ETKİLİ DAVRANIŞ YÖNETİMİ

Hedef davranışlar bireyin performansında olmasına rağmen yeterli sıklıkta ve yoğunlukta sergilenmeyebilir. Bu durumda hedef davranışlar arttırılmak istenen davranışlar olabilir. Örneğin, birey diş fırçalayabilir ama bu davranışı üç günde bir kez yapıyor olabilir. Bireyin diş sağlığı için her gün dişlerini fırçalaması ve dolayısıyla davranışın sıklığının arttırılması gerekir.Doğru cevap B'dir.

Doğrudan Değerlendirme Teknikleri Doğrudan değerlendirme teknikleri, bireyin doğal koşullar altında gözlenmesiyle doğrudan bilgi sağlamakta, bilgilerin yorumlanmasına izin vermemekte ve daha güvenilir bilgiler sunmaktadır. Dolayısıyla, doğrudan değerlendirme teknikleri, dolaylı değerlendirme tekniklerine kıyasla daha fazla tercih edilmektedir. Doğrudan değerlendirme teknikleri gözlem ve standart testler olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. İzleyen bölümde doğrudan değerlendirme tekniklerinin her biri ayrı başlık altında açıklanmaktadır.Doğru cevap D'dir.

Bekleme süresi boyutu, bireye davranışı gerçekleştirmesi için verilen yönerge ve bireyin o davranışı yapmaya başlaması arasında geçen süreyi ifade etmektedir.Doğru cevap A'dır.

Davranışsal amaç, değiştirilmesi hedeflenen bir davranışın yazılı biçimde ifade edilmesidir.

Davranışsal amaç, bir davranış değiştirme programının bireyselleştirilmesi amacıyla yazılır. Uygulamacının, öğretim sürecinin bireyselleştirilmesini desteklemek amacıyla her bir davranışsal amaçta davranışı değiştirilecek bireyin ismine yer vermesi gerekir.Doğru cevap C'dir.

Davranışsal amaç yazarken göz önünde bulundurulması gereken bir diğer konu öğrenmenin aşamalarıdır. Bu aşamalar (a) edinim, (b) akıcılık, (c) kalıcılık ve (d) genelleme olarak sıralanmaktadır. Bir hedef davranış için davranışsal amaç yazılırken, davranışsal amaç öğrenmenin tüm aşamalarını içerecek şekilde geliştirilmelidir.Doğru cevap E'dir.

Edinim: Fatih, evden çıktıktan sonra beceri analizi basamaklarına uyarak %100 doğrulukla asansörü kullanarak aşağı iner.
Akıcılık: Fatih, evden çıktıktan sonra, beceri analizi basamaklarına uyarak 5 dakika içinde %100 doğrulukla asansörü kullanarak aşağı iner.
Kalıcılık: Fatih, öğretim sonlandırıldıktan 30 gün sonra evden çıktıktan sonra beceri analizi basamaklarına uyarak %100 doğrulukla asansörü kullanarak aşağı iner.
Genelleme: Fatih, kızının ve oğlunun evinden çıktıktan sonra beceri analizi basamaklarına uyarak %100 doğrulukla asansörü kullanarak aşağı iner.Doğru cevap B'dir.

Genelleme, bireyin edindiği davranışı farklı araç-gereçlerle ve kişilerle, farklı ortamlarda da gerçekleştirebilmesidir.Doğru cevap D'dir.

Davranışsal amaç hedef davranışların yazılı biçimidir.Doğru cevap C'dir.

Standart testlerde akademik, bilişsel, sosyal, psikomotor ve öz bakım gibi çeşitli beceri alanlarıyla ilişkili maddeler ve sorular yer alır. Testte yer alan sorular ve maddeler yönergelere uygun biçimde doğrudan bireye uygulanır.Doğru cevap E'dir.

Doğrudan değerlendirme teknikleri; bireyin o anda sergilediği davranışların doğal ortamlarda gözlemlenmesiyle davranışlara ilişkin bilgilerin elde edildiği tekniklerdir. Örneğin, çocuk sınıftayken sürekli gezinme davranışı gösteriyorsa çocuğun bu davranışının ortaya çıktığı durumda, zamanda, derste davranış hakkında bilgi toplamak için doğrudan değerlendirme tekniklerinden yararlanılabilir.

Doğrudan değerlendirme teknikleri gözlem ve standart testler olmak üzere iki
gruba ayrılmaktadır.

