ESTETİK VE SANAT FELSEFESİ

Marks’›n sanat ve estetik konusundaki görüflleri onun tarihsel materyalizm görüflüyle do¤rudan iliflkilidir. Ço¤u Marksist estetikçi de sanat ve estetik konusunu bu görüfl etraf›nda ele alm›flt›r.

Varlık kategorileri Aristoteles ve Kant ontolojisinde önemli bir yer tutar. Dahas›, önceki bölümde gördüğümüz gibi, Kant beğeni yargısını nitelik, nicelik, ilişki ve modalite kategorileri açısından ele alır. Ancak, Aristoteles ve Kant’ın aksine, Lukacs kategorileri belirlerken özneden değil, nesneden hareket eder. Aynı zamanda, onun belirlediği kategoriler Aristoteles ve Kant’ın belirlediklerinden farklıdır.

Dışsal baskı ve sanatın kendi içindeki gelişmelerden dolayı sanatın özerkliği gelişmiş kapitalist toplumlarda sorun olmaktadır.

Adorno’ya göre, sanat, belli kültürel bağlama dayansa da, sosyal ve kavramsal özgürlük sunar. Çünkü sanat, doğrudan sosyal dünyaya gönderme yapmaksızın kendi anlam yapılarını geliştirir. Bu yönüyle her tür toplumsal yasa ve kuvvetten bağımsızdır. Adorno, bu anlamda müziği, doğrudan dünya ile ilişkili olmadığı için en saf sanat olarak görür.

Tolstoy’a göre sanatın amac› ne güzelliktir ne de haz sağlamaktır. Ona göre sanat duygu aktarımıdır. Bir sanat eserinin başarısı da bu duyguyu başkasına geçirme başarısına bağlıdır.

Sanatın ahlaksal olanın ötesinde olması sanatçının ahlak alanının dışında olduğu anlamına gelmez.

Aksine, Croce’ye göre, bir insan olarak sanatçı ahlaki bütünlü¤ü olan ve ahlaki sorumluluğa sahip bir kişi olmak zorundadır.

Heidegger, sanat yapıtının kökeni sorununu ontolojik aç›dan ele alır. Ona göre, sanatın kökeni sanat, sanatçı ve sanat yapıtı arasında var olan karşılıklı ilişkiyle açıklanabilir.

Di¤er birçok çalışmasında oldu¤u gibi, ‘deneyim’ kavramı Dewey’in estetik görüşünün merkezinde yer alır. Ona göre, her deneyimin bir birliği, bütünlüğü, devamlılığı ve onu diğerlerinden ayıran belli bir niteli¤i vardır. David Hume gibi deneyimci filozofların duyumculuğuna karşı çıkan Dewey, artistik yaratmada önemli rol oynayan duyu deneyiminin geçmiş deneyimlerden kopuk salt fiziksel nitelikleri içermediğini, aksine, bu niteliklere anlamını veren, sanatsal ifade sürecinde bir araya gelen anlam zenginli¤i oldu¤unu savunur.

Sartre’a göre edebiyat ve düzyazı dünyayı açma işlevini diğer sanat türlerinden daha başarılı yapar. şair, ressam gibi suskundur. Ona göre, bazı sanat türleri ve eserleri fenomenoloji yapmaya yeterince imkân vermez.

AlgI Fenomenolojisi’nin en temel iddiasI bilincin yanI sIra deneyimin de yönelimsel olmasıdır.

Tolstoy, Dewey sanat yapıtını izleyicisinde doğurduğu duygu veya deneyim açısından ele alır.

Sanatın öznelliği, Marksist sanat ve estetikçilerin ele aldığı sorunlardan biri değildir.

Sartre’ın varoluşçu fenomonolojik estetiğini temellendirdiği kavramlar, Bilinç-imge-özgürlük- sorumluluk-hiç

Sanat yapıtı içimizdeki duygunun dışavurumudur görüşü, Heidegger’in savunduğu görüşlerden biri değildir.

Özerk sanat ait olduğu toplumu hem onar, hem de eleştirir ifadesi, Adorno’nun sanatsal eser ile toplumsal yapı ilişkisinde savunduğu görüşü en doğru biçimde yansıtır.

Croce “estetik çalışan birinin aslında dil üstüne çalıştığı” fikrini Sanat-dil özdeşliği temelinde savunur.

Lukacs sosyal gerçeklik yaklaşımını savunur.

Heidegger-Sartre-Merleau-Ponty, sanatın dünyayı açma işlevi olduğu görüşünü savunur.

Marcuse’a göre, sanat siyasal potansiyelini ve eleştirel gücünü estetik formundan alır.

Hegel Marksist değil idealist bir felsefecidir. Sanatı ve estetik deneyimi idealist bir temelde ele almıştır.