ETKİLİ DAVRANIŞ YÖNETİMİ

Öğretmen, bakım personeli ya da anne-baba kontrolü olmadığı zamanlarda da bireylerin uygun biçimde davranmalarını sağladığı,  Kullanımının kolaylıkla öğrenilebildiği, Öğretmenin öğretim için ayıracağı süreyi artırdığı, Öğretim amaçlarına ulaşmada geleneksel yöntemlere kıyasla çok daha etkili olduğu, Dışsal desteklere olan bağımlılıkları en aza indirerek bağımsızlık düzeyini artırdığı ve Bireylerin öğretime ve günlük etkinliklere katılımlarını ve motivasyonlarını artırdığı ifade edilmektedir.

Kendini yönetme; a) kendine ön uyaran verme, b) kendine yönerge verme, c) kendini izleme/kaydetme, d) kendini değerlendirme ve e) kendini pekiştirme olmak üzere beş strateji içermektedir.

Kendine ön uyaran verme, bireyin istendik davranışı başlatmasıyla sonuçlanacak görsel, işitsel ya da dokunsal bir uyaranı kendisine sunmasıdır.

Kendine yönerge verme, bireye kendi sözel davranışlarını kullanmak ya da kendi performansına rehberlik etmek için kendi kendine konuşma öğretimini içeren bir stratejidir.

Kendini izleme, bireyin kendisinin hedef davranışı ya da beceriyi gerçekleştirip gerçekleştirmediğini gözlemesi ve bunu kaydetmesidir.

Bireyin öğretim öncesinde ya da sonrasında hedef davranışı, ölçütü karşılar düzeyde gerçekleştirip gerçekleştirmediğini kendisinin belirlemesi kendini değerlendirme olarak isimlendirilmektedir.

Kendini pekiştirme bireyin ölçütü karşılayıp karşılamadığına bağlı olarak hoşuna giden bir ödülü seçmesi ya da bir uyaranı kendine sunması olarak tanımlanmaktadır.

Engelli bireylere kendine ön uyaran verme becerisinin öğretilmesinin yararları arasında; (a) bir başkasının ipucuna gerek duyan engelli bireylerin başkalarına olan bağımlılığını azaltılması, (b) karmaşık davranışları veya becerileri tamamlamak için gerekli basamakları hatırlamakta güçlük çeken öğrencilerin, bu basamakları hatırlamalarına yardımcı olması, (c) bu sistemi kullanmayı öğrenen bireylerin kendine ön uyaran vermeyi farklı davranışlar için çeşitli ortamlara kolayca genelleyebilmesi sayılmaktadır

Resim koyulması görsel ön uyarana girer.

Kendini pekiştirme bireyin ölçütü karşılayıp karşılamadığına bağlı olarak hoşuna giden bir ödülü seçmesi ya da bir uyaranı kendine sunması olarak tanımlanmaktadır.

