ETKİLİ DAVRANIŞ YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 12

Hedef davranışlar bireyin kendisine ve çevresine zarar verdiği, sosyal çevrede kabul edilmeyen ve davranışın tamamen ortadan kaldırılmasının istendiği davranışlar olabilir.

Doğrudan Değerlendirme Teknikleri, Gözlem-Standart Testler/Dolaylı Değerlendirme Teknikleri, Görüşme-Kontrol Listesi

Bireyin gereksinimleri farklı bireyler tarafından değerlendirilerek onların da görüşü alınabilir. Bu amaçla, bireyin yakın çevresindeki kişilerden bir liste hazırlamaları istenebilir. “5+5 Davranış Listesi” olarak isimlendirilen bu listenin bir tarafına bireyin hâlihazırda sahip olduğu ve sergilemeye devam etmesini istedikleri davranışları diğer tarafına ise, bireyde arttırılması ve/veya azaltılmasını istedikleri davranışları yazmaları istenir.

Davranış değişikliği başkalarından gelen olumlu ilgiyi azaltır mı?

Bir davranış bireyin ya da çevresindekilerin güvenliği ve sağlığı için bir tehdit oluşturuyorsa ya da gereklilik ise, bu davranışın müdahale edilecek en öncelikli hedef davranış olarak belirlenmesi gerekir. Örneğin, astım gibi kronik bir rahatsızlık teşhisi alan bir birey için uygun dozda astım spreyi kullanma becerisi bu bireye öğretilmesi gereken ilk hedef davranış olabilir.

Sayı boyutu, davranışın ne sıklıkla oluştuğuna ilişkin bilgi sağlamaktadır.

Davranışın oran boyutu, davranışın gerçekleşme sayısının, gerçekleştiği zaman aralığına oranını ifade etmektedir.

Bekleme süresi boyutu, bireye davranışı gerçekleştirmesi için verilen yönerge ve bireyin o davranışı yapmaya başlaması arasında geçen süreyi ifade etmektedir.

Davranışsal amaç yazarken göz önünde bulundurulması gereken bir diğer konu öğrenmenin aşamalarıdır. Bu aşamalar (a) edinim, (b) akıcılık, (c) kalıcılık ve (d) genelleme olarak sıralanmaktadır.

A, B, C ve D seçeneklerinde verilenler sergilendiğinde bireyin ya da çevresindekilerin hayatını olumsuz yönde etkileyen, güvenliğini tehdit eden ya da öğrenmeyi engelleyen davranışlardır. E seçeneğinde verilen davranış ise toplum tarafından kabul gören, sergilendiğinde bireye ve çevresine herhangi bir zarar vermeyen istendik bir davranıştır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Davranış yönetiminin en önemli unsurlarından biri de günlük rutinlerin planlanmasıdır. Rutinler bireyin günlük yaşamda hemen hemen her gün tekrar ettiği, neredeyse alışkanlık haline gelmiş, belirli bir sıraya uygun olarak yerine getirilen eylemlerdir. Soru kökünde verilen davranışlar çocuğun günlük rutinlerinin planlanmasını örneklemektedir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Etkili uygulamacının sahip olması gereken özellikler şöyle sıralanabilir: Zamanı etkili kullanma, davranışı kontrol altında tutma, uygun davranışa karar verme, öğretimi kaydetme ve geribildirim sunma. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Uygulamalı davranış analizi; insan davranışlarını anlamayı ve değiştirmeyi amaçlayan bir disiplin alanıdır. Uygulamalı davranış analizi her bireyin kendine özgü bir öğrenme şekli olduğunu ve bu nedenle her bireyin aynı yöntemle öğrenemeyeceğini varsayar. Uygulamalı davranış analizinde uygun davranışları arttırmak ve uygun olmayan davranışları azaltmak amacıyla bireye yoğun ve sistematik bir öğretim programı uygulanır. Davranış değişikliğinin sağlanmasının yanı sıra değişikliğin bireyde ve bireyin çevresi üzerindeki uzun süreli etkisi de önemlidir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Bir çalışma, birey ya da bireyler için öncelikli öneme sahip davranışları sosyal olarak anlamlı bir şekilde inceliyorsa bu çalışma uygulamalıdır. Genellenebilirlik; uygulama sonucunda elde edilen davranış değişikliğinin farklı ortamlara, durumlara ve koşullara da genellenebilmesidir. Uygulamalı davranış analizinde analitik olma davranışın gerçekleşmesi ya da gerçekleşmemesinin çevresel koşullarla ilişkili olması durumudur. Etkililik; bir uygulamanın davranışta istendik ölçüde bir değişiklik yaratması şeklinde açıklanabilir. Teknolojiklik ise davranışta değişiklik yaratmak amacıyla gerçekleştirilen uygulama sürecinin baştan sona detaylı olarak açıklanmasıdır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Sönme; önceden pekiştirilen bir davranışın pekiştirilmemesi durumudur. Ceza; bir davranışın ardından ortama itici ve hoşa gitmeyen bir uyaranın eklenmesi ya da ortamdan hoşa giden bir uyaranın geri çekilmesiyle davranışın ileride yapılma olasılığının azaltılmasıdır. Uyaran kontrolü; bireyin kendisine belli bir davranış öncesi uyaran sunulduğunda, bu uyarana tahmin edilebilir, güvenilir ve tutarlı bir biçimde tepkide bulunmasıdır. Olumlu pekiştirme; davranışı izleyen durumda davranışın ileride yapılma olasılığını arttıran uyaranın varlığıdır. Olumsuz pekiştirme ise davranışı izleyen durumda ortamdan bir itici uyaranın kalkması durumudur. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Gözlemsel kayıt teknikleri, olay kaydı (serbest olay kaydı ve kontrollü olay kaydı), süre kaydı (bekleme süresi kaydı), zaman aralığı kaydı (bütüncül ve parçalı) ve zaman örneklemi kaydı (anlık zaman örneklemi kaydı ve planlanmış etkinlik kontrolü) kayıt tekniklerinden oluşmaktadır.