ESTETİK VE SANAT FELSEFESİ

Tostoy’un sanat kuramına göre, gerçek sanatçı duyguyu hem aktarır hem de uyandırır; sanatı yoluyla izleyicisine kendi deneyimlediği duyguları bulaştırır. Tolstoy bu kuramı sanatın genel değerlendirmesinde bir ölçüt olarak kullanmıştır: Ona göre, sanatın niteliği izleyiciye aşılanan veya bulaştırılan duyguların niteliğiyle ölçülmelidir. Taklit kuramında olduğu gibi sanat eseri dışarıdaki estetik nesnenin ne kadar taklit edilip edilmediği veya yansıtılıp yansıtılmadığına göre, yani eserle nesne arasındaki ilişkiye göre değil; sanatçının kendi iç dünyasındakini seyircisine ne oranda anlattığına göre değerlendirilir. Doğru cevap A'dır.

Croce sanatın, felsefe, tarih, doğa bilimleri ve matematikle özdeşleştirilemeyeceğini; çünkü bu alanların sadece olanın olduğu gibi, tümelin, genelin veya gerçeğin kavramsal bilgisine odaklandığını belirtir. Halbuki sanat tümelin değil bireyselin bilgisidir. Sezgi bize içinde yaşadığımız dünyanın bilgisini; genelin, tümelin ve numenin bilgisini değil de bireyselin ve fenomenin bilgisini; yani bu nehir, bu ağaç, bu gölün bilgisini verir. Doğru cevap B'dir.

Yukarıda verilen eserlerden Tek Boyutlu İnsan Herbert Marcuse'a, Sanat Nedir? Lev Nikolayeviç Tolstoy'a, İmgelem Jean-Paul Sartre'ye, Estetiğin Özü Benedetto Croce'a, Varlık ve Zaman ise Martin Heidegger'e aittir. Doğru cevap D'dir.

Heidegger’e göre insan varlığının sorgulanması varlık sorgulamasıdır. Sürekli bir oluş içinde olan insan ‘dünyaya fırlatılmıştır’ yani dünyada vardır, oradadır ve geçmiş ve geleceğe doğru belirsizdir. İnsan için tek belirli olan ölümlü olduğunu bilmesidir ve bu yüzden de insan ‘kaygı’, ‘iç sıkıntısı’, ‘merak’ ve ‘kuşku’ içindedir... Heidegger’e göre, insan için fırlatılmış olduğu dünyada sanat bir ‘umut’ veya ‘ışık’ olarak durur. 1939-40 eğitim-öğretim döneminde sanat ve teknoloji üzerine verdiği derslerde ‘oluş’ veya ‘oluveriş’ olarak sanatın teknoloji tarafından bozulmuş ve yabancılaşmış bir dünyada nasıl bir umut ışığı olduğunu vurgular. Doğru cevap C'dir.

Dewey’in estetik görüşünün merkezinde ‘Deneyim’ kavramı yer alır.  Dewey’e göre estetiğin amacı sanatın incelikli deneyimi ile günlük yaşam deneyimi arasındaki devamlılığı sağlamak olmalıdır. Bu bütüncü yaklaşım şunu göstermektedir ki sanatsal deneyim ortaya çıktığı bağlamdan ayrı tutularak anlaşılamaz. Önemli bir sanat eseri olan Parthenon’u anlamak için dönemin Atina’sına, yurttaşların yaşamlarına ve yurttaşlık değerlerine bakmak gerekir. Doğru cevap B'dir.

Sartre’ın varoluşçu fenomenolojik estetiği onun imge kuramında ve özgürlük ontolojisinde yatar. Bu bakımdan imgelem dünyaya farklı bir şekilde yönelmenin yoludur. Dünyada olmayanın, yokluğun, hiçliğin şimdi kılınmasıdır. Doğru cevap E'dir.

Sartre tüm sanatlar arasında genel olarak edebiyata özel olarak da düzyazıya önem verir. Ona göre, şiir ve resim düzyazı kadar etkili bir şekilde dünyayı bildirmez veya açmaz. Şair, ressam gibi, ‘suskun’dur çünkü kelimeleri iletişim kurmak için işaretler olarak değil de düşünmek için nesneler olarak görür. Doğru cevap B'dir

Merleau-Ponty’e göre, algı fenomenolojisi dünyayı görmeyi yeniden öğrenmenin, şeylerin kendilerine, özlerine varmanın yöntemidir. Doğru cevap A'dır.

Merleau-Ponty’e göre resim taklit değildir. Resim sanatı güzellikle ilgili değil hakikatle ilgilidir. Hakikati görüşe sunarak hakikat hakkında bilgi verir.

Sartre tüm sanatlar arasında genel olarak edebiyata, özel olarak da düzyazıya önem verir. Ona göre, şiir ve resim düzyazı kadar etkili bir şekilde dünyayı bildirmez veya açmaz. Sartre’a göre düzyazı dünyayı açma işlevini diğer sanat türlerinden daha başarılı yapar.

Heidegger'e göre, nesneyi (1) bir şeyin belli özelliklerinin taşıyıcısı; (2) duyu algılarının çokluğunun birliği ve (3) madde ve biçimin sentezi olarak gören üç farklı yaklaşım oldukça geniş, genel ve soyuttur.

Müzeci sanat anlayışına karşı çıkan Dewey, sanat deneyimi yaratmayan bir varlığın sanat ürünü
olabileceğini, ama sanat eseri olamayacağını savunur. Ona göre, sanat eserinin varlığı için sanatçı ile gözlemci arasında bir tür yaratıcı iş birliğine gereksinim vardır. Sanatçı ve gözlemcinin her biri bu ilişkiye katkı sağlar.

Merleau-Ponty’nin en önemli eseri 1945 yılında yayınladığı insan varoluşunu, algısını ve edimini analiz ettiği Algı Fenomenolojisi’dir. Merleau-Ponty’in algı fenomenolojisinin temelinde "Dünya ile onu tarif eden ve açıklayan tüm bilimsel açıklamalara öncel olarak onun başlangıçtan beri var olduğu biçimiyle, ezeli yoldan nasıl karşılaşırım?" sorusu vardır.