ETKİLİ DAVRANIŞ YÖNETİMİ

Uygun olmayan davranışların azaltılmasını sağlayan ya da ortaya çıkmasını önleyen öncüllere
dayalı uygulamalar çevresel olayların, uyaranların ya da durumların değiştirilmesini içermektedir. Güvenlik önlemleri alma, koruyucu donanım kullanma, uyaranlarda düzenleme yapma, seçenek sunma, rutinler oluşturma ve sosyal beceri öğretimi bu uygulamalar arasındadır. Bu kapsamda, kreşlerde masaların pencereden uzak yerlere konulması, güvenlik önlemleri alma tekniği çerçevesinde değerlendirilebilir. Doğru yanıt D'dir.

Rutinler oluşturma, alışılagelmiş etkinliklerin belli sıra ile yapılmasıdır. Rutinler uygun olmayan davranışların ortaya çıkmasını önleyebilmektedir. Bir etkinlik tamamlandıktan sonra hangi etkinliğin başlayacağının biliniyor olması etkinliğe katılma ve etkinliği tamamlama isteği artması nedeni ile uygun olmayan davranışın çıkma olasılığını aza indirmiş olacaktır. Çocukların yemekten sonra ellerini yıkaması da bunun bir örneğidir. Doğru yanıt E'dir.

Ayrımlı pekiştirme, uygun olmayan davranışların azaltılması için uygun davranışların artırılması ya da sürdürülmesi sürecidir. Doğru yanıt C'dir.

Düşük oranda yapılan davranışın ayrımlı pekiştirilmesi (DODAP), uygun olmayan davranışların azaltılması, ancak tamamen sona erdirilmemesi gereken davranışlar, için kullanılır. Çınar'ın yalnızca kitabını boyama davranışının pekiştirilmesi de bunun bir örneğidir. Amaç Çınar'ın boyama davranışının ortadan kaldırılması değildir. Doğru yanıt C'dir.

Alternatif davranışın ayrımlı pekiştirilmesi, azaltılması istenen uygun olmayan davranışın daha uygun biçiminin pekiştirilmesidir. Mert'in azaltılması istenen davranışı parmaklarıyla yeme iken, daha uygun olan davranışı ise kaşıkla yemedir ve bu davranışı pekiştirilmektedir. Doğru yanıt A'dır.

Uygun olmayan davranışların azaltılması ve/veya ortadan kaldırılması sürecinde sönme uygulandığında, birey yetişkinin ya da çevresindekilerin dikkatini elde etmek için davranışının sıklığını ve yoğunluğunu arttırır. Bu sönme patlamasıdır. Doğru yanıt B'dir.

Soruda açıklaması verilen kavram sönme'dir. Doğru yanıt C'dir.

İkinci tür cezada, ortamda bulunan olumlu bir uyarıcı ortamdan çekilerek, birey için olumsuz bir durum yaratılır. Burada, resim dersi Duru için olumlu bir uyarıcıdır ve resim dersine girmemek ceza niteliğindedir. Doğru yanıt E'dir.

Bireyi çevresinden ayırmayı gerektirmeyen mola; belirli bir pekiştirecin geri çekilmesi, planlanmış görmezden gelme, mola sandalyesi, koşullu gözlem ve mola kurdelesi olmak üzere beş biçimde sınıflandırılabilir. Mola odası bireyi çevresinden ayırmayı gerektiren bir uygulamadır. Doğru yanıt E'dir.

İtici uyaran sunma tekniği, uygun olmayan davranışların azaltılmasında ve ortadan kaldırılmasında en az ılımlı olan teknikler arasında yer alması nedeni ile kullanılmaması önerilen bir uygulamadır. Bireyin istenmeyen davranış sergilemesinin hemen ardından uygun olmayan davranışın azaltılması ya da ortadan kaldırılması amacı ile itici uyaran sunulması yolu ile yöntemin uygulanması gerçekleşir. Doğru yanıt B'dir.

Uyuşmayan davranışın ayrımlı pekiştirilmesi, uygun olmayan davranıştan sonra pekiştirecin geri çekilmesi ve uygun olmayan davranışla aynı anda yapılamayacak uygun davranıştan sonra pekiştireci sunulmasıdır.

Bir çocuğun dişlerini fırçalaması uygun bir davranıştır. Ancak dişlerini fırçalama fazla  olduğunda uygun olmayan bir davranış hâline gelir.
Böyle bir durumda davranışın oluşum sıklığını uygun bir düzeye indirmek için düşük oranda yapılan davranışın ayrımlı pekiştirilmesi kullanılır.

Uygun olmayan davranışların azaltılmasında
ya da ortadan kaldırılmasında
kullanılabilecek en ılımlı teknikler pekiştirmeye
dayalı tekniklerdir.

Mola sandalyesi, uygun olmayan
davranış sergilenmesinin ardından odadan ya da
etkinlik alanından ayırmadan bireyin o ortamda
oturtulmasıdır.

Uyuşmayan davranışın ayrımlı pekiştirilmesi (UDAP), uygun olmayan davranıştan sonra pekiştirecin geri çekilmesi ve uygun olmayan davranışla aynı anda yapılamayacak uygun davranıştan sonra pekiştirecin sunulmasıdır.

Olumlu aşırı düzeltme uygun olmayan davranıştan sonra davranışın uygun biçiminin birden fazla sayıda tekrarlatılması biçiminde uygulanır.

Öncüllere dayalı uygulamalar, uygun olmayan davranışların ortaya çıkma olasılığını en aza indirmek ya da
ortadan kaldırmak üzere, davranışlar ortaya çıkmadan önce davranışın ortaya çıkmasına neden olan olayları
değiştirmek ya da çevreyi, çevresel olayları ve öncülleri düzenlemek biçiminde kullanılan uygulamalardır.

Birinci tip cezada davranışın arkasından olumsuz uyarıcı doğrudan doğruya verilir. Bireyin yaptığı bir davranış  azarlanması buna örnektir.

Uygun olmayan davranışlarda itici uyaran geri çekildiğinde, davranışta artma meydana gelebilir. İtici uyaranı devam ettirmek uygun olmayan davranışın azalmasına ve sonrasında sönmesine yol açabilir. Verilen örnek olumsuz pekiştirilen davranışların sönmesi uygulamasına örnektir.

Sönme, uygulayıcının bir pekiştirme biçimi olarak normal koşullar altında dikkati toplayan davranışı görmezden gelmesidir.Bir başka ifade ile davranışı ortadan kaldırmak için, çevrenin davranış üzerindeki etkisini geri çekmek ve sürdürmemektir. İçsel pekiştireç (parmak emme, kendini uyarma gibi) sağlayan veya saldırganlık gibi
kendine ve başkasına zarar verebilecek davranışların azaltılması için sönme uygun bir yöntem değildir.