ETKİLİ DAVRANIŞ YÖNETİMİ

Öncüllere dayalı uygulamalar şöyledir:

"Uygun olmayan davranışların azaltılması için uygun davranışların artırılması ya da sürdürülmesi sürecidir" şeklinde tanımlanan kavram ayrımlı pekiştirmedir.

Uygun olmayan davranışın ayrımlı pekiştirilmesi, pekiştirmeye dayalı uygulamalardan biri değildir.

Sönme, daha önceden pekiştirilen bir davranışa ilişkin pekiştirmenin geri çekilmesi yoluyla uygun olmayan davranışın yoğunluğunun ve/veya sıklığının azaltılması sürecidir.

Uygun olmayan davranışların azaltılması ve/veya ortadan kaldırılması sürecinde sönme uygulandığında, birey yetişkinin ya da çevresindekilerin dikkatini elde etmek için davranışının sıklığını ve yoğunluğunu arttırır. Bu durum sönme patlaması olarak adlandırılır.

Birinci tip cezada davranışın arkasından olumsuz uyarıcı doğrudan doğruya verilir. Bireyin yaptığı bir davranış nedeniyle dövülmesi, azarlanması. İkinci tür cezada ise ortamda bulunan olumlu bir uyarıcı ortamdan çekilerek, birey için olumsuz bir durum yaratılır.

Cezaya dayalı teknikler şunlardır:

Tepkinin bedeli, uygun olmayan davranışı izleyen biçimde, bireyin daha önce elde ettiği belli sayıda yıldız, gülen yüz, para gibi sembollerin sistematik olarak geri alınmasıdır.

Bireyi çevresinden ayırmayı gerektirmeyen mola; (a) belirli bir pekiştirecin geri çekilmesi, (b) planlanmış görmezden gelme, (c) mola sandalyesi, (d) koşullu gözlem ve (e) mola kurdelesi olmak üzere beş biçimde sınıflandırılabilir.

Koşullu egzersiz, uygun olmayan davranışın ortaya çıkmasının ardından bireye davranış ile ilgili olmayan koşma, oturup kalkma, ya da kol egzersizi yapma gibi hareketlerin yaptırılmasıdır.

