ETKİLİ DAVRANIŞ YÖNETİMİ

Hedef davranışa ilişkin veri toplama aynı zamanda hedef davranışa ilişkin bilgi toplama, hedef davranışı ölçme, hedef davranışı kaydetme ve hedef davranışı izleme sürecidir. Bu kavramların tümü, hedef davranışa ilişkin veri toplamayla eş anlamlı olarak kullanılabilir. Oysa hedef davranışı belirleme süreci, etkili davranış yönetim sürecinin ilk basamağıdır ve veri toplama basamağından önce gerçekleştirilir. E seçeneğinde verilen “Hedef davranışı belirleme sürecidir.” ifadesi doğru olmadığından, yanıt E seçeneğidir.

Gerçekleştirilen uygulamanın etkili olup olmadığını ortaya koymak, uygulamacının mesleki performansını belirlemek, uygulamaya ilişkin bilgileri diğer kişi ve kurumlarla paylaşmak, bireyin uygulamalardan sağlayacağını yararı artırmak ve bilimsel dayanaklı ya da umut vadeden uygulamalar için daha fazla bilimsel kanıt sağlamak, hedef davranışa ilişkin veri toplama nedenleridir. Buna karşın bir davranışın hedef davranış olup olmadığını belirlemek, hedef davranışa ilişkin veri toplamadan önce gerçekleştirilecek bir adımdır ve veri toplama nedenlerinden biri değildir. Bu nedenle doğru yanıt, bir davranışın hedef davranış olup olmadığını belirlemek ifadesinin yer aldığı A seçeneğidir.

Hedef davranışa ilişkin müdahale uygulanmaya devam ederken hedef davranışa ilişkin veri toplanmaya devam edilmesi, hedef davranışa ilişkin müdahale tamamlandıktan sonra hedef davranışın halen sergilenip sergilenmediğini belirlemek üzere hafta bir veri toplanması, hedef davranışa ilişkin müdahale tamamlandıktan sonra hedef davranışın farklı ortam ve bağlamlarda sergilenip sergilenmediğini belirlemek üzere genelleme verisi toplanması ve hedef davranışa ilişkin toplanan verilerin karar alma sürecinde kullanılabilmesi için elde edilen ham verilerin yüzde ya da orana dönüştürülmesi veri toplama sürecinde dikkat edilmesi gereken huşulardandır. Buna karşın hedef davranışa ilişkin ne zaman veri toplanacağına ve ne kadar süreyle veri toplanacağına karar verilmesi ise veri toplama sürecinden önce dikkat edilmesi gereken hususlardan biridir. Dolayısıyla doğru yanıt B seçeneğidir.

Davranışın sergilenmesine dayalı olarak sınıflamaya göre kayıt teknikleri; gözlemsel kayıt teknikleri, kalın ürün kaydı ve öğretimsel kayıt teknikleri şeklinde sınıflandırılmaktadır. Gözlemsel kayıt tekniklerinin kapsamında serbest ve kontrollü olmak üzere olay kaydı, süre ve bekleme süresi kaydı olmak üzere süre kaydı, bütüncül ve parçalı olmak üzere zaman aralığı kaydı ile anlık ve planlanmış etkinlik olmak üzere anlık zaman örneklemi kaydı bulunmaktadır. Kalıcı ürün kaydında yalnızca kalıcı ürün kaydı bulunmaktadır. Öğretimsel kayıt teknikleri kapsamında ise beceri analizi kaydı ve ayrık deneme kaydı bulunmaktadır. Buna göre; beceri analizi kaydı ve ayrık deneme kaydı öğretimsel kayıt teknikleridir ve D seçeneğinde doğru şekilde listelenmiştir.

Tükürme davranışı, kendiliğinden ortaya çıkan bir davranış olduğu için kontrollü olay kaydı ile değil serbest olay kaydıyla; ismi söylendiğinde tepkide bulunma davranışı, bir ön uyaranın varlığına bağlı olarak ortaya çıktığı için serbest olay kaydı ile değil kontrollü olay kaydıyla; “Yemeğini ye” dedikten sonra yemeye başlama davranışı, yönerge ya da ön uyaran sunulduktan sonra hedef davranış başlayana kadar geçene süreyi belirlemeyi gerektirdiği için anlık zaman örneklemi kaydı değil, bekleme süresi kaydı; altı parçalı adam çizme davranışı için ardında kalıcı ürün bıraktığı için arık deneme kaydıyla değil, kalıcı ürün kaydıyla kaydedilir. Ağlama gibi azaltılmak istenen ve başlangıcı ile bitişi arasında belli bir süre geçen davranışların kaydından ise parçalı zaman aralığı kaydı, bütüncül zaman aralığı kaydı ya da süre kaydı gibi kayıt teknikleri kullanılabilir. Soruda veriler seçenekte yalnızca parçalı zaman aralığı kaydı yer alsa da ağlama davranışı için verilen kayıt tekniği doğru olduğundan, doğru yanıt C seçeneğidir.

