ESTETİK VE SANAT FELSEFESİ

Lukacs, sanat eseri için genellik, özgünlük ve bireylik olmak üzere üç varlık
kategorisi olduğunu savunur. Ona göre, felsefe tarihi sanatın özgünlük kategorisini ihmal etmiştir.

Adorno’ya göre, sanat yapıtı hem toplumdan bağımsızdır, hem de topluma bağlıdır. O, hem özerktir hem de toplumsal olarak yapılmıştır.

Marcuse’a göre sanatın siyasal potansiyeli ve eleştirel gücü sanatın kendisinde, yani onun estetik formundadır. Özerk sanat kendi kurallarına sahiptir ve var olan gerçekliğin ilkelerine uymaz.

Tolstoy’a göre sanatın amacı ne güzelliktir ne de haz sağlamaktır. Ona göre sanat duygu aktarımıdır. Bir sanat eserinin başarısı da bu duyguyu başkasına geçirme
başarısına bağlıdır.

Croce’ye göre sanat fiziksel bir gerçeklik, yarar gözetici ya da ahlaksal bir etkinlik değildir. Sanat, tümelin ve genelin bilgisini de vermez. Ona göre sanat, bir görüş ya da seziştir.

Heidegger, sanat yapıtının kökeni sorununu ontolojik açıdan ele alır. Ona göre,
sanatın kökeni sanat, sanatçı ve sanat yapıtı arasında var olan karşılıklı ilişkiyle
açıklanabilir.

Dewey’e göre bir amaca, başarıya ve hedefe ulaşan her eylemde ve etkinlikte bir
estetik yön bulunur. Estetik deneyim günlük yaşam deneyiminden ayrı tutulamaz.

Sartre’un estetiği varoluşçu fenomenolojik estetik kuramıdır. Ona göre düşünme;
başlatıcı, doğurtucu bir rüyadır. Sanat yapıtı özerktir ve seyirci için dünyayı açar.

Merleau-Ponty’nin sanat kuramı algı fenomenolojisi olarak bilinir. Ona göre, resim sanatı güzellikle ilgili değil hakikatle ilgilidir. Hakikati görüşe sunarak hakikat hakkında bilgi verir. Resim şeylerin özlerinin görünüşüne götürür bizi.

Yirminci yüzyıl sanat ve estetik alanındaki önemli gelişmelerden bir diğeri Heidegger, Sartre ve Merleau-Ponty gibi sanatın ontolojik, varoluşçu ve fenomonolojik açıdan incelendiği çalışmalar olmuştur. Croce’nin sezgici sanat anlayışı; Tolstoy’un sanatı duygu aktarımı olarak ele aldığı yaklaşım ile Dewey’in deneyim olarak sanat kuramı bu dönemin önemli sanat ve estetik çalışmaları arasında yer alır. Dolayısıyla cevap A şıkkıdır.

Marks’ın sanat ve estetik konusundaki görüşleri onun tarihsel materyalizm görüşüyle doğrudan ilişkilidir. Dolayısıyla cevap B şıkkıdır.

Bir çok yorumcu, Marks’ın, Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı adlı eserinde yer alan sözlerinin onun yukarıda ifade ettiğimiz katı belirlenimcilik savıyla açık biçimde çeliştiğine dikkat çekmiştir. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

Aristoteles ve Kant’ın aksine, Lukacs kategorileri belirlerken özneden değil, nesneden hareket eder. Aynı zamanda, onun belirlediği kategoriler Aristoteles ve Kant’ın belirlediklerinden farklıdır. Lukacs, genellik, özgünlük ve bireylik olmak üzere üç varlık kategorisi tespit eder. Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

Adorno’ya göre kapitalist toplumlarda sanat özerklik ve toplumsal karakter yönleriyle bir çatışma yaşar. Dolayısıyla cevap E şıkkıdır.

Lev Nikolayeviç Tolstoy (1828-1910) estetik üzerine görüşlerini Sanat Nedir? adlı
eserinde ortaya koymuştur. Dolayısıyla cevap A şıkkıdır.

Croce, 1913 yılında yayımladığı Estetiğin Özü adlı eserinde klasik kuramcıların aksine sanatın mantıkla değil sezgiyle ortaya çıktığını savunur. Dolayısıyla cevap B şıkkıdır.

Heidegger'e göre, sanat yapıtının kökeni sorunu sanat yapıtının özü sorunuyla bir ve aynıdır.
Çünkü bir şeyin kökeni onun özünün ve varlığının kaynağıdır. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

John Dewey, psikoloji, felsefe ve eğitim alanındaki çalışmalarıyla tanınır. Onun Deneyim Olarak Sanat (1934) adlı eseri yirminci yüzyılda estetik alanda yazılmış başlıca yapıtlardan
biri olarak nitelendirilir. Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

Sartre’ın varoluşçu fenomenolojik estetiği onun imge kuramında ve özgürlük ontolojisinde yatar. İmgelem adlı eserinde kendi estetiğinin anahtar kavramı olan imgeleyen bilinç kavramının açıklamasını yaparak bu bilincin diğer bilinç şekillerinden nasıl ayrıldığına ortaya koyar. Dolayısıyla cevap E şıkkıdır.

Marks’ın sanat ve estetik üzerine yazdıklarından hareketle bir estetik kuram geliştirmiş olduğunu söylemek oldukça zor. Ancak, Marksizmin temel tezlerinden hareketle Lukacs, Adorno ve Marcuse gibi düşünürler Marksist yaklaşım ve eleştirel kuram çerçevesinde bir Marksist estetik kuram geliştirmeye çalışmışlardır. Bir başka deyişle, Marks ve Engels’in kendilerine ait bir sanat ve estetik kuramından söz edemiyor olsak da gelişmiş bir marksist estetik kuram vardır. Sorunun doğru cevabı “Adorno” seçeneğidir.