ETİK

Etiğin özgürlük, ödev, etik bilgi, etik doğru, değerler, değerlendirme gibi geleneksel konu ve sorunlarının yanında, daha önce etikle ilgili görülmeyen kimi yeni konular/sorunlar da etiğin ilgi alanına girdi. Ötanazi, kürtaj, pornografi, savaş, şiddet, kadın sorunları vb. sorunlar da etik çerçevesinde ele alınmaya başlandı. Bunlara ya da bunlarla uğraşan etiğe pratik etik ya da uygulamalı etik denildi. Doğru cevap A seçeneğidir.

“Değerler etiği” denen etik yaklaşım içinde yer alan görüşlerinin, özellikle değerlerin ontolojik özelliği ve bilgisi üzerinde durdukları ve değerlerin kendi başına varolduğunu, bilgilerine ulaşmanın da olanaklı olduğunu söyleyen görüşler oldukları söylenebilir. Bu açıdan, günümüz etik tartışmaları çerçevesinden bakıldığında, değerler etiği görüşleninin etikte “nesnelciliğin” temsilcileri olduklarını ve değerlerin “öznel” ve “göreli” olduğunu savunanların karşı kutbunda yer aldıklarını söylemek mümkündür. İkinci seçenekte yer alan 'etik terimlerin ne anlama geldiğini ortaya koymak' ise çözümlemenin tanımıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Scheler bilgisel a priori yanında, duyguyla ortaya çıkan apaçık, kesin bilme anlamına gelen bir “duyusal a priori”den söz eder. Değerlerin insandaki taşıyıcıları duygulardır. Değerler “değer duygusu” aracılığıyla bilinir. Ahlak alanında söz konusu olan duygu “değer duygusu”dur. “Değer duygusu” Scheler tarafından “tekil anlamda değeri” görmek, tanımak anlamında kullanılır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Dğerler “taşıyıcıları” bak›mından üç gruba ayrılabilirler: (1) Kişi değerleri, (2) vital değer(ler) ve (3) “şey”lerin taşıdığı değer(ler). Birinci grupta iyi-kötü, sevgi nefret gibi kişinin taşıyıcısı olduğu değerlerdir. İkinci gruptaki değerler ise sağlıklı olma-hasta olma, bitkin-dinç olma, gürbüz-cılız olma gibi temelini canlı varlık dünyasında bulan değer(ler)dir. Üçüncü grubu oluşturan ise hoş, yararlı gibi değerlerle,kültür değerleri, ekonomik ve estetik değer(ler)dir. Örnekte verilen korku ve cesaret , iyi ve kötü gibi kişinin taşıyıcısı olduğu kişi değerlerindendir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Hartmann değer körlüğünü şöyle tanımlar: Değer yanılsamasının ‘sıradan saf negatif biçimi, değer için yetisizlik’. Ama değer körlüğü değer yanılsaması değildir, ‘yalnızca değer duygusunun eksikliğidir’.

Kuçuradi “bir şeyin bir çeşit özelliği”, “kendisiyle aynı cinsten şeyler arasında özel yeri” olan “değer”in, “var olan imkânlar” olan “değerler”den farkını ortaya koyarak yola çıkar. “Değerler”in eserlerle veya kişilerin yaptıklarıyla gerçekleştirilen insan fenomenleri olduğunu; insanın, tek tek kişilerce gerçekleştirilen varlık yapısı olanakları olduğunu söyler. Doğru cevap C seçeneğidir.

20. yüzyıl etiğinde ağırlıkı bir yeri olan meta-etik kuramlarına toplu olarak bakıldığında ise, bunlar üç gruba ayrılabilmektedir: (1) “Temel etik ve değer yargılarının her durumda temellendirilebileceğini” savunan Tanımcı Kuramlar; (2) temel ilkelerimiz ve değer yargılarımızın sezgisel ve kendiliğinden apaçık olduğunu savunan Sezgici ya da Doğalcı Olmayan Kuramlarla; (3) “değer ve etik yargılarının şeylere, kişilere ve eylemlere nitelikler yükleyen (veya onların varlığını reddeden) ifadeler veya iddialar olmadığını savunan Bilişselci ile Betimleyici Olmayan Kuramlar. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kimi felsefeciler etiğin bilgisel olamayacağını, felsefe içinde yer alamayacağını söylerken; kimi felsefeciler etik -analitik bakış açısından- yalnızca meta-etik olabilir derken; kimileri de “metaetik çözümlemelere ve bu çözümlemelerle ortaya konan bilgilere dayanan, ama bu çözümlemeleri yalnızca başlangıç noktası olarak kabul eden, hem meta hem de normatif yanları olan bir etik kurmaya girişmişlerdir. Birincilere örnek olarak, “ahlâk kurallarının (etiğin) bilgisel olmadığını”, “ahlâk buyruklarına isteyerek uyulduğunu, onları ifade edenin isteyerek aldığı kararları dile getirdiğini”, “bilgiyi örnek alan bir etik kurmanın olanaksız” olduğunu ileri süren H. Reichenbach verilebilir. Diğer seçenekler ikinci ve üçüncü kümede yer alan düşünürlerdir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Değer yanılsaması ‘değerin yanlış tanınmasıdır. Değer yanılsaması değer duygusuna bağlı değildir, aksine yalnızca değer duygusunun iş görmemesine bağlıdır.

"Etik yargılar ve değer yargıları kanıtlanabilir mi ya da bu yargıların geçerli oldukları gösterilebilir mi? Evetse, nasıl?" sorusu meta-etiğin temellendirme ile ilişkili bir sorusudur.