ETKİLİ DAVRANIŞ YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 10

Öğretimsel kayıt tekniklerinden ayrık deneme kaydı, uygulamacı tarafından belirlenen ön uyaranların varlığında kısa bir zamanda sergilenen, başlangıcı ve sonu kolaylıkla ayırt edilebilen tek basamaklı davranışların sergilenme sıklığına ilişkin veri toplamak için kullanılan kayıt tekniğidir. Uygulamacı planladığı tek basamaklı bir davranışın edinilip edinilmediği­ne ilişkin gerçekleştirmiş olduğu öğretimine yö­nelik veri toplamak için ayrık deneme kaydını kullanır. Ayrık deneme kaydı kullanılarak uygun ölçüm yapılabilen davranışlar arasında; nesneleri adlandırma, zıt kavramları gösterme, nesneleri eş­leme, nesneleri sınıflama, nesneleri rengine veya şekillerine göre adlandırma vb. gibi tek basamaklı davranışlar bulunmaktadır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Bekleme süresi kaydı, davranışın sergilenmesi için bir ön uyaranın verilmesiyle bu ön uyarana ilişkin sergilenen davranışın başlamasına kadar geçen süreye ilişkin veri toplamak için kullanılan kayıt tekniklerinden biridir. Serbest olay kaydı, belirli bir ön uyaran olmaksızın ortaya çıkan, herhangi kısa bir zamanda sergilenen, başlangıcı ve sonu kolaylıkla ayırt edilebilen ve sayılabilen davranışların kaydedilmesinde kullanılan kayıt tekniğidir. Ayrık deneme kaydı, uygulamacı tarafından belirlenen ön uyaranların varlığında kısa bir zamanda sergilenen, başlangıcı ve sonu kolaylıkla ayırt edilebilen tek basamaklı davranışların sergilenme sıklığına ilişkin veri toplamak için kullanılan kayıt tekniğidir. Beceri analizi kaydı, birden fazla tek basamaklı davranışın bir araya gelerek oluşturduğu zincirleme davranışların sergilenmesine yönelik performansın değerlendirilmesinde davranışa ilişkin veri toplamak için kullanılan kayıt tekniğidir. Kontrollü olay kaydı ise, yalnızca belirli bir ön uyarının varlığında herhangi kısa bir zamanda sergilenen, başlangıcı ve sonu kolaylıkla ayırt edilebilen ve sayılabilen davranışların kaydedilmesinde kullanılır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Davranı­şın şiddeti, bireyin belirlenen gözlem süresi içerisin­de davranışı ne kadar yoğunlukta sergilediğidir. Davranışın sıklığı, bireyin davranışı belirlenen gözlem süresi içinde sergileme sayısıdır. Davranışın hızı, bireyin belirlenen gözlem süresi içerisinde davranışı gerçekleştirme hızıdır. Davranışın biçimi bireyin belirlenen gözlem süresi içerisinde davranışı nasıl sergilediğidir. Davranışın süresi ise bireyin davranışı belirlenen gözlem süresi içinde ne kadar süre sergilediğidir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Olay kaydı davranışın sıklığına ilişkin veri toplanmasını gerektirdiğinden sıklık kaydı olarak da bilinmektedir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Kontrollü olay kaydı ile sorulan sorulara cevap verme, yönerge izleme, parmak kaldırma, verilen matematik problemlerini çözme, kelime okuma vb. gibi bir ön uyaranın varlığında sergilenen davranışlara ilişkin veri toplanabilir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Veri toplamadaki amaç davranışın süresini artırmak veya azaltmak olduğunda süre kaydı kullanılır. Bir davranışın sergilenmeye başlamasının ne kadar sürdüğünün önemli olduğu durumlarda ve bu sürenin arttırılmak veya azaltılmak istendiği durumlarda da süre kaydı tekniğinin bir türü olan bekleme süresi kaydı kullanılır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Kalıcı ürün kaydı, hedef davranışa ilişkin veri toplamak için