ETİK

Hutcheson'un, erdemli olmayı ve eylemleri tanıyıp onaylamamızı sağlayan etik bir duyunun varlığından söz eder. Bu ifade dikkate alındığında, insan eylemlerini belirleyicisinin akıl değil duyular olduğu sonucuna ulaşabiliriz. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kant’a göre özgürlük her şeyden önce bir “düşünce”dir. Bu, “özgürlük nedir” sorusuna verilen bir yanıt olma bakımından, özgürlüğün ilkin ve özünde yalnızca bir “fikir, yani “saf aklın” düşündüğü bir “düşünce”, Kant’ın deyişiyle bir “ide” olması demektir. Kant’ın ifadesiyle saf aklın ürettiği ideler olmalarının anlamı şudur: Bu ideler yalnızca düşünülen şeylerdir. Bunlara yalnızca düşünmede var olan kavramlar da denebilir. Bunların özelliği, yalnızca düşünülen kavramlar ortaya koyabilen “saf aklın ideleri” olmaları ve deney alanında karşılıklarının olmamasıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kant'a göre; ödeve uygun bir eylem ile ödevden dolayı yapılan bir eylem arasında görünüşte hiçbir fark yoktur. Aralarındaki fark bu eylemlerin temelindeki istemede ya da niyette bulunur. Ödeve uygun bir eylemin temelinde bir çıkar vardır. Ödevden dolayı yapılan eylemde ise iyi isteme bulunur.

John Stuart Mill, Bentham’ın faydacılık ilkesini aydınlanma düşünürlerinin kültür mirasını da dikkate alarak etik sorunlara “toplumsal” koşullarla ilgi içinde çözüm getirebilecek bir etik görüş geliştirmeye çalışmıştır. Bu amaçla o da, insan için asıl amacın mutluluk olduğunu düşünmüş, istenen bir şeyin herkesin mutluluğunun bir parçası olduğu ya da bu mutluluğun bir aracı olduğu durumda arzu edilir/istenir olduğunu söyleyerek, kişi ile toplum arasındaki ilişkiyi göz önünde bulunduran ve etik sorunlara bu ilişki temelinde çözüm bulmak isteyen bir çaba içinde olmuştur. Doğru cevap A seçeneğidir?

"Aydınlanma" kavramının içeriğini ve aydınlanmanın insan için önemini en özlü şekilde dile getiren filozof Immanuel Kant'tır. Kant'a göre aydınlanma: "insanın kendi suçu ile düşmüş olduğu bir ergin olmama durumundan kurtulmasıdır".

Mill, insanın ulaşmak istediği hazları düşünce hazları ve beden hazları olarak ikiye ayırmış ve düşünce bakımından gelişmiş insanların gereksinimlerinin de çeşitleneceğini ve böyle insanların mutluluğa kavuşmasının daha zor olacağını belirtmiştir. Mill'in faydacılığında mutluluk arzu edilen biricik şeydir. Erdemse, aslında hazza götürdüğü ve özellikle acıdan uzaklaştırdığı için arzu edilmektedir. Hazza götürmek için bir araç olan erdemin kendisi de bu nedenle, yani onun sayesinde mutluluğa ulaşıldığı için "iyi"dir.

18. yüzyılda etik sorunlara eğilen filozofların, genel olarak şu soruyu yanıtlamaya çalıştıkları görülür: İnsanda bulunan etik duyarlığın temeli nedir? Francis Hutcheson ve Shaftesbury, bunun temelinde bir duygunun bulunduğunu düşünmüşlerdir. İnsanın etik boyutunun ya da etik varlık olduğunun ifadesi olan bu duygu (moral sense), insanı iyiye, güzele ve doğruya yöneltir. Yine insanları dürüstlüğe, yardımseverliğe yönelten, ödev bilinci, kişisel sorumluluk, insan sevgisi kazandırabilen, etik sorunlara duyarlı yapan, 'iyi'yi 'kötü'den ayırt edebilmeyi sağlayan şey, insanda doğal olarak bulunan işte bu duygudur.

