SANATA İLİŞKİN FELSEFİ ARAŞTIRMA

Küratör, sergi düzenleyicisi ya da sanat yönetmenliği olarak ifade edilebilir.

Ele alabileceğimiz en eski ve uzun süre etkili olmuş kuram öykünmecilik/taklitçilik ya da Yunancadan kabul edildiği biçimiyle mimetik sanat kuramıdır.

Bu kuram Platon’la birlikte başlamış ve on sekizinci yüzyıla kadar da önemini korumuştur.

Biçimci görüş sanatı “anlamlı biçim” olarak tanımlar.

Duygucu görüşün en önemli temsilcisi on dokuzuncu yüzyıl Rus yazar ve düşünürlerinden Leo Tolstoy’dur.

Croce, sezgici görüş içinde yer almaktadır.

Parker’a göre sanat üç şeydir: 1) Dilek ve arzuların cisimleşmesi 2) sanatın kamusallığını ortaya koyan dil 3) hayal gücüyle dili birleştiren uyum. Parker’a göre bu üç özellik yalnızca sanatın sahip olduğu özelliklerdir.

Bir sanat tanımının başarısız olmasının iki nedeni vardır: 

1) Tüm sanat yapıtlarının sahip olmadığı bir özelliği sıralayarak,
2) Yalnızca sanat yapıtlarıyla sınırlandırılamayacak bir özellikler kümesi tanımlayarak.

Morris Weitz'in sanatın yanlış anlaşılmasıyla ilgili olarak üç saptama yapmıştır:

1) Sanatı tanımlayabilmek için kuram öne süremeyiz çünkü sanat zaten tanımlanamaz.

2) Zorunlu ve yeterli koşulları öne süremeyiz çünkü sanatın zorunlu ve yeterli koşulları yoktur.

3) Sanat kavramını kapalı bir kavram olarak değerlendiremeyiz çünkü sanat açık bir kavramdır.

Aile benzerliği kavramı birbirine hepsinde ortak olan tek bir özellikle değil örtüşen benzerlikler dizisiyle bağlanabilen şeyler için kullanılan bir kavramdır. Wittgenstein bu kavramı açıklamak için “oyun” kavramını kullanır. Buna göre top oyunları, kart oyunları, olimpiyat oyunları, tahta üzerinde oynanan oyunlar gibi pek çok farklı oyun vardır ve bu oyunların hiçbiri ortak tek bir özelliğe sahip değildir. Hepsi de örtüşen benzerliklerle
birbirine bağlıdır. Kimi oyunlar eğlendirir, kimilerinde kazanma ya da kaybetme yoktur vb.

1968 tarihli "Bir Sanat Yapıtını Tanımlama Meselesi" isimli makale, Amerikalı sanatçı ve estetikçi Paul Ziff (1920-2003)'e aittir.

Bu görüşe göre “insan yapımı olma” (insan eliyle yapılmış olma) özelliği de dâhil olmak üzere sanat yapıtı sınıfına giren üyelerin hiç bir ortak özelliği bulunmamaktadır.

Sanatın özünün bağıntısal olduğunu savunan felsefecilerin başında Arthur Danto (1924-), George Dickie (1926-) ve Jerrold Levinson (1948-) gelmektedir.

George Dickie, Arthur Danto’nun görüşünü belirli yönden geliştirerek “kurumsal sanat kuramı” anlayışını ortaya atmıştır.

Bu anlayışa göre bir şeyi sanat eseri yapan o şeyin nasıl göründüğü, duyulduğu vs. ya da hangi malzemeden yapıldığı gibi içsel özellikleri değil bu şeyin bir kurumla nasıl ilintili olduğudur. Buna göre “sanat” denen kurum olmadan sanat eserlerinden söz edilemez.

Yerleştirme (Enstalasyon), belli bir mekânı kurgulamaya; anlam ve algı düzleminde birbirleri ve içinde bulundukları mekânla ilişkili nesnelerin bir arada sergilenmesine dayanan sanat tarzı. Bu tarz sanat eserleri, belli bir yer için tasarlanır, orada sergilenir ve sergilendikten sonra sökülür.

Jackson Pollock, boya karıştırma, fırça kullanma gibi geleneksel teknikleri bir kenara koymuştur. Yere çok büyük boyutlarda tuval bezler sererek bu bezlerin üzerinde hareket ederek boya dökmüş, damlatmış, fırlatmıştır. Bu nedenle de kullandığı bu teknikle yaptığı resimler sonradan hareket resmi adını almıştır.

Soyut dışavurumculuk (soyut ekspresyonizm) 1940’ların ortalarında New York’ta ortaya çıkan, ressamların gerçek nesnelerin temsiline yer vermeden kendilerini sadece renk ve şekillerle ifade ettikleri bir tür soyut sanattır. İlk Amerikan sanat akımı olarak kabul edilip sanat dünyasının merkezinin Paris’ten New York’a kaymasında etkili olmuştur.

Burada bizi ilgilendiren yapıtlar hakkındaki olgusal önermeler değil eleştirel önermelerdir. “Şu resimdeki gökyüzü mavidir” önermesi her ne kadar bir sanat yapıtıyla ilgili olsa da olgusal bir önermedir. Eleştirel önermeler, “Öykücü güvenilir değildir” ya da “Mona Lisa’nın gülümsemesi gizemlidir” gibi önermelerdir. Bu tür önermeler söz konusu olduğunda genel yargılar gibi doğru ya da yanlış olmaları beklenmez. Doğru da olsalar yanlış da olsalar eleştirel önermelerde önemli olan bu önermelerin “yapıta uygunluğu ya da yararıdır.” (Townsend 2002: 241-242).

Eleştiri sayesinde belirli bir kültür oluşur. Eleştirmenler ne hakkında konuşulacağını ve yazılacağını seçerler. Bu seçimleri doğrultusunda da kimi yapıtlar onaylanır (öne çıkar) kimileriyse ikincil konuma düşer (geride kalır). Kültür de bu şekilde oluşur. Örneğin, “Yeni-klasik İngiliz Yazını” ya da “New York Sanatı” eleştirmenler tarafından belirlenen özel kategorilerdir. (Townsend 2002: 234).