Kütüphanede gezinme davranışı süresi kaydedilecek bir davranıştır ancak başlangıcı ve bitişi kesin olan davranışlar için süre kaydı tutulmaktadır. Süre kaydı gözlem süresi boyunca tutulmakta iken uygulamacının kayıt tutmak üzere gün içinde yalnızca 10-15 dakikası bulunmaktadır. Üstelik süre kaydı seçenekler arasında da yer almamaktadır. Serbest olay kadı, sayılabilen davranışlar için tutulan gözlemsel bir kayıt tekniği iken, ayrık deneme kaydı yine sayılabilen davranışlar için öğretim sırasında tutulan öğretimsel kayıt tekniğidir. Kalıcı ürün kaydı ardında bir ürün bırakan davranışlar için, bekleme süresi kaydı ise davranışın başlaması için sunulan ya da ortaya çıkan işaretle davranışın gerçekleşmesi arasındaki sürenin belirleneceği durumlarda tutulan kayıt tekniğidir. Parçalı zaman aralığı ise bir davranışın sayısını ya da süresi belirlemede rahatlıkla kullanılabilen ve uygulamacının 10-15 dakika zaman ayırarak yerine getirebileceği bir kayıt tekniği olduğundan doğru yanıt, C seçeneğindeki parçalı zaman aralığı kaydıdır.

Hedef davranışa ilişkin toplanan verileri grafiğe dönüştürmek; uygulamacının verileri daha kolay yorumlamasını, uygulamanın etkili olup olmadığına ilişkin daha kolay karar vermeyi, uygulamanın davranış üzerinde nasıl bir değişim yarattığını görmeyi, hedef davranışa ilişkin zamanında karar almayı ve davranışla ilişkili olarak ortak bir dil oluşturmayı sağlar. Tüm maddeler verileri grafiğe dönüştürmenin yararlarındandır. Bu nedenle doğru yanıt E seçeneğidir.

Bir grafikte X ekseni, hedef davranışına ilişkin verilerin ne zaman toplandığını gösteren gün, zaman ya da oturuma ilişkin bilgi verirken; Y ekseni, sayı, süre ve oran gibi hedef davranışın gerçekleştirilme düzeyine ilişkin bilgi verir. Eksen başlıkları, X ve Y eksenlerinin grafikte aldıkları başlıkları, veri noktası ise hedef davranışın her bir oturumda ya da zamanda aldığı değeri gösterir. Dolayısıyla verilen bilgilerden I ve II numaralı bilgi hatalı iken III ve IV numaralı bilgiler doğrudur. Bu nedenle doğru maddeleri gösteren seçenek D seçeneğidir.

Kontrollü olay kaydı için gözlemciler arası güvenirlik formülü “Görüş birliği/Görüş birliği + Görüş ayrılığı X 100” şeklindedir. Gözlemcilerin tuttukları kayıtlara göre gözlemcilerin görüş birliği sayıları 18, görüş ayrılığı sayıları 2’dir. Buna göre, yapılacak gözlemciler arası güvenirlik hesaplaması; “18/18 + 2 X 100” şeklindedir. Hesaplama sonucunda güvenirlik katsayısı %90 bulunacağından, doğru yanıt B seçeneğidir.

Uygulama güvenirliği formülü “Gözlenen uygulamacı davranışı sayısı/Planlanan uygulamacı davranışı sayısı X 100” şeklindedir. Uygulamacının tuttuğu kayda göre gözlenen uygulamacı davranışı 9, planlanan uygulamacı davranışı 12’dir. Buna göre, yapılacak uygulama güvenirliği hesaplaması; “9/12 X 100” şeklindedir. Hesaplama sonucunda güvenirlik katsayısı %75 bulunacağından, doğru yanıt E seçeneğidir.

