ETİK - Deneme Sınavı - 4

Cankurtaran Sandalı Etiği'ni bir biyolog olan G. Hardin (1915-2003) dünyada yoksulluk ve açlık konusunda en fazla tartışma yaratan makalenin yazarıdır.

Peter Singer sıkı bir faydacılık perspektifiyle konuya bakmaktadır. Hardin'in tersine zengin ülkelerin fakirlere ve açlık çekenlere yardım etme yükümlülüklerinin olduğunu savunur.

Etik görecelik tüm ahlak normlarının geçerliliğinin kişilere veya kültürlere bağlı olduğunu iddia eder. Kişilerden ve kültürlerden bağımsız olarak temellendirilmiştir etik normların olabileceğini yadsır. Etik göreceliğin de iki türü vardır: Öznelcilik ve uylaşımcılık. Öznelcilik ahlaklılığı kişisel bir karar olarak görürken; uylaşımcılık ahlaklılığı, ahlaksal geçerliliği uylaşıma dayandırır.

Aynı ya da eşit olduğu, aynı değeri taşıdığı düşünülenlerden birinin diğerinden farklı bir muameleye tabi tutulmasına ayrımcılık denir. Ayrımcılığın toplumdaki tolerans düzeyini arttırması düşünülemez.

Jonas'a göre geleneksel etik şu nedenlerden dolayı yetersiz kalmaktadır; -İnsan ve onun dünyasıyla sınırlanmıştır. -Tüm geleneksel etikler dünyayla olan ilişkiyi etiğin konu alanı dışında bırakır. -İnsanın techne tarafından köklü değişime uğratılabileceği düşünülmemiştir. -Eylemlerin sonuçlarını kadere ve tanrıya havale etmiştir. -Yalnızca burada ve şimdi olanla ilgilenmiştir.

Postmodern Etik kitabının yazarı Z. Bauman ise modern düşünürleri ilkeler, kodlar getirmeye çalıştıkları, hatta dayattıkları için suçlar. Ona göre, modern düşünürler, her şeyi kapsayan birleştirici bir etik -yani insanların öğrenebilecekleri ve itaat etmeye zorlanabilecekleri tutarlı bir ahlak kuralları bütünü- oluşturmaya ve dayatmaya çalışmışlardır. Kilisenin tükenmiş ya da etkisiz kalmış olan ahlaksal gözetiminin bıraktığı boşluğun, bir dizi rasyonel kuralla doldurulabileceğine ve doldurulması gerektiğine; inancın artık yapamadığını aklın yapabileceğine; insanların tutkularını bastırırlarsa, karşılıklı ilişkilerini daha iyi düzenleyebileceklerine inanmışlardı modern etikçiler. Bunun için de modern düşünürler, tüm rasyonel insanların benimseyeceği ve boyun eğeceği bir ahlak kodu oluşturmak için durmaksızın çabalamışlar, insanların bir arada yaşamalarını rasyonel bir şekilde düzenleme arayışından da hiç vazgeçmemişlerdir.

Etikte öznellik-nesnellik sorunu, etik değerlendirme ve etik kararların kişisel veya uylaşımsal mı olduğu, yoksa kimi evrensel etik ilkelere mi dayandığı sorunudur.

Postmodernlere göre “Modernlik” kendi içinde çelişkilidir, çünkü hem ahlaka ihtiyaç duymakta hem de ana tezleriyle ahlakı imkânsız kılmaktadır. Modern dünya belli ahlak anlayışlarının varlığını gerektirmekte ama aynı zamanda bu anlayışları ciddiye almanın zeminini yok etmektedir. Modernlik ahlaksal bilgi imkânını dışlayan bir bilgi anlayışı geliştirmiştir.

Teknolojinin sorumsuzca kullanımından ve etik boyut taşımayan ekonomi politikalarından kaynaklanan etik sorunlar, etikten aydınlatma ve çözüm önerileri beklerken öte yandan bu sorunları aydınlatması beklenen etik kendi bilgisel temelleriyle ilgili ciddi bir kriz yaşamaktadır. Etikte teorik ve pratik sorunlardan söz edilebilir. Belki etiğin sorunları bu iki kümede toplanabilir ama etiğin "teorik" ya da "pratik" gibi sıfatlarla nitelendirilmesi uygun olmaz.

Eğer dünyayı, kabaca yoksul ve zengin ülkeler diye ayırırsak, üçte ikisinin aşırı yoksul, sadece üçte birinin zengin, ABD'nin ise onların en zengini olduğunu görürüz. Eğretileme, her zengin ülkenin göreceli olarak zengin insanlarla dolu bir cankurtaran sandalı olarak düşünülebileceğini, okyanusta cankurtaran sandallarının yanında ise dünyanın yoksullarının yüzdüğünü farz ederek "Sandala binmek isteyen ve zenginliğin bir kısmını paylaşmak isteyen kişiye karşı sandaldakiler ne yapmalıdır?" diye sorar. Her sandalın sınırlı taşıma kapasitesi olduğunu da anımsatır (Hardin 2006, s. 335-336). Sandalın taşıma kapasitesinin sınırlılığı nedeniyle, Hardin cankurtaran sandalına hiç kimsenin alınmaması seçeneğini savunur. Bu en güvenli yoldur. 10 kişinin daha sandala alınması güvenlik payını yok edeceği için, sandaldakilerin yaşamını da tehlikeye atacaktır. Sandaldakiler ancak bu koşulda hayatta kalabilirler. Bunun hümanistlerin hoşuna giden bir seçenek olmadığının farkındadır. Bu iyi insanlara Hardin, sandaldan inip gelenlere yer vermesini önerir. Böyle yapılması durumunda vicdan azabı çeken "iyiler" inecek, yerlerine vicdan azabı çekmeyen insanlar gelecektir. Sonuçta yer değiştirme halinde de "sandalın etiği" değişmeyecektir. Bu eğretilemeyle Hardin yoksullara, yoksul ülkelere, göçmenlere yardım edilmemesi gerektiğini savunur.

Kimisi ötanazi, gebeliğin sonlandırılması gibi daha eski bir geçmişi olan, kimisi ise klonlama, genetik müdahale gibi, "siberetik" veya "internet etiği"nin konuları gibi bilim ve teknolojinin çeşitli alanlarda kullanımıyla ortaya çıkmış sorunlar olan pek çok sorun, bugün etiğin ilgi alanına girmekte, bunlar üzerine etik çalışmalar yapılmaktadır. Yine hayvan hakları, cinsel tercihler, savaş ve terör ile ırk ve etnisite gibi konular pratik etik denen etiğin üzerinde çalıştığı konulardır.

Ahlaksal gerçekçilik, fiziksel olgular gibi ahlaksal olguların da olduğunu, "iyi", "adil" vb. ahlaksal yüklemlerin dünyadaki şeylere karşılık geldiğini ileri süren görüştür.

Etik görecelik, ahlaksal kuralların olduğuna değil, bunların kişi ve kültürlerden bağımsız olarak var olduğuna karşı çıkar.