Dolaylı Değerlendirme Teknikleri: Dolaylı değerlendirme tekniklerinde birey doğrudan gözlenmemekte ve bilgi bireyin kendisinden ya da yakın çevresinden toplanmaktadır. Ancak bir davranışsal değerlendirme sürecinde dolaylı değerlendirme teknikleriyle bilgi toplanıyorsa, mümkünse doğrudan değerlendirme teknikleri yoluyla da bilgi toplanması ve bu bilgilerin karşılaştırılması önerilmektedir. Dolaylı değerlendirme teknikleri arasında görüşme ve kontrol listeleri yer almaktadır.

Ölçülebilir davranışlar sayı, oran, süre, bekleme süresi ve davranışlar arası süre olmak üzere beş boyutta ele alınmaktadır. Bekleme süresi boyutu, bireye davranışı gerçekleştirmesi için verilen yönerge ve bireyin o davranışı yapmaya başlaması arasında geçen süreyi ifade etmektedir. Bekleme süresi boyutu kullanılarak tanımlanan bir davranışta “arasında ve ardından” gibi ifadeler kullanılır. Bu boyutta, “Peynirinizi yiyin lütfen” yönergesinin verilmesiyle Ahmet Bey’in peyniri yemeye başlaması arasında 5 dakika geçmesi örnek olarak verilebilir.

Akıcılık, bireyin edindiği bir davranışı olağan hızında ve doğru bir şekilde sergilemeyi öğrendiği aşamadır. Akıcılık aşamasının amaçları izleyen biçimde sıralanabilir:
a. Bireyin bir davranışı belirli bir süre boyunca sergilemesi. Örneğin, sabun köpürene kadar ellerini ovuşturması vb.
b. Bir durum gereği davranışın sergilenmeye başlanması arasında geçen sürenin azaltılması/arttırılması. Örneğin, uyandıktan sonra 5 dk içinde yüzünü yıkamaya
gitmesi vb.
c. Belirlenen süre içerisinde sergilenmesi gereken bir davranışın sayısı. Örneğin, günde en az 3 defa dişlerini fırçalaması, vb.

Koşul, bireyin hedef davranışı hangi durumlar altında sergileyeceğini ifade eder. Davranışsal amaçta yer alan koşul ifadesi bireyin hedef davranışı ne zaman ya da nerede sergileyeceğini, davranışı sergilemek için yardıma ya da herhangi bir araç-gerece ihtiyacı olup olmadığını belirtir.

Genelleme, bireyin davranışı öğretim koşullarının dışında da sergilemesinin beklendiği aşamadır. Başka bir ifadeyle, genelleme aşamasında, bireyin öğretimde kullanılanlardan farklı araç-gereçlerle, farklı ortamlarda, farklı kişilerle beraberken ve farklı zamanlarda öğrendiği davranışı sergileyebilmesi amaçlanır.

Ölçüt: Davranışsal amaçta yer alan ölçüt ögesi bireyin davranış değiştirme programı sonlandırıldıktan sonra performans bakımından bireyin performans
düzeyini ifade eder. Aynı zamanda, ölçüt uygulamacıya hedef davranış değiştirme programında kullanacağı yöntemin değerlendirilmesine rehberlik
eder.

ÖDS kaydı, istenmeyen davranışa neden olan etmenlerin belirlenmesinde ortamda oluşan davranışın öncülünün, davranışın gerçekleşme biçiminin ve sonucunun nasıl olduğunun detaylı biçimde betimlenmesiyle gerçekleştirilir. Dolayısıyla, ÖDS kaydı belirli bir davranışı gözleyerek değerlendirmek için değil; belli bir istenmeyen davranışın ne zaman ve niçin ortaya çıktığını belirlemek amacıyla tutulur. Örneğin, “Yaşar, eve gelen misafirlerle sohbet ederken onları rahatsız ediyor”, “Kemal, banyo yapmaktan kaçınıyor” ve “Elif ’in, kullanılmış peçetelere takıntısı var” gibi davranışlar için ÖDS kaydı kullanılması uygun olur. ÖDS kaydında, izleyen biçimde tanımlanan üç önemli öge bulunmaktadır.

Kontrol Listesi: Uygun bir hedef davranış belirlemek amacıyla kullanılabilecek bir diğer dolaylı değerlendirme tekniği de kontrol listesidir. Kontrol listeleri, kolaydan zora sıralanan belirli davranışların tanımlarını ve bu davranışların hangi koşullar altında gerçekleştiği ile ilgili bilgiler içermektedir. Kontrol listelerinde “Evet-Hayır”, “X”, “+”, “-“ve “✓” gibi kelime ya da işaretlerin kullanılmasıyla bireyin hâlihazırda sahip olduğu ya da sergileyemediği davranışlar belirlenebilir. Böylece, kontrol listeleri aracılığıyla arttırılmak veya azaltılmak istenen uygun bir hedef davranışa karar verilebilir.