Öncüllere dayalı uygulamaların önemli bir bölümünü güvenlik önlemleri alma oluşturmaktadır. Bu uygulama; makas, bıçak ve yapıştırıcı gibi araçların, bireylere zarar verebilecek nesnelerin kolay ulaşılamayan yerlerde tutulması; kullanılması gereken durumlarda ise bir yetişkin gözetiminde bu araçların kullanılması sağlanarak gerçekleştirilir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Uyuşmayan davranışın ayrımlı pekiştirilmesi, uygun olmayan davranıştan sonra pekiştirecin geri çekilmesi ve uygun olmayan davranışla aynı anda yapılamayacak uygun davranıştan sonra pekiştirecin sunulmasıdır. Sonuç olarak uyuşmayan davranış sıklığı arttırılırken, uygun olmayan davranış sıklığı azaltılır. Azaltılmak istenen davranış görmezden gelinirken, uyuşmayan ve uygun olan davranış pekiştirilir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Düşük oranda yapılan davranışın ayrımlı pekiştirilmesi, uygun olmayan davranış için oturum boyunca belirlenen ölçüte eşit ya da bu ölçütün altında olacak biçimde davranış sergilendiğinde pekiştireç sunulmasıdır. Genellikle davranışı tamamen ortadan kaldırmak üzere değil davranışın gerçekleşme sıklığını azaltmak üzere kullanılır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Sönme, hem görmezden gelmeyi hem de uygun olmayan davranışı devam ettiren pekiştireçlerin geri çekilmesini gerektiren ve sistemli uygulanan bir tekniktir. Pekiştirme, hoşa giden bir uyarıcının ortama sokulması veya hoşa gitmeyen bir uyarıcının ortamdan çıkartılması işlemidir. Tepkinin bedeli, uygun olmayan davranışı izleyen biçimde, bireyin daha önce elde ettiği belli sayıda yıldız, gülen yüz, para gibi sembollerin sis­tematik olarak geri alınmasıdır. İtici uyaran sunma, bireyin istenmeyen davranış sergileme­sinin hemen ardından uygun olmayan davranışın azaltılması ya da ortadan kaldırılması amacı ile itici uyaran sunulmasıdır. Mola ise, bireyin uygun olmayan davranışlarının hemen ardından belirli bir zaman dilimi için pekiştirme kaynaklarından uzaklaştırılması anlamına gelir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Koşullu egzersiz hoşa gitmeyen uyaran sunmayı gerektiren cezaya dayalı uygulamalardandır. Koşul­lu egzersiz, uygun olmayan davranışın ortaya çık­masının ardından bireye davranış ile ilgili olmayan koşma, oturup kalkma, ya da kol egzersizi yapma gibi hareketler yaptırılmasıdır. Bireylerin özellikle kendine zarar verici davranışları ve saldırgan dav­ranışları ile başa çıkmada etkili biçimde kullanıl­maktadır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Sönme, hem görmezden gelmeyi hem de uygun olmayan davranışı devam ettiren pekiştireçlerin geri çekilmesini gerektiren ve sistemli uygulanan bir tekniktir. Pekiştirme, hoşa giden bir uyarıcının ortama sokulması veya hoşa gitmeyen bir uyarıcının ortamdan çıkartılması işlemidir. Tepkinin bedeli, uygun olmayan davranışı izleyen biçimde, bireyin daha önce elde ettiği belli sayıda yıldız, gülen yüz, para gibi sembollerin sis­tematik olarak geri alınmasıdır. İtici uyaran sunma, bireyin istenmeyen davranış sergileme­sinin hemen ardından uygun olmayan davranışın azaltılması ya da ortadan kaldırılması amacı ile itici uyaran sunulmasıdır. Mola ise, bireyin uygun olmayan davranışlarının hemen ardından belirli bir zaman dilimi için pekiştirme kaynaklarından uzaklaştırılması anlamına gelir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Tepkiyi durdurma, uygun olmayan davranışın engellenerek yarıda kesilmesi ve bireyin daha uygun bir davranışa yönlendirilerek bu davranışın pekiştirilmesi şeklinde uygulanır. Aşırı düzeltme, bireyin uygun olmayan davranışı sergilemesinin ardından davranışın çevresel etkilerinin aşırı düzeltilmesi ya da davranışın görüldüğü ortamda doğru şeklinin aşırı sergiletilmesidir. İtici uyaran sunma, bireyin istenmeyen davranış sergileme­sinin hemen ardından uygun olmayan davranışın azaltılması ya da ortadan kaldırılması amacı ile itici uyaran sunulmasıdır. Tepkinin bedeli, uygun olmayan davranışı izleyen biçimde, bireyin daha önce elde ettiği belli sayıda yıldız, gülen yüz, para gibi sembollerin sis­tematik olarak geri alınmasıdır. Azarlama ise, uygun olmayan davranışın ardından bireye sözel ya da sözel olmayan bir şekilde uyarıda bulunmak biçiminde gerçekleşir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Bireyi çevresinden ayırmayı gerektirmeyen mola; (a) belirli bir pekiştirecin geri çekilmesi, (b) planlanmış görmezden gelme, (c) mola sandalye­si, (d) koşullu gözlem ve (e) mola kurdelesi olmak üzere beş biçimde sınıflandırılabilir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Tepkiyi durdurma, uygun olmayan davranışın engellenerek yarıda kesilmesi ve bireyin daha uygun bir davranışa yönlendirilerek bu davranışın pekiştirilmesi şeklinde uygulanır. Aşırı düzeltme, bireyin uygun olmayan davranışı sergilemesinin ardından davranışın çevresel etkilerinin aşırı düzeltilmesi ya da davranışın görüldüğü ortamda doğru şeklinin aşırı sergiletilmesidir. İtici uyaran sunma, bireyin istenmeyen davranış sergileme­sinin hemen ardından uygun olmayan davranışın azaltılması ya da ortadan kaldırılması amacı ile itici uyaran sunulmasıdır. Tepkinin bedeli, uygun olmayan davranışı izleyen biçimde, bireyin daha önce elde ettiği belli sayıda yıldız, gülen yüz, para gibi sembollerin sis­tematik olarak geri alınmasıdır. Azarlama ise, uygun olmayan davranışın ardından bireye sözel ya da sözel olmayan bir şekilde uyarıda bulunmak biçiminde gerçekleşir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Mola sandalyesi, uygun olmayan davranış sergilenmesinin ardından odadan ya da etkinlik alanından ayırmadan bireyin o ortamda oturtulmasıdır. Bireyin mola süresince ortamda kalarak uygun davranışları gözlemlemesi hedeflenir ve böylece birey davranışın uygun biçimini öğrenmiş olur. Doğru yanıt B seçeneğidir.