ETİK - Deneme Sınavı - 6

Sokrates; "felsefeyi gökten alıp yeryüzüne indirmiş, onu kentlere ve evlere taşımıştır." ifadesi dikkate alındığında, Sokrates'in, felsefeyi salt teorik bir tartışma, düşünme alanı olarak ele almadığını açıkça ortaya koyar. Bu ifade, Sokrates'in, felsfeyi, kentlere ve evlere yani gündelik yaşamın içine taşıyarak pratik bir etkinlik olarak ele aldığını gösterir.

Sokrates, Sofistlerin çizgisine koşut şekilde, toplumdaki mevcut durumun, kuralların, ilkelerin eleştirilmesini öncelikli saymış ve felsefi araştırmalarını bu konularda yapmıştır. Sokrates, Sofistler gibi geleneksel olanı, alışılmış olan düzenlemeleri, düzenleyici kuralları ve ilkeleri, geçerlikteki “ahlâk” kurallarını sorgulamıştır. Sokrates’in, Sofistlerden ayrıldığı nokta ise kavramsal bilginin (episteme) olanağı konusudur. Sokrates’e göre, bilinmeyen bir şeyi araştırmak ve ona ilişkin bir bilgi ortaya koymak olanaklıdır.

Bilginin öznel ve göreci olduğu yargısı, "I Bilen özne ile bilinen nesne arasında hiçbir zaman kapanamayacak olan bir açıklık vardır ."ve "II Bir nesneden edinilen duyum ile nesnenin kendisi ayrı şeylerdir" ifadeleri ile desteklenebilir. Bu durumda III. ifade hatalıdır. Bilgi öznel ve görceli ise duyumu oluşturan nesne var olsa da biz nesnenin kendisini bilemeyiz.

Platon’a göre dört tane ana erdem vardır. Bunlar bilgelik, cesaret veya yiğitlik, ölçülülük ve adalettir. Bunların her birinin ne ifade ettiğini ilkin bir sitede, bir yönetim topluluğunda adaletin ne olduğunu, nasıl geçekleşebileceğini saptamak yo- luyla belirler. Bir sitede bulunan başlıca üç sınıfın her birinin erdemi farklıdır. Bilgelik, yöneten kesimin erdemidir. Cesaret ya da yiğitlik, koruyucu kesimin erde- midir. Ölçülülük, ilk ikisinden farklı olarak daha genel, yani aynı zamanda her kesimi de kapsamakla birlikte, üreten kesimin erdemidir. Adalet ise bu üç erdemin gerçekleşme koşulu olan ve bütün sınıflarla ilgili olan bir erdemdir.

Aristoteles, birbirleriyle varlıksal bağlantı içinde olan iyi, mutluluk ve erdem kavramlarının bilgisini ortaya koyarak iyi ve mutlu yaşamın ne olduğu sorusuna açıklık getirmek istemiştir.

Aristoteles’e göre; mutluluğun ne olduğu konusunda insanlar farklı kanılar taşımaktadırlar. Aristoteles bu durumu şöyle dile getirir: “Adı konusunda pek çok kişi anlaşıyor, hem sıradan kişiler hem de seçkin insanlar ona mutluluk diyorlar, iyi yaşamayı ve iyi durumda olmayı da mutlu olmakla bir tutuyorlar. Ama mutluluğun ne olduğu tartışma konusudur, çoğunluğun ondan anladığı da bilge kişilerinkiyle aynı değil. Kimi apaçık, belli şeyleri, söz gelişi haz, zenginlik, onuru anlıyor, kimi de bir başka şeyi; çok kez aynı kişi bile başka başka şeyleri anlıyor, örneğin hasta olunca sağlığı, yoksul düşünce zenginliği; kendi bilgisizliklerini bilenlerse, büyük ve onları aşan şeyler söyleyenlere hayran kalıyorlar. Kimi, pek çok olan bu iyi şeyler yanında kendisi iyi olan bir şeyin olduğunu, bunun da bunların iyi olmasının nedeni olduğunu düşünmüştür”

Eskiçağda etiği bir bilgi alanı olarak yükseltmiş olan filozoflar Sokrates öncülüğünde Platon ve Aristoteles'dir.

Stoalılar dört temel erdem belirlemişlerdir: İyiyi kötüyü, doğruyu yanlışı ayırt etme bilgisi olan bilgelik, "borçlu olunanı verme" bilgisi olan adalet, yapılması gereken ile kaçınılması gerekeni ayırt etme bilgisi olan yiğitlik, kendini yenme ve ölçülü olma bilgisi olan ölçülülük.

Stoa Okulunun kurucusu Kıbrıslı Zenon'dur.

Sokrates'in kendisi bir okul kurmamıştır. Ama öğrencileri tarafından dört tane okul kurulmuştur. Bunlar Megara Okulu, Elis-Eretria Okulu, Kyrene Okulu ve Kynik Okuldur.

Aristippos tarafından kurulan ve Hazcı Okul (Hedonist Okul) adıyla da bilinen Kyrene Okulu, "haz, iyidir" düşüncesini benimsemiş, iyi ve mutlu yaşam için haz elde etmenin doğru olduğunu savunmuştur.

Platon ile ilgili olarak B şıkkı dışında bütün bilgiler doğrudur.

Platon'un etik görüşünde şu beş nokta önemlidir: Erdem, adalet, insanın ya da ruhun yapısı, iyi ideası ve siyaset ya da devlet.

Aristoteles insanın bilme etkinliklerini üçe ayırır: Bunlar, teorik etkinlikler, pratik etkinlikler ve poietik etkinliklerdir. Fizik, Matematik ve İlk Felsefe teorik etkinliklerdir, Etik ve Politika pratik etkinliklerdir, ürün ya da eser ortaya koyan etkinlikler de poietik etkinliklerdir. Politika en üst pratik etkinliktir, Etik de Politikanın bir kısmını oluşturur. Böylece Aristoteles, Platon'da temelleri atılan politika ile etik arasındaki yakın ilişkiyi daha açık şekilde ortaya koyar.