ESTETİK VE SANAT FELSEFESİ

“Salt Aklın Eleştirisi” başlıklı çalışma Immanuel Kant’ın bir eseri olduğundan sorunun doğru cevabı “d” seçeneğidir.

Immanuel Kant’ın (1724-1804) başyapıtlarından olan Salt Aklın Eleştirisi (1781), Pratik Aklın Eleştirisi (1788) ve Yargı Gücünün Eleştirisi (1790) üç farklı ana problemin çözümüne odaklanır. Bunlardan birincisi, nesnel ve evrensel olarak geçerli deneysel yargılarda bulunmanın apriori koşullarını sorgular. Bu sorgulamada Kant, zaman ve mekânı duyumun yani nesnelerin, olgu ve olayların bizi nasıl etkilediğinin apriori koşulları olarak görür. Aklın kategorileri olan nitelik, nicelik, ilişki ve modalite de yargıda bulunmanın apriori koşullarıdır. Yani, biz nesneleri zaman ve mekân içerisinde algılar, onlara ilişkin yargılarımızı da bu kategoriler aracılığıyla ortaya koyarız. Kant, Pratik Aklın Eleştirisi’nde ise evrensel ahlaki yargılarda bulunmanın apriori koşullarını sorgular. Yaşlılık dönemi eserlerinden olan Yargı Gücünün Eleştirisi ise estetik konusuyla ilgilidir. Kant, bu eserinde hazza dayanan yargılarımızın apriori koşullarının olup olmadığı sorusunu araştırır. Yargı Gücünün Eleştirisi bugünkü anlamda felsefi estetiğin temel eseri olarak kabul edilir. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “Immanuel Kant” seçeneğidir.

David Hume (1711-1776) İngiliz deneyimci felsefenin önde gelen filozoflarından
biridir. Hume’un felsefi gelişiminde, özellikle ahlak kuramında, Hutcheson’un etkisi derindir. Dolayısıyla cevap A şıkkıdır.

Estetik ve sanat felsefesi açısından Alexander Gottlieb Baumgarten (1714-1762) ile ilgili söylenecek ilk şey onun “Estetik” sözcüğünü ilk kullanan felsefeci olmasıdır. Dolayısıyla cevap B şıkkıdır.

Baumgarten’a göre estetik öyle bir alandır ki hem bir bilgi ve mantık kuramını
hem de bir sanat kuramını içerir. Bu üç unsur onun Estetik adı eserinin giriş paragrafında yaptığı tanımda açıkça görülür. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

İmmanuel Kant’ın (1724-1804) başyapıtlarından olan Salt Aklın Eleştirisi ( 1781),
Pratik Aklın Eleştirisi (1788) ve Yargı Gücünün Eleştirisi (1790) üç farklı ana
problemin çözümüne odaklanır. dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

Kant’a göre, iki tür amaçsallık vardır. Nesnel amaçsallık bir kavram aracılığıyla bilinirken öznel amaçsallık kavram aracılığıyla bilinmez. Ahlaki yargılarda nesnel amaçsallık; beğeni yargılarında veya estetik yargılarda ise öznel amaçsallık bulunur. Dolayısıyla cevap E şıkkıdır.

Kant’a göre, güzel sanatlar insan özgürlüğünün ve artistik dehanın bir ürünüdür. Dolayısıyla cevap A şıkkıdır.

Schiller’e göre güzel kavramı sadece estetik bir kavram değil, aynı zamanda ontolojik, varoluşsal ve psikolojik bir kavram olarak insan yaşamında merkezi bir
öneme sahiptir. Dolayısıyla cevap B şıkkıdır.

Hegel, sanatın tarihsel olarak sembolik, klasik ve romantik olmak üzere üç
farklı gelişim aşamasına sahip olduğunu belirtir. Dolayısıyla cevap C şıkkdır.

Hiçbir romantik düşünür sanatın felsefedeki yeri konusunda Schelling kadar açık ve kesin bir ifadede bulunmamıştır. Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

Arthur Schophenhauer (1788-1860), genel felsefi çizgisi açısından Kantçı bir yaklaşım ortaya koymasına karşın aynı zamanda önemli Kant eleştirmenlerinden biridir. Dolayısıyla cevap E şıkkıdır.

Baumgarten ile başlayarak estetik duyumun veya yargının rasyonelliği, evrenselliği, genelliği, nesnelliği, mutlaklığı bu düşünürlerin ele aldığı bir diğer temel sorun olmuştur.

Estetik ve sanat felsefesi açısından Alexander Gottlieb Baumgarten (1714-1762) ile ilgili söylenecek ilk şley onun “Estetik” sözcüğünü ilk kullanan felsefeci olmasıdır.

Kant Apriori ilkeleri; Yasallık, Amaçsallık ve son amaç şeklinde belirlemiştir

Hegel’e göre sanatsal güzellik her zaman doğal güzellikten üstündür. Çünkü, sanatsal güzel tinden doğmuş bir güzelliktir.

Schiller’in temel sorusu, doğa ile akıl, duygu ile akıl arasındaki bölünme ve çatışmayla fakirleşen insanın birey durumunun nasıl geliştirilip zenginleştirileceğini araştırmaktır.

Hegel idealist bir düşünür olarak “hakiki olan şey idea’dır” görüşünü benimser

Nietzsche, Apolloncu ve Dionysosçu dürtüleri sanatsal güçler olarak tanımlar ve onlara bakarak gerçek sanatın doğasının anlaşılabileceğini söyler

Francis Hutcheson (1694-1746/7), etik ve estetik yargıların duyguya bağlı olduğunu savunan ilk düşünürlerden biridir. Hutcheson’un güzellik görüşünün ana ilkesi onun “güzellik, bizde ortaya çıkan ideadır” ifadesinde yatar. Estetik haz ‘iç duyu’ aracılığıyla elde edilir. Bu duyu, beş duyu aracılığıyla elde ettiğimiz uyarıcılara dayansa da onlardan tamamen farklıdır. Çünkü estetik duyunun nesnesi insanın yapısında var olan belli dış objelerden hoşlanmayla ortaya çıkan hazdır. Bu nedenle, güzellik nesnelerdeki bir nitelik değil, nesneleri algılayanın belli duyumlarla elde ettiği hazza karşılık gelir.