Kendine ön uyaran verme, bireyin istendik davranışı başlatmasıyla sonuçlanacak görsel, işitsel ya da dokunsal bir uyaranı kendisine sunmasıdır. Görsel ön uyaranlar; fotoğraflar, çizimler, çizelgeler, grafikler ve listelerdir. İşitsel ön uyaranlar; zil sesi, alarm ve ses kaydıdır. Dokunsal ön uyaranlar ise; kokusu ve dokusu olan gerçek nesneler ve gerçek nesnelerin üç boyutlu maketleridir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Kendine yönerge verme evde, okulda ve diğer sosyal ortamlarda çok farklı beceri / davranışların öğretiminde kolaylıkla kullanılabilmekte­dir. Ayrıca; etkinlikleri gerçekleştirmek için bireyin yanında ek araç gereç taşımasını gerektirmemesi, öğrenildikten sonra kolaylıkla ve başkalarını rahat­sız etmeden kullanılabilir olması, öğretimi yapılan ifadelerin aynı zamanda kendini pekiştirme ifade­leri içermesi ve bireyin başkalarına bağımlı olma­dan kendisini sözel olarak ve anında pekiştirmeyi öğrenmesi de kendine yönerge vermenin yararları arasında sayılmaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Kendini izleme sürecinde birey, kendi davranışlarına ilişkin veri toplamaktadır ve bu stratejinin öğretimi için bireyin bir beceri ya da davranışı yapmayı öğrenmiş olması gerekmektedir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Kendine yönerge verme, bireye kendi sözel davranışlarını kullanmak ya da kendi performan­sına rehberlik etmek için kendi kendine konuşma öğretimini içeren bir stratejidir. Örnek olayda Selin karşılaştığı sorun karşısında çözüm için kendine yönerge vermiştir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Kendini izleme, bireyin kendisinin hedef davranışı ya da beceriyi gerçekleştirip gerçekleştirmediğini gözlemesi ve bunu kaydetmesidir. Kendini izleme sürecinde kullanılmak üzere geliştirilen araç-gereçler ve kayıt formları bireyin yaşına, gelişim düzeyine ve yeterliklerine uygun olmalıdır. Örneğin, yetişkin ve okuma yazmayı bilen bir bireyin yardım isteme davranışının artırılmasına yönelik olarak gerçekleştirilen kendini izleme uygulamasında öğrenciden form üzerinde davranışının sayısını işaretlemesi beklenirken, okuma yazmayı henüz öğrenmemiş ve yaşça daha küçük bir çocuğun tuvaletten sonra ellerini yıkama becerisinde kendini izlemesi için her ellerini yıkadıktan sonra kayıt formunda ilgili alana gülen yüz çıkartması yapıştırması istenebilir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Kendini değerlendirme sırasında derecelemeli ölçü araçları, kontrol listeleri ya da grafikler kullanılabilir. Dereceleme ölçekleri bir davranışın ne kadar kaliteli yapıldığını gösteren ölçme araçlarıdır. Bu ölçekler bazı kaynaklarda likert tipi ölçme aracı olarak da adlandırılmaktadır. Kontrol listelerinden daha duyarlı olan bu ölçekler davranışın gösterilme veya gösterilmeme düzeylerini belirtir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Kendini pekiştirme bireyin ölçütü karşılayıp karşılamadığına bağlı olarak hoşuna giden bir ödü­lü seçmesi ya da bir uyaranı kendine sunması ola­rak tanımlanmaktadır. Diğer kendini yönetme stratejileriyle benzer şekil­de bireyin kendini pekiştirmeyi öğrenmesi, başka­larına olan bağımlılığını azaltmaktadır. Kendini pekiştirme, genellikle kendini izleme ve kendini değerlendirme stratejileri ile birlikte kullanılmaktadır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Kendine ön uyaran verme, bireyin istendik davranışı başlatmasıyla sonuçlanacak görsel, işitsel ya da dokunsal bir uyaranı kendisine sunmasıdır. Görsel ön uyaranlar; fotoğraflar, çizimler, çizelgeler, grafikler ve listelerdir. İşitsel ön uyaranlar; zil sesi, alarm ve ses kaydıdır. Dokunsal ön uyaranlar ise; kokusu ve dokusu olan gerçek nesneler ve gerçek nesnelerin üç boyutlu maketleridir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Kendini değerlendirme sırasında derecelemeli ölçü araçları, kontrol listeleri ya da grafikler kullanılabilir. Kontrol listeleri; genel olarak gözlenen bir davranışın ya da becerinin basamaklarını “yapıldı”, “yapılmadı” ya da “var”, “yok” şeklinde işaretlenmesi ile kullanılmaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Bireyin öğretim öncesinde ya da sonrasında hedef davranışı, ölçütü karşılar düzeyde gerçekleştirip ger­çekleştirmediğini kendisinin belirlemesi kendini değerlendirme olarak isimlendirilmektedir. Kendini de­ğerlendirme sürecinde öğrencinin, kendini izleme sırasında topladığı verileri incelemesi ve performansını davranış için belirlenen ölçütü dikkate alarak yorumlaması beklenir. Doğru yanıt A seçeneğidir.