ESTETİK VE SANAT FELSEFESİ

Plotinus'a göre;

Orta Çağ İslam estetiği daha çok ontolojik, dini, ahlâkî, metafizik ve psikolojik temellendirmeler üzerinden güzel kavramını açıklar. Güzel kavramının mantıksal olarak belirlenmesi bu dönemin genel özelliklerinden biri değildir.

Sözü edilen düşünce maddi bir yönü bulunan sanat eserinin arkasında duran bir metafiziksel, dini ve bağlamsal boyut olduğunu vurgular.

Antik Çağ ve Orta Çağ düşünürlerinin estetik ve sanat kuramlarının ortak özelliklerinden biri güzelin iyi kavramıyla özdeşleştirilmesi, etik ile estetiğin iç içe düşünülmesidir.

Aristoteles sanatın varlığını insan doğasındaki taklit içtepisi ve taklit edilen nesne karşısında duyulan hoşlanma duygusuna bağlar. İbn Sina da özellikle şiir sanatını tartışırken şiir sanatının taklide dayandığını ve insanların doğal olarak vezin ve melodilere sevgi duyduklarını söyler. Her iki felsefeci için de güzele yönelme insan doğasında var olan taklit içtepisi ve hoşlanma eğilimlerinden kaynaklanır.

Bunlardan birincisi Sokratik devir veya gençlik dönemi, ikincisi olgunluk dönemi, üçüncüsü ise yaşlılık dönemidir. Onun estetik konusundaki düşünceleri de bu gelişim dönemlerine göre farklılık gösterir. Platon, Sokrates’in etkisinin açıkça görüldüğü gençlik döneminde felsefe tarihinde ilk kez sistematik bir şekilde “Güzel nedir?” sorusunu bazı kavramsal çözümlemelerle yanıtlamaya çalışır. Olgunluk döneminde ise Platon’un güzel sorgulamasının amacı “güzel” kavramının tanımından çok onun ontolojik temellerini araştırmaktır

Güzelin özsel veya metaşziksel olarak belirlenmesi Platon’un olgunluk döneminde yazdığı şölen adlı eserinde yer alır. Şölen M.Ö. 416 yılında Agathon’un evinde gerçekleşen ünlü bir toplantının hikâyesidir. Bu hikayenin ana konusu sevgi(eros) olan bu toplantının baş konuşmacısı sokrates'tir. Katılımcılar ''Sevgi nedir?'' sorusunu yanıtlamaya çalışırlar.

Platon’a göre, özel olarak ressamlar genel olarak da tüm sanatçılar bir şeyin aslında gerçeklikten''üç derece'' uzağını Yaparlar.  Onların yarattığı “gölgenin gölgesidir.

Aristoteles’in sanatlar sınıflamasında en üstün yeri tragedya alır. Tragedya, belli bir ahlaki duyarlılığı olan, olup bitmiş, başı ve sonu belli, belli bir uzunluğu olan,sanatsal bir dile sahip soylu bir eylemi taklit eder.

Katharsis sanatçı tarafından yaratılan/üretilen sanat eserinin izleyicisinde meydana getirdiği duyuşsal etkilenmeyi ifade eder.

Sanatın, zanaat temelli görüldüğünü Aquinas'ın sanat konusundaki iki ünlü ifadesinde;

Sanat yapılması gereken şeye ilişkin doğru bilgidir” ve “Sanat, yapılacak şeylere ilişkin yapma ve düşünme ilkesidir”

Orta Çağdaki yedili sanat sınıflandırmasında gramer, mantık, retorik, aritmetik, geometri, astronomi ve müzik konuları  almıştır.

Tanrı-evren ilişkisine dayanarak Tanrı ile evrendeki güzelliklerin açıklanması, sudûr kuramın kullanılması ile kendini gösterir.

Oliver Leaman'a göre, sahip olduğu dini ve metafiziksel temelden hareketle salt bağlamsal bir yaklaşımla İslam sanatını anlamaya çalışmak onun duyuşsal estetik değerini görmemizi engeller. Ona göre, bir sanat eserinin estetik değerini anlamak için ille de onu üretenin zihninden neler geçtiğini bilmemiz gerekmez.

Felsefenin birçok konusunda olduğu gibi, estetiğin bazi temel problemlerinin ilkin Antik Çağda ele alindiğini söyleyebiliriz. Bu dönemde sanat ve estetik üzerine incelemelerin gelişmesinde Sokrates’le birlikte felsefi çalişmalarin içeriğinde meydana gelen değişmenin etkisini vurgulamak gerekir. Bilindiği gibi Sokrates öncesi felsefenin konusu kozmos Thales, Anaksimenes, Anaksimandros, Herakleitos ve Demokritos gibi düşünürler varliği, varliğin özünü ve doğayi araştirmaya çalişmişlardir. Sokrates’le birlikte felsefenin konusu kozmostan nomosa dönmüştür. Nomosa dönüşle birlikte felsefenin konusu genel olarak insan, onun eylemleri, davrani şlari, yapip ettikleri, duygulari, tutkulari, hazlari, değerleri, içinde yaşadiği ve geliştirdiği sosyal kurumlar olmuştur. Doğru cevap E'dir.