iletişim

Sessiz-Sözsüz İletişim Davranışları: Bu davranışlar, sesi dışarıda bırakırsak anlam aktarmak için kullanılan tüm davra­nışları içerir. Örneğin, vücut biçimimiz, duruşumuz, giyimimiz, saçımız, yüz ifademiz, mekanın kullanımı gibi. Dokunma da burada yer alır. Bu kategori sözsüz iletişimi en geniş biçimde kapsayan kategoridir.

Yapılan araştırmalar uzamsal, resimsel, gestalt tasarımları gibi örnekleri içine alan sözsüz uyarımların beynin sağ lobunda işlendiğini açıklar.

Tamamlama, çelişme/yalanlama, tekrarlama, düzenleme, yerini alma, vurgulama, resmetme işlevi

Yerini alma işlevi, bazı nedenlerden ötürü, sözel iletişimin sözsüz iletişime dönüştüğü du­rumlarda söz konusu olur. Evet anlamında baş sallam buna örnek verilebilir.

Resmetme İşlevi; Sözlü kelimelere eşlik eder ve vurgu ile ekleme yapar. Elle kaçan balığın büyüklüğünü gös­terme ya da parmaklarla bir cismin küçüklüğünü, elle kitabın kalınlığını ifade etmek gibi.

Başka sınıflama biçimleri de olmasına rağmen yapılan araştırmalar genel olarak üç vücut tipi üzerinde uzlaşmıştır: İnce narin (Ectomorfik), kaslı (mesomorfik), ağır, yuvarlak (endomorfik).

Beden dili, ya da bilimsel bir deyişle “kinesics”, esas olarak duy­gu ve düşüncelerin vücut hareketlerine yansımasıdır.

Amblemler, betimleyiciler, duygu göstergeleri,düzenleyeciler ve uyumlandırıcılar.

Keyfi (Arbitrary) kodlar: En çok kullanılan kod türü budur. Bunlar keyfi olarak adlan­dırılır çünkü kod ile işaret ettiği şey arasında doğrudan bir ilişki yoktur. En çok bilinen örnek, merhabalaşmalarda elini kaldırmak, el sallamak vs.

Keyfi (arbitrary) kodlar, ikonik kodlar ve içsel kodlar (intrinsic).

Anlatım jest ve mimikleri, toplumsal jest ve mimikler, mimik jestler.

Toplumsal jest ve mimikler: Toplumsal gereklere bağlı olarak gerçekleştirilenler­dendir. Bireyin toplumsal konumu ve rolü gereği olarak yaptığı ve yapmak zorunda olduğu hareketleridir. Yorgun olunsa bile misafire güler yüz takınmak, selamlaş­mak, işyerinde üstü girince toparlanmak, ayağa kalkmak vb. mimik ve jestler bu grupta yer alırlar.

Çıkıntılı çene kişiye saldırgan ve sinirli bir görüntü kazandırır.

Kalın göz kapaklı insanlar,soğukkanlı, yavaş hareket eden ve kontrollü insanlar olarak bilinir.

Temas süresi,dinlerken artar. Konuşurken % 40-60 olan göz teması süresi, dinlerken % 80’e çıkar.

Dikkat işlevi (ilgi, dikkat ve uyanıklık-tahrik derecesini gösterir.), ikna edici işlev (tutum değişimi ve ikna sürecini etkiler), içtenlik ve samimiyet işlevi (yakın ilişkilerin başlamasına, tanımlanmasına ve de­vamına destek olur), düzenleyici işlev (etkileşimi düzenler), etkileme işlevi (duyguların iletimini sağlar), güç işlevi (güç ve statü ilişkilerini tanımlar), izlenim yönetimi işlevi (izlenim yönetiminde merkezi bir rol üstlenir).

Göz teması, kaşları kaldırmak, zemine-yukarı bakmak, gözleri kaçırmak, döndürülen gözler, kapalı gözler.

Makro çevre, mevsimler, kıtalar, yerleşim yerleri, coğrafi bölgeler, kentler biçiminde ele alınır.

Sözsüz iletişim açısından iki tür alan algısından söz edilebilir; İnsan hakimiyet alanı ve kişisel alan.

İçli-dışlı (intimate) mesafe, samimi, kişisel (personal) mesafe, toplumsal (social) mesafe ve yabancılar İçin, kamusal (public) mesafe.

Çevresel faktörler, kişisel faktörler, sosyal faktörler ve amaç ilişkili faktörler.

Duyguları aktarma işlevi, izlenim yönetimi işlevi ve düzenleme işlevi.

Psikolinguistik Susma: Bu susmanın işlevi iletişimin iki tarafına da düşünme süresi tanımaktır. Konuşma içinde dilsel zorunluluklar yüzünden duraklamaktır. Başka deyişle; konuşma süreci içinde sözlerin gerekli yerlerde ve değişik biçimler­de durdurulması ya da ayrılması olarak tanımlanabilir.

Denetim kurma amacıyla susma: Dikkati çekmek, ya da otoriteyi sağlamak için gerçekleştirilir. Bu tip susma gönderilen ya da biraz sonra verilecek iletinin önemini vurgulamak için gerçekleştirilebileceği gibi, kişinin kendi önemini ve gücünü hissettirmek için başvurabileceği sessiz yollardan biridir.

Koku ve tadın çekici/itici ileti verebilmesi, koku ve tadın hatırlatıcı ileti verebilmesi ve koku ve tadın özdeşleşmiş iletiler verebilmesi.

Soğuk renklerin (mavi ve yeşil) gevşetici ve dinlendirici olması genellenebilir duygulara örnek­tir.

Daha çok kişisel alan kullanırlar, diğer insanların özellikle de kadınların kişisel alanlarını işgal etme eğilimindedirler ve yüz yüze konuşmayı tercih ederler.

Erkeklerden daha çok dokunulurlar, daha çok erkekler tarafından dokunulurlar, dokunmaya sıcaklık ve ifadelerle eşlik ederler, daha yumuşak dokunulurlar ve destek, etkileme ve teselli amacıyla kucaklamayı ve dokunmayı başlatırlar.