ETKİLİ DAVRANIŞ YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 16

Gelişimsel yetersizliği olan bireyler gibi bakıma gereksinimi olan bireylere istendik davranışlar kazandırmak amacıyla bir öğretim planlanmalı ve sistematik olarak bu öğretim sunulmalıdır.

Birey günde en az 20 defa ellerini yıkıyor olabilir. Bu durumda bireyin ellerini yıkama davranışının
uygun bir davranış olarak kabul edilebilmesi için davranışın sıklığının azaltılması gerekmektedir.

Davranışsal değerlendirme teknikleri doğrudan ve dolaylı olmak üzere iki gruba ayrılır.

Doğrudan değerlendirme teknikleri; bireyin o anda sergilediği davranışların doğal ortamlarda gözlemlenmesiyle davranışlara ilişkin bilgilerin elde edildiği tekniklerdir.

Dolaylı değerlendirme teknikleri ise bireyin yaşadığı olaylara/durumlara göre öznel değerlendirmelere ilişkin hazır kaynaklardan bilgi sağlanan tekniklerdir

Doğrudan değerlendirme teknikleri gözlem ve standart testler olmak üzere iki
gruba ayrılmaktadır

Gözlem, hedef davranış belirleme sürecinde sıklıkla tercih edilen bir tekniktir

anekdot kaydı, bireyin olaylar/durumlar karşısında davranışlarının ve söylemlerinin gerçekleşme sırası hakkında bilgi veren bir kayıt tekniğidir.

Öncül: Davranışın hemen öncesinde olan ve istenmeyen davranışın oluşmasına yol açan durumlardır.

Hedef davranışın tanımlanması sıralanan gerekçelerden dolayı önem taşımaktadır:
• Hedef davranışa uygun bir davranış değiştirme programının planlanması ve etkili bir
şekilde uygulanması,
• Davranış değiştirme programının etkililiğinin belirlenmesi,
• Olası değişiklik ve aksaklıklarda programa
kalındığı yerden devam edilmesi,
• Davranışın gözlenmesi sırasında olası karmaşıklığın ve yanlış anlamaların ortadan
kaldırılması,

Davranış; bir bireyin doğumuyla birlikte sergilemeye başladığı, belirli bir amaç doğrultusunda gerçekleşen, başlangıcı ve bitişi belirli olan ve diğer bireyler tarafından gözlemlenerek ölçülebilen bireye özgü motor hareketlerin tümü olarak tanımlanmaktadır

Dinamik bir süreç olan davranışı izleme içerisinde davranışa uygun kayıt sistemlerini kullanarak veri toplama, toplanan verileri analiz etme, verileri bir grafik üzerinde gösterme ve süreç içerisinde davranışı sürekli izleyebilmek için veri toplamaya devam etme yer almaktadır

5. madde: veriler özellikle bireylerin davranış değişikliği için yapılan müdahaleden daha fazla yarar görmesi açısından toplanmalıdır.

Hedef davranışa ilişkin doğru veri toplamak için sürece başlamadan önce uygulamacıların yerine getirmesi gereken basamaklar bulunmaktadır. Bu basamaklar izleyen biçimde sıralanmaktadır:
Uygulamacı davranışını gözlemek istediği bireyi belirlemeli ve bireyin kendisinden ve
yakın çevresinden bilgi toplamalıdır.

Uygulamacı davranışını gözleyeceği bireye ilişkin hedef davranışı belirlemeli ve davranışı işlevsel olarak tanımlamalıdır.

Uygulamacı veri toplanacak olan hedef davranışa uygun veri kayıt sistemini seçmelidir.

Uygulamacı gözlem yapacağı ortamı, hedef davranışı dikkate alarak veri toplamaya başlamadan önce belirlemelidir.

Uygulamacı hedef davranışa ilişkin ne zaman veri toplayacağını ve ne kadar süre ile veri toplayacağını belirlemelidir.

Uygulamacı veri toplama sürecinde kullanacağı veri toplama formlarını ve araç gereçleri önceden hazırlamalıdır.

Uygulamacı yukarıdaki basamakları sırasıyla yerine getirip bireyin hedef davranışına
ilişkin performans düzeyini belirlemek için gözlemlere dayalı olarak veri toplamalıdır.

Hedef davranışa ilişkin doğru veri toplanabilmesi için veri toplama süreci içerisinde de uygulamacıların yerine getirmesi gereken basamaklar bulunmaktadır. Bu basamaklar izleyen biçimde sıralanmaktadır:

Hedef davranışa yönelik ölçme ve izleme süreci, müdahale öncesinde hedef başlama düzeyi verilerini toplamakla başlar.

Hedef davranışa ilişkin başlama düzeyi verisi toplandıktan sonra müdahale planı uygulanmaya başlar ve müdahale sürecinde de veri toplamaya devam edilir.

Müdahale süreci tamamlandıktan sonra da bireyin edindiği hedef davranışı farklı ortam, kişi ve bağlamlarda da sergileyip sergilemediğini değerlendirmek için genelleme verisi toplanması gerekir.

Hedef davranışa ilişkin veri toplama sürecinde elde edilen ham veriler her zaman karar alma süreci için anlamlı olmayabilir.

Hedef davranışa ilişkin veri toplama sürecinde elde edilen verilerin görsel olarak daha kolay analiz edilebilmesi için yüzde veya orana dönüştürülmesi gerekmektedir.

Davranış sıklık, oran, süre, bekleme süresi, hız, şiddet ve biçim olmak üzere yapısına göre farklı şekilde gözlemlenebilir ve kaydedilebilir.

Şekil 3.1 Kayıt Teknikleri

Öğretimsel kayıt tekniklerinden ayrık deneme kaydı, uygulamacı tarafından belirlenen ön uyaranların varlığında kısa bir zamanda sergilenen, başlangıcı ve sonu kolaylıkla ayırt edilebilen tek basamaklı davranışların sergilenme sıklığına ilişkin veri toplamak için kullanılan kayıt tekniğidir

Uygulama güvenirliği katsayısının %80 ve üzerinde olması günümüzde kabul edilebilir bir orandır

Tek basamaklı davranışlar, başlangıcı ve bitişi belirli olan davranışlardır.