ETKİLİ DAVRANIŞ YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 13

Kendini pekiştirme bireyin ölçütü karşılayıp karşılamadığına bağlı olarak hoşuna giden bir ödülü seçmesi ya da bir uyaranı kendine sunması olarak tanımlanmaktadır.

Uygun olmayan davranışların tanımlaması; davranışı sergileyen bireyin yaşına ve gelişim düzeyine, davranışın sergilendiği bağlama ve ortama, davranışın sergilenme sıklığına, davranışın sergilendiği kültüre ve davranışa tolerans gösteren kişiye göre değişiklik gösterebilir. Ancak davranışı sergileyen bireyin cinsiyeti uygun olmayan davranışın tanımlanmasını etkilemez. Buna göre doğru yanıt B seçeneğidir.

Olumlu pekiştirme, bir davranışın yapılma olasılığını artırmak veya sürdürmek amacıyla, o davranışı izleyecek şekilde ortama bir uyaranın eklenmesidir. Olumsuz pekiştirme, bir davranışın yapılma olasılığını artırmak veya sürdürmek amacıyla, ortamdan hoşa gitmeyen, itici bir uyaranın kaldırılmasıdır. Otomatik pekiştirme ise, dı­şardan bir kişi davranış ile ilgilenmeden davranışın kendiliğinden pekiştirme etkisi göstermesi duru­mudur. A ve D seçenekleri cezaya, B seçeneği olumsuz pekiştirmeye, C seçeneği olumlu pekiştirmeye, E seçeneği ise otomatik pekiştirmeye örnektir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Olumlu pekiştirme, bir davranışın yapılma olasılığını artırmak veya sürdürmek amacıyla, o davranışı izleyecek şekilde ortama bir uyaranın eklenmesidir. Olumsuz pekiştirme, bir davranışın yapılma olasılığını artırmak veya sürdürmek amacıyla, ortamdan hoşa gitmeyen, itici bir uyaranın kaldırılmasıdır. Otomatik pekiştirme ise, dı­şardan bir kişi davranış ile ilgilenmeden davranışın kendiliğinden pekiştirme etkisi göstermesi duru­mudur. A ve E seçenekleri olumlu pekiştirmeye, B ve D seçenekleri olumsuz pekiştirmeye, C seçeneği ise otomatik pekiştirmeye örnektir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

