Aof Panel

Soru 1

Temel/ ilk öğrenme olarak da adlandırılan, bireyin daha önce sergileyemediği bir beceri ya da davranışı belirli bir düzeyde yapabilir duruma gelmesi olarak tanımlanan ve diğer öğrenme aşamalarının ön koşulu kabul edilen öğrenme aşaması aşağıdakilerden hangisidir?

Soru 2

Yukarıdaki ifadeler hangi öğrenme aşamasının önemine işaret etmektedir?

Çözüm Açıklaması

Kalıcılığın Önemi

Kalıcılığın sağlanması hem uygulamacılar/bakım personeli hem de yetersizliği olan bireyler için oldukça önemlidir çünkü bazı becerilerin öğrenilmesi ve sürdürülmesi ilerleyen zamanlarda daha zor ve karmaşık başka becerilerin öğrenilmesi için gereklidir. Daha açık bir ifadeyle karmaşık bir becerinin öğrenilmesi için öncelikle temel düzeydeki basit becerilerin öğrenilmesi ve kalıcılığının sağlanması gerekir. Örneğin, bireyin bağımsız olarak yemek yeme becerisini öğrenmesi için kaşık/çatal kullanmayı öğrenmesi ve çatal kaşık kullanmayı unutmaması gerekmektedir.

Ayrıca öğrenilen beceri ve davranışların öğretim koşulları olmadan farklı yerlerde, farklı kişilerle ve farklı araç gereçlerle sergilenmesi için herhangi bir ipucu/yardım ve öğretim desteği olmadan gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Kalıcılık genelleme için bir ön koşul değildir ancak genellemeyi önemli ölçüde kolaylaştırır. Yine aynı örnekten gidecek olursak kaşık/çatal kullanmayı kalıcı olarak öğrenen birey farklı özelliklerdeki (daha büyük/daha kalın vb.) çatal/kaşığı kullanmayı da daha rahat ve hızlı bir biçimde öğrenebilecektir.

Kalıcılığı önemli yapan bir diğer etmen de öğretimin verimliliğini artırmasıdır. Kalıcılık sağlanırsa uygulamacı/bakım personeli bakıma gereksinimi olan engelli bireye daha önceden öğretmiş olduğu beceri ve davranışlara geri dönmek yerine yeni be- ceri ve davranışların öğretilmesine zaman ayırabilecektir. Örneğin, el yıkama becerisi kazanıldığında ve kalıcılığı sağlandığında daha karmaşık bir beceri olan tuvalet sonrası temizlik becerisi öğretilirken el yıkama becerisine tekrar dönüş yapmaya gerek kalmayacaktır.

Son olarak öğrenilen becerilerin kalıcılığı sağlandığında doğal ortamlarda (becerinin gerçekten sergilenmesi gereken yer ve zamanlarda) sergilenme ve başkalarından olumlu tepkiler alma olasılığı artar. Örneğin, selamlaşma becerisi günlük yaşamda hemen hemen en sık kullanılan beceridir. Bu becerinin birey tarafından doğal ortamlarda kullanılıyor olması onun çevresi tarafından olumlu tepkiler almasını sağlayacaktır. Bu durumda selam verdiği insanlar da ona selam verecek olumlu ve samimi bir ilişki kurulacaktır. Karşısındaki kişilerden olumlu karşılıklar almış olan engelli birey de selam verme davranışını hem daha sık kullanacak hem de bu davranışa sahip olması onun sosyal hayatına olumlu katkılar sağlayacaktır. Bir başka örneği de öz bakım becerileri için verebiliriz. Kılık kıyafetine özen göstermeyi, temiz giyinmeyi kalıcı hâle getiren bir birey yakın çevresinde bulunan kişilerden olumlu dönütler alacaktır. Etrafındaki kişiler “kıyafetin çok yakışmış”, “bugün çok şıksın” gibi sözler söylediklerinde kişi sonraki zamanlarda da temiz ve tertipli giyinmeye çalışacaktır. Ayrıca başkaları tarafından beğenilmek kişide olumlu duyguların ortaya çıkmasına yol açacaktır. Doğal olarak ortaya çıkan bu durum kişinin bu davranışının pekiştirilmesi olasılığını arttıcaktır.

Soru 3

Aşağıdakilerden hangisi kalıcılığı kolaylaştıran etmenlerden biri kabul edilemez?