Veri toplamaya başlamadan önce uygulamacının yapması gereken ilk iş davranışını gözlemek istediği bireyi belirlemek ve bireyin kendisinden ve yakın çevresinden bilgi toplamaktır. Onu davranışın gözleneceği bireye ilişkin hedef davranışın belirlenmesi ve davranışın işlevsel olarak tanımlanması izler. 

Bu nedenle 1 ve 2. basamakların yer değiştirmesi gerekmektedir. Bu nedenle doğru cevap A'dır.

Hedef davranışa ilişkin veri toplama sistemleri; belirlenen gözlem süresi içerisinde görülen davranışın yazılı kaydının tutulduğu ve analiz edildiği anekdot kaydı raporları, davranışın sonuçlarının somut olarak gözlendiği ve kaydedildiği kalıcı ürün kayıtları ve davranışa örnek oluşturabilecek bir durumun meydana geldiği ve davranışın farklı boyutlarının kaydedildiği kayıt teknikleri olmak üzere üç farklı şekilde ele alınmaktadır. Bu nedenle doğru cevap B'dir.

Öğretimsel Kayıt Teknikleri; Ayrık Deneme Kaydı ve Beceri Analizi Kaydıdır. 

Bu nedenle doğru cevap D'dir.

Zaman Örneklemi Kaydı; Anlık zaman örneklemi kaydı ve planlanmış etkinlik kontrolü kaydı olmak üzere iki çeşittir. Bu nedenle doğru cevap C'dir.

Olay kaydı davranışın sıklığına ilişkin veri toplanmasını gerektirdiğinden sıklık kaydı olarak da bilinmektedir. Örneğin, uygulamacı belirli bir zaman dilimi içerisinde bireyden 10 tane matematik problemini çözmesini ister ve bireyin doğru bir şekilde çözdüğü her matematik problemi için veri kayıt formuna bir işaret koyar. Olay kaydı tekniği davranışın sıklığına ilişkin bilgi verirken davranışın yoğunluğuna ve süresine ilişkin bir bilgi vermez. 

Beceri analizi kaydı ise bir gözlemsel kayıt tekniği değildir. 

Bu nedenle doğru cevap E'dir.

Gözlemsel kayıt tekniklerinden biri olan zaman aralığı kaydı, davranışın  başlangıcı ve bitişinin kolaylıkla gözlenemediği kayıt tekniklerinden biridir. Zaman aralığı kaydı ile süre ve olay kaydı kullanılarak uygun ölçmenin yapılamayacağı sürekli ve yüksek sıklıktaki davranışlara ilişkin veri toplanabilir.

Beceri Kaydı ve Ayrık Deneme kaydı ise gözlemsel kayıt teknikleri değildir. 

Bu nedenle doğru cevap A'dır.

Bütüncül Zaman Aralığı Kaydı ve Parçalı Zaman Aralığı Kaydı Zaman Örneklemi değil, Zaman Aralığı kayıt teknikleridir. Bekleme Süresi Kaydı da bir çeşit Süre Kaydıdır. 

 Zaman örneklemi kaydı türlerinden biri olan planlanmış etkinlik kontrolü kaydı ile anlık zaman örneklemi kaydına benzer şekilde veri toplanır. Ancak planlanmış etkinlik kontrolü kaydında bireyin davranışa ilişkin değil bir grubun davranışına ilişkin veri toplanmaktadır.

Bu nedenle doğru cevap B'dir.

A, B, ve C seçenekleri Öğretimsel kayıt Teknikleri değildir. 

Öğretimsel kayıt tekniklerinden ayrık deneme kaydı, uygulamacı tarafından belirlenen ön uyaranların varlığında kısa bir zamanda sergilenen, başlangıcı ve sonu kolaylıkla ayırt edilebilen tek basamaklı davranışların sergilenme sıklığına  ilişkin veri toplamak için kullanılan kayıt tekniğidir. Bu nedenle doğru cevap E'dir.

Gözlemciler arası güvenirlik katsayısının %80 ve üzerinde olması, iki farklı gözlemcinin gözlemlerinin arasında uzlaşma olduğunu gösterir. Bu nedenle doğru cevap C'dir.

Davranışa ilişkin toplanan verilergörüş birliği ve görüş ayrılığı olarak sınıflandıktan sonra “(Görüş Birliği/Görüş Birliği + Görüş Ayrılığı)x 100” formülü  kullanılarak gözlemciler arası güvenirlik katsayısı hesaplanabilir. 

Bu nedenle doğru cevap B'dir.