İstendik davranışı oluşturmaya ve / veya oluşan bir davranışın sıklığını artırmaya ya­rayan, bireylerin tercih ettikleri ya da hoşlandıkları uyaranlara pekiştireç adı verilmektedir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Birincil pekiştireçler bireyde doy­gunluk ya da yoksunluk yaşanmasına neden olabilir. İkincil pekiştireçler ise, birincil pekiştireçler gibi doyum ya da doyumsuzluk yaratmaz. Birincil pekiştireçler yiyecek- içecek gibi bireyde fizyolojik ihtiyaç­ların karşılanmasını sağlayan pekiştireçlerdir. İkincil pekiştireçler ise, kendi içinde sosyal, nesnel, etkinlik ve sembol pekiştireçler olmak üzere dört biçimde sınıflandırılır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Etkinlik pekiştireci, bireylerin hoşuna gidecek etkinliklerin uyaran olarak kullanılmasıdır. Örneğin, bireye herhangi bir davranışı yerine getirmesi hâlinde parka gidileceği ya da bilgisayar oynama­sına izin verileceği söylenebilir. Birey bu şekilde olumlu güdülenecek ve davranışı yerine getirecek­tir. A seçeneği etkinlik pekiştirecine, B seçeneği sosyal pekiştirece, C ve D seçenekleri nesnel pekiştirece, E seçeneği ise sembol pekiştirece örnektir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Söz konusu örnekte Ayşe öğretmenin verdiği ilk pekişrireç mavi kurdele sembol pekiştirireçtir. Daha sonra 6 ve üzerinde mavi kurdeleye sahip öğrencilerine verdiği oyuncak ise nesnel pekiştirece örnektir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Bireye ilgi göstermek, olumlu motive edici sözler kullanmak, sarılmak, öpmek ve olumlu bir şekilde gü­dülenmesini sağlayacak tepkiler vermek sosyal pekiştireç kapsamında değerlendirilir. A ve C seçenekleri etkinlik pekiştirecine, B ve E seçenekleri nesnel pekiştirece, D seçeneği ise sosyal pekiştirece örnektir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Pekiştirme oldukça kapsamlı ve sistematik çalışmayı gerektiren bir süreçtir. Bu nedenle hem pekiş­tireçleri seçerken hem de kullanırken dikkat edilme­si gereken noktalar vardır. Bunlar: Pekiştireçler bireyin yaşına, ilgilerine ve isteklerine uygun olmalıdır. Pekiştireç sadece istenilen davranışın gerçekleşme aşamalarında ya da davranıştan hemen sonra verilmelidir. Birey için zararlı yiyecek ve nesneler pe­kiştireç olarak kullanılmamalıdır. Öğretimi gerçekleşmiş hedef davranışlar için pekiştireçler azaltılmalıdır. Birey sevdiği işleri yaparken pekiştirilmemelidir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Söz konusu örnekte Murat öğretmen her öğrencisini davranış sayısına ya da zaman aralığına bakmaksızın istenilen davranıştan hemen sonra pekiştirmektedir. Burada sınıftaki her öğrenci olumlu davranışı gösterdiği her seferinde sürekli pekiştirilmektedir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Söz konusu örnekte Ahmet’in annesi üç gün boyunca dişlerini düzenli fırçalayan Ahmet’i parka götürmektedir. Burada sabit bir süre söz konusudur. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Öncüllere dayalı uygulamaların önemli bir bölümünü güvenlik önlemleri alma oluşturmaktadır. Bu uygulama; makas, bıçak ve yapıştırıcı gibi araçların, bireylere zarar verebilecek nesnelerin kolay ulaşılamayan yerlerde tutulması; kullanılması gereken durumlarda ise bir yetişkin gözetiminde bu araçların kullanılması sağlanarak gerçekleştirilir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Uyuşmayan davranışın ayrımlı pekiştirilmesi, uygun olmayan davranıştan sonra pekiştirecin geri çekilmesi ve uygun olmayan davranışla aynı anda yapılamayacak uygun davranıştan sonra pekiştirecin sunulmasıdır. Sonuç olarak uyuşmayan davranış sıklığı arttırılırken, uygun olmayan davranış sıklığı azaltılır. Azaltılmak istenen davranış görmezden gelinirken, uyuşmayan ve uygun olan davranış pekiştirilir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Düşük oranda yapılan davranışın ayrımlı pekiştirilmesi, uygun olmayan davranış için oturum boyunca belirlenen ölçüte eşit ya da bu ölçütün altında olacak biçimde davranış sergilendiğinde pekiştireç sunulmasıdır. Genellikle davranışı tamamen ortadan kaldırmak üzere değil davranışın gerçekleşme sıklığını azaltmak üzere kullanılır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Sönme, hem görmezden gelmeyi hem de uygun olmayan davranışı devam ettiren pekiştireçlerin geri çekilmesini gerektiren ve sistemli uygulanan bir tekniktir. Pekiştirme, hoşa giden bir uyarıcının ortama sokulması veya hoşa gitmeyen bir uyarıcının ortamdan çıkartılması işlemidir. Tepkinin bedeli, uygun olmayan davranışı izleyen biçimde, bireyin daha önce elde ettiği belli sayıda yıldız, gülen yüz, para gibi sembollerin sis­tematik olarak geri alınmasıdır. İtici uyaran sunma, bireyin istenmeyen davranış sergileme­sinin hemen ardından uygun olmayan davranışın azaltılması ya da ortadan kaldırılması amacı ile itici uyaran sunulmasıdır. Mola ise, bireyin uygun olmayan davranışlarının hemen ardından belirli bir zaman dilimi için pekiştirme kaynaklarından uzaklaştırılması anlamına gelir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Koşullu egzersiz hoşa gitmeyen uyaran sunmayı gerektiren cezaya dayalı uygulamalardandır. Koşul­lu egzersiz, uygun olmayan davranışın ortaya çık­masının ardından bireye davranış ile ilgili olmayan koşma, oturup kalkma, ya da kol egzersizi yapma gibi hareketler yaptırılmasıdır. Bireylerin özellikle kendine zarar verici davranışları ve saldırgan dav­ranışları ile başa çıkmada etkili biçimde kullanıl­maktadır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Sönme, hem görmezden gelmeyi hem de uygun olmayan davranışı devam ettiren pekiştireçlerin geri çekilmesini gerektiren ve sistemli uygulanan bir tekniktir. Pekiştirme, hoşa giden bir uyarıcının ortama sokulması veya hoşa gitmeyen bir uyarıcının ortamdan çıkartılması işlemidir. Tepkinin bedeli, uygun olmayan davranışı izleyen biçimde, bireyin daha önce elde ettiği belli sayıda yıldız, gülen yüz, para gibi sembollerin sis­tematik olarak geri alınmasıdır. İtici uyaran sunma, bireyin istenmeyen davranış sergileme­sinin hemen ardından uygun olmayan davranışın azaltılması ya da ortadan kaldırılması amacı ile itici uyaran sunulmasıdır. Mola ise, bireyin uygun olmayan davranışlarının hemen ardından belirli bir zaman dilimi için pekiştirme kaynaklarından uzaklaştırılması anlamına gelir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Tepkiyi durdurma, uygun olmayan davranışın engellenerek yarıda kesilmesi ve bireyin daha uygun bir davranışa yönlendirilerek bu davranışın pekiştirilmesi şeklinde uygulanır. Aşırı düzeltme, bireyin uygun olmayan davranışı sergilemesinin ardından davranışın çevresel etkilerinin aşırı düzeltilmesi ya da davranışın görüldüğü ortamda doğru şeklinin aşırı sergiletilmesidir. İtici uyaran sunma, bireyin istenmeyen davranış sergileme­sinin hemen ardından uygun olmayan davranışın azaltılması ya da ortadan kaldırılması amacı ile itici uyaran sunulmasıdır. Tepkinin bedeli, uygun olmayan davranışı izleyen biçimde, bireyin daha önce elde ettiği belli sayıda yıldız, gülen yüz, para gibi sembollerin sis­tematik olarak geri alınmasıdır. Azarlama ise, uygun olmayan davranışın ardından bireye sözel ya da sözel olmayan bir şekilde uyarıda bulunmak biçiminde gerçekleşir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Bireyi çevresinden ayırmayı gerektirmeyen mola; (a) belirli bir pekiştirecin geri çekilmesi, (b) planlanmış görmezden gelme, (c) mola sandalye­si, (d) koşullu gözlem ve (e) mola kurdelesi olmak üzere beş biçimde sınıflandırılabilir. Doğru yanıt C seçeneğidir.