ETKİLİ DAVRANIŞ YÖNETİMİ

Bir eylemin davranış olarak tanımlanması için belirli özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bunlar;

Davranışın canlı bir organizmaya ait olması gerekir.

Organizmanın çevreyle etkileşim içinde olması gerekir.

Davranışın fiziksel olarak ortaya çıkması gerekir.

Davranışın gerçekleşmesi ile bir değişikliğin meydana gelmesi gerekir.

Doğru cevap C'dir.

Sergilendiğinde bireye ve çevresine herhangi bir zarar vermeyen ve toplum tarafından kabul gören davranışlar uygun davranışlar olarak tanımlanır. Oyun oynamak için sıraya girme uygun davranışlara örnektir. Doğru cevap A'dır.

Uygulamacıların etkili davranış yönetimini sağlayabilmeleri için kurallar koyma, günlük rutinleri planlama, geçişleri planlama ve adil eşleme yapma gibi davranış yönetimi stratejilerine yer vermeleri gereklidir. Çocuklar uygun davranış sergilediklerinde pekiştirilmelidirler. Doğru cevap E'dir.

Adil eşleme yapma bireyin uygun olmayan davranışı davranış azaltma teknikleri kullanılarak azaltılırken bu davranışın yerine alternatif oluşturabilecek olumlu bir davranış kazandırılmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Etkili davranış yönetimi için bir uygulamacının belli başlı özelliklere sahip olması önemlidir. Zamanı etkili kullanabilmeli, davranışları kontrol altında tutabilmeli, ygun davranışa karar verebilmeli, öğretimi kaydetmeli ve geri bildirim vermelidir. Doğru cevap D'dir.

Değiştirilmesi hedeflenen davranışın birey ve toplum tarafından kabul görmesi, davranışta yaratılan değişikliğin birey ve toplum için bir yarar sağlaması ve değiştirilmesi için bir aciliyetin söz konusu olması ilkesi "Uygulamalılık" ilkesi olarak belirtilir. Doğru cevap C'dir.

UDA Basamakları

Hedef davranışın belirlenmesi ve tanımlanması

Öğretimsel amaçların belirlenmesi

Hedef davranışın ölçülmesi ve kaydedilmesi

Performans düzeyinin belirlenmesi

Uygulamaya karar verilmesi, sürecin planlanması ve uygulamanın gerçekleştirilmesi

Davranış değişikliği ve uygulama sürecinin değerlendirilmesi amacıyla davranış değişikliğinin kaydedilmesi

Uygulamada gerekli uyarlamaların yapılması ve uygulama sürecinin etkililiğinin değerlendirilmesi

Doğru cevap A'dır.

Davranışı izleyen durumda ortamdan bir itici uyaranın kalkması durumunda davranışın ileride görülme olasığının artmasına "Olumsuz pekiştirme" adı verilir. Doğru cevap E'dir.

Uyaran kontrolü; bireyin kendisine belli bir davranış öncesi uyaran sunulduğunda, bu uyarana tahmin edilebilir, güvenilir ve tutarlı bir biçimde tepkide bulunmasıdır. Bir başka deyişle davranışı kontrol eden uyaranların varlığında davranışın tutarlı olarak sergilenmesidir. Doğru cevap B'dir.

Sönme; önceden pekiştirilen bir davranışın pekiştirilmemesi durumudur. Davranış pekiştirilmediği için azalır ve zamanla ortadan kalkar. Sönme uygulamasının başında davranışta artış ve çeşitlenme olabilir. Ancak sönme tutarlı biçimde uygulanırsa davranış giderek azalır ve zamanla ortadan kalkar.Doğru cevap D'dir.

Açıkça gözlenebilen davranışlar yürümek, esnemek, konuşmak gibi başkaları tarafından kolaylıkla gözlenebilen, çevreden etkilenen ve çevrede bir etki yaratan davranışlar olarak tanımlanır. Gülümsemek de açıkça gözlenebilen bir davranıştır.Açıkça gözlenemeyen davranışlar ise düşünmek, hissetmek, idrak etmek, kalp çarpıntısı, bir şeyi yapmak istemek gibi sadece davranışı gerçekleştiren kişiler tarafından var olduğu bilinen davranışlar olarak tanımlanır.