Soru 4

Pekiştireçleri silikleştirme beceri yada davranışın edinimi sırasında kullanılan pekiştireçlerin a) ..........., b) ............. ya da yoğunluğunun zamanla ve sistematik bir şekilde azaltılması olarak tanımlanan ve kalıcılık aşamasından karşılaşılan bir sorundur.

Yukarıdaki iki boşluğa aşağıdaki kavramlardan hangisi gelmelidir?

Soru 5

Öğretilmesi hedeflenen beceri ya da davranışın yaşamın doğal akışı içinde gerçekleşmesi uygun olan zamanlarda çalışılması önerilebilir. Yeme içme becerilerini yeme içme saatlerinde, giyinme soyunma becerilerini kıyafet değişimi için ihtiyaç olan saatlerde yapmak bu durumlara örnek verilebilir.

Yukarıda bahsi geçen ifade aşağıdakilerden hangisine olumlu katkıda bulunabilir?

Soru 6

Davranışın edinim düzeyinde sergilenmesine dair aşağıdaki kavramlardan hangisi yanlıştır?

Çözüm Açıklaması

Davranışın Edinim Düzeyinde Sergilenmesi

Daha önce de belirtildiği gibi edinim bireyin daha önce sergileyemediği bir beceri ya da davranışı belirli bir düzeyde yapabilir duruma gelmesidir. Birey hiç yapamadığı bir davranışı yapabilir duruma gelmişse davranışı edinmiş demektir. Örneğin, ayakkabılarını giyemeyen bir çocuk çok fazla zaman harcayarak ve arada bekleyerek de olsa artık ayakkabılarını giyebiliyorsa ayakkabı giyme davranışını edinmiştir. Edinim aynı zamanda öğrenmenin diğer aşamaları için ön koşul özelliği taşır. Yani bir davranış edinilmeden öğrenmenin diğer evrelerine geçilmez. Başka bir ifadeyle akıcılık, kalıcılık ve genellemenin planlanması için bireyin beceri ya da davranışı edinim düzeyinde sergilemesi beklenir. Kalıcılığın planlanması için davranışın belirli bir oranda doğru olarak gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu oran beceri ve davranışa göre farklılık gösterebilir. Bazı beceri ya da davranışların doğru olarak sergilenmesi için %80 kabul edilebilir bir ölçüt iken bazı beceri ya da davranışlar için bu oran %100 olmalıdır. Örneğin, bir beceri ya da davranış başka beceri ya da davranışların öğrenilmesi için ön koşul görevi görüyorsa bu durumda bu beceri ya da davranış için ölçüt %100 olarak belirlenebilir. Bir bireyin giysilerinde bulunan düğmeleri tek başına çözebilmesi ve ilikleyebilmesi gibi beceriler için bu oran %100 olmalıdır. Çünkü düğmeli giysilerini giyebilme ve çıkartabilmeyi öğrenmesi için düğme çözme ve ilikleme becerilerini tam olarak yapabiliyor olması gerekir. Ancak gömleğini giydikten sonra son basamaklar olan gömleğinin şeklini düzeltmek ya da gömleğini pantolonunun içine koymak gibi becerileri arada unutuyor olsa bile kalıcılık planlamasına geçilebilir.

Soru 7

Bireyin davranışı sergilemeye başlaması için kendisine sunulan ipuçları aşağıdaki kavramlardan hangisine karşılık gelmektedir?

Soru 8

Yukarıda yer alan yollar aşağıdaki öğrenme aşamalarından hangisini kolaylaştırmak üzere kullanılabilir?

Soru 9

Yetersizliği olan bireylerle aynı yaşta ya da yaşça büyük, iletişim ve sosyal becerileri güçlü, liderlik özelliğine sahip olanların, beceri ya da davranışların öğretiminde ve genellemesinde uygulamacılara göre daha esnek biçimde öğretim sunması olarak tanımlanan genellemeyi destekleyici strateji aşağıdakilerden hangisidir?

Soru 10

Aşağıdakilerden hangisi bakıma gereksinimi olan bireylerde kalıcılık ve genellemeyi sağlamak için bakım personeline yapılabilecek önerilerden biri olarak kabul edilemez?

ETKİLİ DAVRANIŞ YÖNETİMİ