ETİK - Deneme Sınavı - 12

Kant’ta bir eylemin değeri temelindeki istemeye bağlıdır. Kant’a göre “dünyada, dünyanın dışında bile, iyi bir istemeden başka kayıtsız şartsız iyi sayılabilecek bir şey düşünülemez. İyi isteme Ahlâk Yasasının ya da kesin buyruk, ödev buyruğu ya da pratik buyrukta niteliği belirlenen istemedir. Ahlâklılığın ölçütü de bu nitelikteki istemedir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Hume’un sempati duygusu ile birlikte düşündüğü bir diğer kavram da “vicdan”dır. Hume, başkalarının eylemlerini sempati sayesinde, toplumun iyiliğine yaptığı etkiyle tartma alışkanlığı sonucunda, insanın kendi eylemlerini de genel iyiliğe yaptığı katkı ile ölçme alışkanlığı edindiğini, bu değerlendirmelerin toplamına vicdan denildiğini belirtir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

David Hume insanların başkalarının haz ve acılarını da kendi haz ve acıları gibi hissetmelerini sağlayan “sempati” duygusu üzerinde durmuştur. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Bentham’a göre, “kötü insanlar yoktur ama kötü hesap eden insanlar vardır”. İnsanın kendi mutluluğu, birlikte yaşadığı ve eylemlerinden etkilendiği diğer insanların da mutluluğuna bağlı olduğundan, insan yine kendi mutluluğu için “olabildiğince çok sayıda insanın olabildiğince çok mutluluğunun”  sağlanmasına çalışmalıdır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Etiğin özgürlük, ödev, etik bilgi, etik doğru, değerler, değerlendirme gibi geleneksel konu ve sorunlarının yanında, daha önce etikle ilgili görülmeyen kimi yeni konular/sorunlar da etiğin ilgi alanına girdi. Ötanazi, kürtaj, pornografi, savaş, şiddet, kadın sorunları vb. sorunlar da etik çerçevesinde ele alınmaya başlandı. Bunlara ya da bunlarla uğraşan etiğe pratik etik ya da uygulamalı etik denildi. Doğru cevap A seçeneğidir.

“Değerler etiği” denen etik yaklaşım içinde yer alan görüşlerinin, özellikle değerlerin ontolojik özelliği ve bilgisi üzerinde durdukları ve değerlerin kendi başına varolduğunu, bilgilerine ulaşmanın da olanaklı olduğunu söyleyen görüşler oldukları söylenebilir. Bu açıdan, günümüz etik tartışmaları çerçevesinden bakıldığında, değerler etiği görüşleninin etikte “nesnelciliğin” temsilcileri olduklarını ve değerlerin “öznel” ve “göreli” olduğunu savunanların karşı kutbunda yer aldıklarını söylemek mümkündür. İkinci seçenekte yer alan 'etik terimlerin ne anlama geldiğini ortaya koymak' ise çözümlemenin tanımıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Scheler bilgisel a priori yanında, duyguyla ortaya çıkan apaçık, kesin bilme anlamına gelen bir “duyusal a priori”den söz eder. Değerlerin insandaki taşıyıcıları duygulardır. Değerler “değer duygusu” aracılığıyla bilinir. Ahlak alanında söz konusu olan duygu “değer duygusu”dur. “Değer duygusu” Scheler tarafından “tekil anlamda değeri” görmek, tanımak anlamında kullanılır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Dğerler “taşıyıcıları” bak›mından üç gruba ayrılabilirler: (1) Kişi değerleri, (2) vital değer(ler) ve (3) “şey”lerin taşıdığı değer(ler). Birinci grupta iyi-kötü, sevgi nefret gibi kişinin taşıyıcısı olduğu değerlerdir. İkinci gruptaki değerler ise sağlıklı olma-hasta olma, bitkin-dinç olma, gürbüz-cılız olma gibi temelini canlı varlık dünyasında bulan değer(ler)dir. Üçüncü grubu oluşturan ise hoş, yararlı gibi değerlerle,kültür değerleri, ekonomik ve estetik değer(ler)dir. Örnekte verilen korku ve cesaret , iyi ve kötü gibi kişinin taşıyıcısı olduğu kişi değerlerindendir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Hartmann değer körlüğünü şöyle tanımlar: Değer yanılsamasının ‘sıradan saf negatif biçimi, değer için yetisizlik’. Ama değer körlüğü değer yanılsaması değildir, ‘yalnızca değer duygusunun eksikliğidir’.

Kuçuradi “bir şeyin bir çeşit özelliği”, “kendisiyle aynı cinsten şeyler arasında özel yeri” olan “değer”in, “var olan imkânlar” olan “değerler”den farkını ortaya koyarak yola çıkar. “Değerler”in eserlerle veya kişilerin yaptıklarıyla gerçekleştirilen insan fenomenleri olduğunu; insanın, tek tek kişilerce gerçekleştirilen varlık yapısı olanakları olduğunu söyler. Doğru cevap C seçeneğidir.