ESTETİK VE SANAT FELSEFESİ

Bu anlamda “estetik özellikler” tartışmasını çağımızda başlatan düşünür Frank Sibley (1923-1996) olmuştur. Sibley’in “Aesthetic Concepts” (Estetik Kavramlar) adlı 1959’da yayımlanan makalesi yirminci yüzyıl analitik (çözümleyici) felsefe içerisinde bir dönüm noktası olarak kabul edilmiştir.

Estetik özne; estetik bir tutumla estetik deneyim yaşayan, estetik nesneleri değerlendiren, yorumlayan, eleştiren kişidir.

Estetik deneyim konusunda iki yaygın görüş bulunmaktadır. Bu görüşlerden biri biçimcilik diğeri ise bağlamcılıktır.

Estetik tutuma sahip olmak çoğu zaman bilişsel tutum, kişisel tutum ve pratik tutum gibi öznelerin takınabileceği diğer tutumlardan ayırt edilmiştir. Bir nesneye ya da olaya onun hakkında bir şeyler öğrenebilmek için yaklaşıyorsam tutumum bilişsel, kendimle ilgili kimi şeylerle benzerlik kurmak için yaklaşıyorsam
tutumum kişisel ve kullanışlılığı açısından yaklaşıyorsam da pratik olarak kabul edilebilir. Bu tutumlardan farklı olarak estetik tutumun “ereğini kendinde taşıdığı’’, bir başka şeye hizmet etmediği, yöneldiği nesne ya da olaydan yalnızca zevk almak adına zevk almak için yöneldiği iddia edilmiştir.

Bu bölümde estetik araştırma alanının kullandığı dili anlamaya çalışacağız. Estetik nesnelerle ilgili bir ifade kullandığımızda yani bir doğa nesnesi ya da bir sanat yapıtına estetik bir yüklem yüklediğimizde bir yargıda bulunmuş oluruz. Bu yargı bir değer yargısıdır. Başka bir deyişle estetik fenomen dile geldiğinde özneye ait bir
değer yargısı oluşur.

Dabney Townsend'e göre üç tür estetik yargı vardır: Karşılaştırmalı yargılar, mutlak yargılar ve estetik deneyim yargıları.

Kant

niteliksel derece özelliği

bağlamcılık

öznel evrensellik

Algı, duyum anlamına gelen Eski Yunanca kelime aisthesis'tir.

Duyusal bilginin mantığını araştıran alan estetiktir.

Baumgarten “estetik” kelimesini özellikle sanatta “güzelin duyular yoluyla algılanması” anlamında kullandı. Başka bir deyişle, estetik duyusal yetkinliği yani güzelliği araştıran bir alan oldu.

Baumgarten “estetik” kelimesini özellikle sanatta “güzelin duyular yoluyla algılanması” anlamında kullandı. Başka bir deyişle, estetik duyusal yetkinliği yani güzelliği araştıran bir alan oldu.

Platon’un sanat anlaşında sanatçı, pek çok şeyin hakiki bilgisine sahip olmadan taklidini yapabilen bir insan olarak saygın bir konumdan yoksun ve insanlara yanlış şeyler öğreten bir şahsiyet olarak konumlandırılır.

Kant, “güzel”i inceledi¤i gibi “yüce”yi de estetik alan içerisine dahil etmiştir.

M.Ö. 6. yüzyılda yaşamış olan Yunanlı filozof Pythagoras güzel olanı kendi evren anlayışının bütünü içerisine yerleştirmiştir. Ona göre en güzel şey uyumdur. Pythagoras, evrenin adeta bir müziğinin, melodisinin olduğuna inanmış, gökyüzündeki yıldızların, ayın, güneşin dans ederek dönerlerken uyumlu bir ses çıkardıklarını düşünmüştür.

Bağlamcılara göre kimi durumlarda içerik biçimden çok daha önemli olabilir. İçeriğe dikkat etmek, ilgili nesneyle araya mesafe koymamaktır. Kişi kendi ahlaki, bilimsel, dini görüşlerini, inandıklarını bir kenara koymadan zihinsel olarak meşgul olmalıdır ki tam anlamıyla bir estetik deneyim yaşayabilsin.

Estetik tutum sonucu estetik bir yargıda bulunurken nesnenin varoluşuyla değil yalnızca görünüşüyle ilgilendiğimizi savunan düşünür Kant'tır. Bu tutumu, ilgisizlik kavramıyla açıklamaktadır.

Edward Bullough (1912) “ilgisizlik” kavramına “duygusal ayrılma”yı eklemiştir.