Özgecilik (Diğerkâmlık, ing. Altruism, Fr. Altruisme, Alm. Altruismus,) kişilerin eylemlerinde hiçbir çıkar beklemeksizin başkalarını gözeterek eylemde bulunmalarını benimseyen anlayış.

Immanuel Kant eski Yunan felsefesinin fizik, etik ve mantık olmak üzere üç bilime ayrıldığını söyleyerek, etiği şöyle tanımlar: "Belirli nesnelerle ve bu nesnelerin bağlı olduğu yasalarla ilgili olan içerikli felsefeden özgürlüğün yasalarına ilişkin olana etik denir; ayrıca bu bilime 'ahlâk öğretisi' de denir"

Erdemlerin ve kötülüklerin, övülen ve yerilen belli "özellikler" olduğunu öne süren Hume, erdemleri dörde ayırır: 1) Toplumsal erdemler: İyilikseverlik ve adalet, 2) Kendimize yararlı olan özellikler olan erdemler, 3) Bize doğrudan doğruya hoş gelen özellikler olan erdemler, 4) Başkalarına doğrudan doğruya hoş gelen özellikler olan erdemler. Bunlar arasında asıl erdem ya da tam erdem olma özelliğinin toplumsal erdemlerde bulunduğunu düşünür

Hobbes'a göre "insan, her şeyden önce kendi varlığını ayakta tutmaya, koruyup sürdürmeye çalışır; bu, onun ana güdüsüdür; onun bütün eylemlerini belirleyen, bu güdüdür. Bu da insanı doğa nimetlerinden elden geldiğince çok yararlanmaya sürükler. Ama bu yüzden de herkes, ister istemez, birbirinin düşmanı olur ve 'herkesin herkese karşı savaşı' (bellum omnium contra omnes) başlar. Bu durumda "insan, insanın kurdu" (homo homini lupus) olur. Böylece Hobbes'a göre insanın tüm eylemlerini yöneten ilke, "kendini koruma ve sevme içgüdüsü"dür. Dolayısıyla insanın doğal yapısında başkalarını gözeterek eylemde bulunma eğilimi yoktur. Doğal durumu/yapısı gereği bencil olan insan, diğer insanlarla yaşarken yalnızca kendini düşünür. İnsanda doğal olarak bulunan "kendini koruma güdüsü", başkasıyla ilişki durumunda bir tehdit ve tehlike oluşturur, yani savaş durumuna yol açar. İnsanın doğal durumu (status naturalis) aslında bir savaş durumudur. Bunun çözümü ise insanın yurttaşlık durumuna (status civilis) girmesidir.

İnsan dünyasının siyasetle ilgili sorunlarına öncelik veren filozof Thomas Hobbes tur. Dolayısıyla doğru cevap C seçeneğidir.

Etik sorunları daha çok toplumsal ve hukuksal bakımdan ele alan filozof John Locke dur. Doğru cevap D seçeneğidir.

İnsanda esas olan ve onu başarıya götüren şeyin bencillik olduğunu belirten filozof Bernard de Mandeville dir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kendini koruma güdüsüyle belirlenmiş insan anlayışının ve kendini sevmenin insanın en temel güdüsü olduğunu düşünen filozof Thomas Hobbes dur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Başkalarının yararına ve iyiliğine uygun olanı bulmaya yönelten sempati kavramı David Hume un düşüncelerinden olup, dörde ayırdığı erdemlerden birisi değildir. Bu yüzden doğru cevap C seçeneğidir.

18. Yüzyıla verilen isim Aydınlanma Dönemi denir.

Bu açıklamayı Macit Gökberk yapmıştır.

Başkalarına yararlı olmayan özellikler olan erdemler David Hume’un belirlediği erdemlerden biri değildir.

David Hume’un belirttiği terim “Vicdan”dır.