ETKİLİ DAVRANIŞ YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 15

Hedef davranışlar bireyin performansında olmasına rağmen yeterli sıklıkta ve yoğunlukta sergilenmeyebilir. Bu durumda hedef davranışlar arttırılmak istenen davranışlar olabilir.

Şekil 2.1 Davranışsal Değerlendirme Teknikleri

Tablo 2.4 Öncelikli hedef davranışı belirlemede sorulması gereken sorular

Öncelikli davranışların belirlenmesi için dikkat edilmesi gereken durumlar bulunmaktadır. Bunlar:

Ön Koşul Olma Niteliği Taşıması

Davranışın İşlevsel Olması

Sosyal Yönden Önemli Olması

Güvenliği/Sağlığı Yönünden Önemli Olması

Hedef davranışın tanımlanması sıralanan gerekçelerden dolayı önem taşımaktadır:
• Hedef davranışa uygun bir davranış değiştirme programının planlanması ve etkili bir
şekilde uygulanması,
• Davranış değiştirme programının etkililiğinin belirlenmesi,
• Olası değişiklik ve aksaklıklarda programa kalındığı yerden devam edilmesi,
• Davranışın gözlenmesi sırasında olası karmaşıklığın ve yanlış anlamaların ortadan kaldırılması,
• Bakım veren kişi, engelli bireyin anne-babası veya çocukları gibi davranış değiştirme programında yer alan kişilerin hedef davranışı tutarlı biçimde gözleyebilmesi ve davranışa ilişkin veri toplamasına imkân tanıması.

Davranışsal amaç yazmanın hem davranış değiştirme programını uygulayan kişi hem de bireyin kendisi açısından izleyen biçimde sıralanan birçok yararı bulunmaktadır. Bunlar: 

Davranışsal amaç bir hedef davranışın açık ve anlaşılır ifadelerle tanımlanmasıyla herkes tarafından aynı anlama gelecek şekilde anlaşılmasını sağlar, böylece, programda yer alan kişiler arasında koordinasyonu ve iletişimi kolaylaştırır

Davranışsal amaç, uygulamacıya öğretim sürecinde kullanacağı araç-gereçleri şekillendirmesi, hangi öğretim yöntem ve teknikleri kullanması gerektiği konusunda bilgi sağlar
Davranışsal amaç bireyin performansının ve davranış değiştirme programının izlenmesi, değerlendirilmesi, eksikliklerin belirlenebilmesi ve öğretim sürecinde gereken önlemlerin önceden alınabilmesine temel oluşturur
Davranışsal amaç, davranış değişikliğinin hedeflendiği bireye ve yakın çevresindeki kişilere müdahale öncesi, sırası ve sonrasına ilişkin hedef davranışa ilişkin bilgilerin verilebilmesini sağlar

Davranışsal amacın birey, koşul, ölçüt ve davranış olmak üzere dört ögesi bulunmaktadır.

Davranışsal amaç yazarken göz önünde bulundurulması gereken bir diğer konu öğrenmenin aşamalarıdır. Bu aşamalar (a) edinim, (b) akıcılık, (c) kalıcılık ve (d) genelleme olarak sıralanmaktadır.

Akıcılık, bireyin edindiği bir davranışı, davranışın olağan hızında ve kolay bir şekilde gerçekleştirebilmesidir.

Davranış bireyin bilinçli ya da bilinçsiz olarak gerçekleştirdiği gözlenebilir ya da gözlenemeyen fiziksel ve duygusal tepkilerinin tümüdür.

Bir beceri ya da davranışın kazandırılmasında en önemli unsurlardan biri de etkili davranış yönetimidir. Etkili davranış yönetimi bireyin yaşadığı ortamın normları ve kuralları doğrultusunda davranışlar sergilemesi için yapılan düzenlemeler olarak adlandırılabilir. Örneğin, burada bireyin yaşadığı ortam bir ev ortamı ise yaşadığı eve uygun; sınıf ise sınıfa uygun, bir hastane ortamı ise hastane ortamına uygun olan kurallardan söz edilmektedir. Etkili davranış yönetiminde temel amaç uygun davranışların artırılması, uygun olmayan davranışların ise azaltılmasıdır.

Etkili davranış yönetimi için  kurallar koyma, günlük rutinleri planlama, geçişleri planlama ve adil eşleme yapılması gereken stratejik davranışlardır.

Günlük rutinler bireyin günlük yaşamda hemen hemen her gün tekrar ettiği, neredeyse alışkanlık haline gelmiş, belirli bir sıraya uygun olarak yerine getirilen eylemlerdir.

Bir davranışa müdahale etmeden önce bilgilerin yeterli olması ve bu teknikleri kullanan uygulamacının da etkili davranış yönetimi için belli başlı özelliklere sahip olması önemlidir. Bunlar, zamanı etkili kullanma, uygun davranışa karar verme, öğretimi kaydetme, davranışı kontrol altında tutma ve geribildirim sunmadır.

1968 yılında uygulamalı davranış analizinin özellikleri yedi başlık altında incelenmiştir. Zaman içinde bazı değişikliklere uğrayan bu özellikler uygulamalılık, davranışsallık, analitiklik, teknolojiklik, kavramsal olarak sistematik bütünlük, etkililik ve genellenebilirlik olarak adlandırılmaktadır.

İşlevsel ilişki değişkenler arasındaki sebep sonuç ilişkisidir. Daha açık bir ifadeyle davranışta meydana gelen değişikliklerin (uygun davranışta meydana gelen artışın ya da uygun olmayan davranışta meydana gelen azalmanın) nedeninin uygulamacının kullandığı uygulamadan kaynaklanmış olmasıdır.

uygulamalı davranış analizinde uygulamaya karar verilmesi, sürecin planlanması ve uygulamanın gerçekleştirilmesinin ardından davranış değişikliği ve uygulama sürecinin değerlendirilmesi amacıyla davranış değişikliğinin kaydedilmesi gerekmektedir.

Olumlu pekiştirme davranışı izleyen durumda davranışın ileride yapılma olasılığını arttıran uyaranın varlığıdır (gülümseme gibi). Bu uyarana pekiştireç ya da pekiştirici uyaran denir (gülen yüz,oyuncak, para vb.).

Davranış yönetimi sırasında bireyin kişiliği yerine davranışları üzerinde odaklanılmalıdır.

Yinelenen Davranışlar şu şekilde sıralanabilir:

Ellerini çırpma, sallanma, dönme, nesneleri döndürme, ekolali.

Gezinme etkinlik dışı davranışlar adı altında sayılmaktadır. Doğru yanıt E şıkkında verilmiştir.