Bir davranışın gerçekleşmesi için organizmanın bulunduğu çevre ile bir etkileşim içinde olması gerekmektedir. Örneğin, yüzüne gelen güneş ışığı rahatsız ettiği için kalkıp perdeyi kapatmak, bir yerden bir yere hareket ederek mekân değiştirmek, susadığında çevresinde bulunan sudan içmek organizmanın çevreyle etkileşimlerinin birer örneğidir. Çevresinde var olan durumlar ya da nesneler hareketi başlatma, sürdürme ve sonlandırmayla bir şekilde ilişki içindedirler.

Uygun davranış toplum tarafından kabul gören, sergilendiğinde bireye ve çevresine herhangi bir zarar vermeyen istendik davranışlardır. Nazik konuşmak buna örnektir. Diğerleri uygun olmayan davranış örnekleridir.

Uygulamacı bir ortamda etkili bir davranış yönetimi hedefliyorsa öncelikle kuralları belirlemeli, kurallara uyulması ve uyulmaması durumunda neler yapılması gerektiğine ilişkin planlama yapmalıdır. Kural koymayı bir örnekle açıklayacak olursak bakım evinde kalan çocukların yemeklerden önce ellerini yıkamaları gerektiği kuralını koyduğumuzu varsayalım. Bu durumda öncelikle çocuklara yemeklerden önce ellerini yıkamaları gerektiğini sözle ve sembollerle anlatmamız gerekir. Ellerini yıkayan çocukların masaya oturup yemek alabileceğini yıkamayan çocukların ise önce ellerini yıkamaları gerektiği açıkça anlatılır. Bu durum resimli görsel kartlarla yemekhane ve lavabo bölümlerine de asılabilir. Burada önemli olan kuralı her zaman uygulamaktır. Ayrıca ellerin yıkanıp yıkanmadığının nasıl kontrol edileceği de çocuklara söylenmelidir.

Kuralların kolaylıkla anlaşılabilir olmasına, gerekli durumlarda görsellerle desteklenmesine, olumlu ifadelerle açıklanmasına ve mümkün olan en az sayıda kural belirlenmesine özen gösterilmelidir. Ayrıca kurallara uyulması ve uyulmaması durumunda hangi sonuçlarla karşılaşılacağı mutlaka belirtilmelidir.

Etkili bir uygulamacının bir özelliği de davranışları kontrol altında tutmak olmalıdır. Çalıştığı bireyin davranışlarını sürekli gözleyerek gerektiğinde davranış yönetimi için yapılması gereken unsurları (kurallar koyma, günlük rutinleri ve geçişleri planlama vb.) kullanmalıdır. Bunu gerçekleştirebilmek için uygulamacının dikkatinin çocukta ve çocuğun sergilediği davranışlarda olması gerekir. Davranışları gözlemlemek ve özellikle davranış değiştirme uygulamasının başlarında davranış her ortaya çıktığında istikrarlı bir biçimde planladığınız biçimde müdahale etmek önemli olduğundan uygulamacının dikkatli bir gözlemci olması gerekmektedir.

Uygulamalı davranış analizi 20.yy’da yaşamış olan davranışçı psikolog B. F. Skinner’ın edimsel koşullanma kuramı ilkelerinden yola çıkarak insan davranışlarını anlamayı ve değiştirmeyi amaçlayan bir disiplin alanıdır. Hem klinik alanlar hem de eğitim alanları uygulamalı davranış analizinin çalışma alanları arasında yer alır. Uygulamalı davranış analizi her bireyin kendine özgü bir öğrenme şekli olduğunu ve bu nedenle her bireyin aynı yöntemle öğrenemeyeceğini varsayar. Bu nedenle uygulamalı davranış analizinde bireysel farklılıklar dikkate alınır. Uygulamalı davranış analizinde uygun davranışları arttırmak ve uygun olmayan davranışları azaltmak amacıyla bireye yoğun ve sistematik bir öğretim programı uygulanır.

Davranışsallık ilkesine göre değiştirilmesi planlanan davranış tam olarak gözlenebilir ve ölçülebilir olmalıdır. Eğer bir davranış gözlenebilir ve ölçülebilir biçimde tanımlanırsa davranışı değiştirmekte ve güvenilir veriler elde etmekte bir sorun olmayacaktır. Gözlenemeyen bir davranışın kaydedilmesi de zorlaşacak ve uygulamacının doğru ve kesin veriler elde etmesine engel olacaktır.

Davranışın ardından sunulan ve davranışın ileride yapılma olasılığını artıran olay ya da durumlara pekiştirme denir (aferin deme gibi).

Bireylerden beklentiler gerçekçi düzeylerde oluşturulmalıdır. O yüzden üst düzey beklentilere sahip olmak yanlıştır.