davranışın kendisinin gözlenmesinin gerekli olmadığı yalnızca davranışın sonucunda or­taya çıkan somut, gözlenebilir sonuçlarının veya ürünlerinin ölçülmesiyle davranışa ilişkin veri top­lamak için kullanılan kayıt tekniğidir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Etkili davranış yönetimi sürecinde değiştirilmek istenen davranışa yönelik uygulamanın güvenilir bir şekilde uygulanıp uygulanmadığını ve uygulama sürecinin planlanan uygulama sürecine uygun yürütülüp yürütülmediğini belirlemek için uygulama güvenirliği verisi toplanır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Etkili davranış yönetimi sürecinde toplanan nicel veriler grafiğe dönüştürüldükten sonra görsel analiz kul­lanılarak veriler yorumlanır. Grafikteki veri çizgilerinin istenen yönde ilerleyip ilerlemediğini görsel olarak denetlemek görsel analiz yaklaşımı olarak adlandırılır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Bir davranışın uygun olmayan davranış olarak tanımlanabilmesi için davranışın sergilenme sıklığına bakılmalıdır. Örnekte Selin’in bu davranışları sadece o gün okula gitmek istemediği için gerçekleştirdiği ve bunun onun sıklıkla yaptığı davranışlar olduğunu gösteren bir bilgi olmadığı için, bu davranışların uygun olmayan davranış olarak tanımlanması doğru değildir. Davranışların sadece bir kez ya da çok nadiren ortaya çıkması onların uygun olmayan davranış olarak nitelendirilmesi için yeterli değildir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Bakıma gereksinimi olan bireylerin sergiledikleri uygun olmayan davranışları; (a) kendine zarar verme davranışları, (b) başkalarına zarar verme davranışları, (c) nesnelere zarar verme davranışları, (d) alışılmışın dışında yeme davranışları, (d) yinelenen davranışlar, (e) takıntılı davranışlar ve (f) etkinlik dışı davranışlar şeklinde sınıflamak mümkündür. Dış ortamda belirli bir amaca hizmet etmeyen, nesneli ya da nesnesiz olarak tekrarlanan biçimde gerçekleştirilen, motor ya da sözel davranışlar yinelenen davranışlardır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Etkinlik dışı davranışlar, etkinliği yarıda bırakmak, durmak, etrafına bakmak, gezinmek ve konuşmak gibi öğretim etkinliklerini ve öğrenmeyi kesintiye uğratan davranışlardır. Tükürme başkalarına zarar verme davranışıdır. Sallanma yinelenen davranışlara örnektir. Pika, bir aydan uzun süre boyunca gıda olmayan maddeleri yeme alışkanlığıdır ve alışılmışın dışında yeme davranışlarına örnektir. Tekerleği izleme, takıntılı davranışlara örnek olarak verilebilir. Yönergeleri izlememe ise; öğrenmeyi kesintiye uğrattığı için etkinlik dışı davranışlara örnektir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Öncüller, belirli bir kişi, zaman dilimi, ortam, etkinlik, araç-gereç, yönerge ya da görev talebi gibi davranışın hemen öncesinde gerçekleşen ve davranışların ortaya çıkmasına neden olan durumlar ya da olaylardır. Öncüller sözel, jestsel, görsel, yazılı ya da fiziksel uyaranlar şeklinde olabilir. Öncüller sıklıkla, bir davranışın ardından belli bir sonuç geleceğini gösteren işaret olarak işlevde bulunur. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Davranışların temel işlevlerinden birisi elde etmedir. İnşanlar hem uygun davranışlar hem de uygun olmayan davranışlar sergileyerek, davranışlarının sonucunda ilgi, nesne/etkinlik ve duyusal uyaran gibi çeşitli uyaranlar elde ederler. Bu örnekte Ali ağlayarak ve kendini yere atarak istediği oyuncağı elde etmiştir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Doğrudan değerlendirme teknikleri; davranışın ortaya çıktığı doğal ortamlarda davranışı tetikleyen öncüllerin, davranışın sürmesini sağlayan sonuçların ve davranışın ortaya çıkma sıklığının ya da süresinin, yapılan gözlemler yoluyla belirlenmesini sağlayan değerlendirme teknikleridir. Doğrudan değerlendirme teknikleri sürekli kayıt ve yaklaşık kayıt şeklinde gerçekleştirilebilir. Doğrudan değerlendirme teknikleri arasında; ÖDS kaydı, işlevsel davranışsal değerlendirme gözlemi, davranış dağılım çizelgesi ya da sıklık ve süre kaydı gibi teknikleri saymak mümkündür. Dolaylı değerlendirme teknikleri ise; bilgi kaynağının davranışlara ilişkin sorulan soruları yanıtlamasını gerektirdiği tekniklerdir. Bu teknikler anket, görüşme ve derecelendirme ölçekleridir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

İnsanlar görme, işitme, tatma, koklama ya da dokunma gibi itici ya da hoşa gitmeyen duyusal uyaranlardan kaçmak ya da kaçınmak için bazı davranışlar gerçekleştirirler. Örneğin, kaşıntıyı hafifletmek için zehirli sarmaşık döküntüleri üzerine kalamin losyonu sürmek, kulak enfeksiyonun yarattığı ağrıyı azaltmak için kafayı duvara vurmak ya da gürültüden kurtulmak için kulakları kapatmak duyusal uyarandan kaçmak için gerçekleştirilen davranışlardır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

İşlevsel değerlendirme süreci; bilgi toplama, hipotez geliştirme, hipotezleri test etme ve müdahale planı hazırlama olmak üzere dört basamaktan oluşan bir süreçtir. Bu sürecin üçüncü basamağı, davranışların işlevine ilişkin geliştirilen hipotezlerin test edilmesidir. Hipotezlerin test edilmesi için test oturumları düzenlenmesi ve deneysel süreç içinde işlevsel davranışsal analiz yapılması gerekir. Bu süreç yalnızca deneyimli uzmanlar tarafından gerçekleştirilebileceği için öğretmen, anne-baba ya da bakım personeli gibi uzman olmayan kişilerin hipotezleri test etmek üzere deneysel analizden kaçınması ve bunun yerine kapsamlı gözlemler yaparak hipotezleri test etmesi uygun olacaktır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Uygun olmayan davranışların işlevlerini belirlemek üzere kullanılan deneysel değerlendirme tekniği, baş­ka bir ifadeyle işlevsel davranışsal analiz, dolaylı ve doğrudan değerlendirme teknikleri aracılığıyla toplanan bilgilere dayalı olarak geliştirilen ve uygun olmayan davranışların işlevlerine ilişkin hipotezlerin sınandığı süreçtir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Açıkça gözlenebilen davranışlar yürümek, esnemek, konuşmak gibi başkaları tarafından kolaylıkla gözlenebilen, çevreden etkilenen ve çevrede bir etki yaratan davranışlar olarak, açıkça gözlenemeyen davranışlar ise düşünmek, hissetmek, idrak etmek, kalp çarpıntısı ve bir şeyi yapmak istemek gibi sadece davranışı gerçekleştiren kişiler tarafından var olduğu bilinen davranışlar olarak tanımlanır. Buna göre; saymak, söylemek, yazmak ve okumak açıkça gözlenebilen davranışlar iken, bilmek açıkça gözlenemeyen bir davranıştır. Bu nedenle, etkili davranış yönetimi planı hazırlayarak bakıma gereksinimi olan bireylere yeni davranış kazandırmak isteyen bir personel, planda yer alacak davranışı açıkça gözlenebilir biçimde tanımlamak istiyorsa, C seçeneğinde yer alan “bilir” ifadesini kullanmaz.

Yemeklerden önce ellerin yıkanması gerektiğini sözlerle, sembollerle ya da görsellerle ifade eden bir uygulamacı, davranış yönetimi stratejilerinden kurallar koymayı kullanıyordur. Dolayısıyla, doğru yanıt A seçeneğindeki kurallar koyma stratejisidir.