ETKİLİ DAVRANIŞ YÖNETİMİ

Gelişimsel yetersizliği olan bireyler gibi bakıma gereksinimi olan bireylere istendik davranışlar kazandırmak amacıyla bir öğretim planlanmalı ve sistematik olarak bu öğretim sunulmalıdır.

Birey günde en az 20 defa ellerini yıkıyor olabilir. Bu durumda bireyin ellerini yıkama davranışının
uygun bir davranış olarak kabul edilebilmesi için davranışın sıklığının azaltılması gerekmektedir.

Davranışsal değerlendirme teknikleri doğrudan ve dolaylı olmak üzere iki gruba ayrılır.

Doğrudan değerlendirme teknikleri; bireyin o anda sergilediği davranışların doğal ortamlarda gözlemlenmesiyle davranışlara ilişkin bilgilerin elde edildiği tekniklerdir.

Dolaylı değerlendirme teknikleri ise bireyin yaşadığı olaylara/durumlara göre öznel değerlendirmelere ilişkin hazır kaynaklardan bilgi sağlanan tekniklerdir

Doğrudan değerlendirme teknikleri gözlem ve standart testler olmak üzere iki
gruba ayrılmaktadır

Gözlem, hedef davranış belirleme sürecinde sıklıkla tercih edilen bir tekniktir

anekdot kaydı, bireyin olaylar/durumlar karşısında davranışlarının ve söylemlerinin gerçekleşme sırası hakkında bilgi veren bir kayıt tekniğidir.

Öncül: Davranışın hemen öncesinde olan ve istenmeyen davranışın oluşmasına yol açan durumlardır.

Hedef davranışın tanımlanması sıralanan gerekçelerden dolayı önem taşımaktadır:
• Hedef davranışa uygun bir davranış değiştirme programının planlanması ve etkili bir
şekilde uygulanması,
• Davranış değiştirme programının etkililiğinin belirlenmesi,
• Olası değişiklik ve aksaklıklarda programa
kalındığı yerden devam edilmesi,
• Davranışın gözlenmesi sırasında olası karmaşıklığın ve yanlış anlamaların ortadan
kaldırılması,

Tek basamaklı davranışlar, başlangıcı ve bitişi belirli olan davranışlardır.

Hedef davranışlar bireyin performansında olmasına rağmen yeterli sıklıkta ve yoğunlukta sergilenmeyebilir. Bu durumda hedef davranışlar arttırılmak istenen davranışlar olabilir.

Şekil 2.1 Davranışsal Değerlendirme Teknikleri

Tablo 2.4 Öncelikli hedef davranışı belirlemede sorulması gereken sorular

Öncelikli davranışların belirlenmesi için dikkat edilmesi gereken durumlar bulunmaktadır. Bunlar:

Ön Koşul Olma Niteliği Taşıması

Davranışın İşlevsel Olması

Sosyal Yönden Önemli Olması

Güvenliği/Sağlığı Yönünden Önemli Olması

Hedef davranışın tanımlanması sıralanan gerekçelerden dolayı önem taşımaktadır:
• Hedef davranışa uygun bir davranış değiştirme programının planlanması ve etkili bir
şekilde uygulanması,
• Davranış değiştirme programının etkililiğinin belirlenmesi,
• Olası değişiklik ve aksaklıklarda programa kalındığı yerden devam edilmesi,
• Davranışın gözlenmesi sırasında olası karmaşıklığın ve yanlış anlamaların ortadan kaldırılması,
• Bakım veren kişi, engelli bireyin anne-babası veya çocukları gibi davranış değiştirme programında yer alan kişilerin hedef davranışı tutarlı biçimde gözleyebilmesi ve davranışa ilişkin veri toplamasına imkân tanıması.

Davranışsal amaç yazmanın hem davranış değiştirme programını uygulayan kişi hem de bireyin kendisi açısından izleyen biçimde sıralanan birçok yararı bulunmaktadır. Bunlar: 

Davranışsal amaç bir hedef davranışın açık ve anlaşılır ifadelerle tanımlanmasıyla herkes tarafından aynı anlama gelecek şekilde anlaşılmasını sağlar, böylece, programda yer alan kişiler arasında koordinasyonu ve iletişimi kolaylaştırır

Davranışsal amaç, uygulamacıya öğretim sürecinde kullanacağı araç-gereçleri şekillendirmesi, hangi öğretim yöntem ve teknikleri kullanması gerektiği konusunda bilgi sağlar
Davranışsal amaç bireyin performansının ve davranış değiştirme programının izlenmesi, değerlendirilmesi, eksikliklerin belirlenebilmesi ve öğretim sürecinde gereken önlemlerin önceden alınabilmesine temel oluşturur
Davranışsal amaç, davranış değişikliğinin hedeflendiği bireye ve yakın çevresindeki kişilere müdahale öncesi, sırası ve sonrasına ilişkin hedef davranışa ilişkin bilgilerin verilebilmesini sağlar

Davranışsal amacın birey, koşul, ölçüt ve davranış olmak üzere dört ögesi bulunmaktadır.

Davranışsal amaç yazarken göz önünde bulundurulması gereken bir diğer konu öğrenmenin aşamalarıdır. Bu aşamalar (a) edinim, (b) akıcılık, (c) kalıcılık ve (d) genelleme olarak sıralanmaktadır.

Akıcılık, bireyin edindiği bir davranışı, davranışın olağan hızında ve kolay bir şekilde gerçekleştirebilmesidir.