ESTETİK VE SANAT FELSEFESİNDE TEMEL KONULAR
Yunanca "aisthanomai" kelimesinden gelen estetiğin anlamı nedir?
“Estetik” kelimesi Yunanca “duyular yoluyla algılama” anlamına gelen aisthanomai kelimesinden gelmektedir. Aisthesis de algı, duyum anlamında kullanılmıştır. Yunanlı düşünürler bu kelimeleri epistemolojik bir bağlamda kullanmışlardır. Bu bağlamda akıl yoluyla ulaşılan bilgi ile duyusal dünyadan yola çıkılarak üretilen bilgi arasındaki karşılık ortaya konmuştur.
"Bir insanın işaret parmağının baş parmağına göre uzun ancak orta parmağına göre kısa olması"...Hangi düşünür duyusal bilgi için bu örneği vermiştir?
Etrafımızda gördüğümüz her şey sürekli bir değişim içerisinde olduğundan, yalnızca duyular yoluyla elde ettiğimiz bilginin içeriğinin de değişken ve hatta göreceli olması kaçınılmazdır. Nitekim Platon’un duyusal bilgi için verdiği meşhur örneklerden biri bir insanın işaret parmağının baş parmağına göre uzun ancak orta parmağına göre kısa olması bilgisidir.
akıl yoluyla açık ve seçik olarak bilinen” ve “duyular yoluyla açık ve seçik olarak bilinemeyen” kavramlar ayrımını temel alarak estetiği açık ve seçik olmayan bir bilginin yani duyusal bilginin bilimi olarak tanımlayan düşünür kimdir?
Baumgarten rasyonalistlerin kullandığı “akıl yoluyla açık ve seçik olarak bilinen” ve “duyular yoluyla açık ve seçik olarak bilinemeyen” kavramlar ayrımını temel alarak estetiği açık ve seçik olmayan bir bilginin yani duyusal bilginin bilimi olarak tanımlamıştır.
Estetiğin alanı yalnızca güzel ile mi sınırlandırılır?
Kant, “güzel”i incelediği gibi “yüce”yi de estetik alan içerisine dahil etmiştir. Schiller, “hofl”, “çekici”, “soylu”, “duyusal” ve “çocuksuyu” estetik değer olarak görür. Hegel’in öğrencisi olan Rosenkranz da “çirkinliği” estetik alana katmıştır. Tüm bu örneklerden anlaşılacağı üzere estetiğin alanını yalnızca “güzel” ile sınırlandırmak estetiğin alanını gereksiz ve haksız yere daraltmaktır.
M.Ö. 6. yüzyılda yaşamış olan Yunanlı filozof Pythagoras'a göre güzel olan şey nedir?
M.Ö. 6. yüzyılda yaşamış olan Yunanlı filozof Pythagoras Platon’un yaptığına benzer bir şekilde güzel olanı kendi evren anlayışının bütünü içerisine yerleştirmiştir. Ona göre en güzel şey uyumdur. Pythagoras, evrenin adeta bir müziğinin, melodisinin olduğuna inanmış, gökyüzündeki yıldızların, ayın, güneşin dans ederek dönerlerken uyumlu bir ses çıkardıklarını iddia etmiştir. İşte bu da ona göre güzel olandır.
Son dönemlerinde Pythagorasçılardan etkilenerek güzeli matematiksel bir kavram gibi ele alan düşünür kimdir?
Güzelin orantıyla ilgili olduğunu, matematiksel olarak belirlendiğini kabul etmemiz gerekir. Aslında bu görüş Aristoteles’e hocası Platon’dan geçmiştir. Nitekim Platon da son dönemlerinde Pythagorasçılardan etkilenerek güzeli matematiksel bir kavram gibi ele almıştır. Buna göre güzellik ölçülebilir bir şey olmuştur.
Estetik özellikler tartışmasını çağımızda başlatan düşünür kimdir?
Frank Sibley
"Aesthetic/Non-aesthetic and The Concept of Taste: A Critique of Sibley’s Position” (Estetik/estetik-olmayan ve Beğeni Kavramı: Sibley’in Görüşünün Bir Eleştirisi) başlıklı yazısında Frank Sibley’in beğeniyle ilgili görüşüne karşı çıkan kimdir?
Ted Cohen 1973’de yayımlanan “Aesthetic/Non-aesthetic and The Concept of Taste: A Critique of Sibley’s Position” (“Estetik/estetik-olmayan ve Beğeni Kavramı: Sibley’in Görüşünün Bir Eleştirisi”) başlıklı yazısında Frank Sibley’in beğeniyle ilgili görüşüne karşı çıkmıştır.
Estetik deneyim adını verebileceğimiz deneyim türü hangi çeşitli deneyim türleri arasında yerini alır?
Deneyim sahibi olarak yaşam hakkında bir şeyler öğrenmiş olduğumuzu düşünürüz. Yaşamın bu çeşitli kesitlerinin her birinin bize kattığı şüphesiz çok değerlidir. Bu deneyimler “deneyim olma” bakımından aynı olsalar da birbirlerinden ayırt edilebilir özelliklere sahiptirler. Kimi diğerlerine göre daha kuramsaldır, kimi mistiktir, kimi gündelik, kimi de daha uygulamaya dönüktür.Estetik deneyim adını verebileceğimiz deneyim türü de bu çeşitli deneyim türleri arasında yerini alır.
Hangi düşünüre göre takındığımız estetik tutum sonucu estetik bir yargıda bulunurken nesnenin varoluşuyla ilgilenmeyiz yalnızca görünüşüyle ilgileniriz?
Kant’a göre takındığımız estetik tutum sonucu estetik bir yargıda bulunurken nesnenin varoluşuyla ilgilenmeyiz yalnızca görünüşüyle ilgileniriz. Nesnenin kullanımıyla ilgili de herhangi bir ilgi beslemeyiz. Nesneyle yalnızca seyrine dalmak anlamında ilgileniriz. Bu anlamda seyre dalma kavramının özne açısından bir tür edilgenlik içerdiği söylenebilir.
Hangi düşünür “ilgisizlik” kavram›na “duygusal ayrılma”yı eklemiştir?
Edward Bullough “ilgisizlik” kavram›na “duygusal ayrılma”yı eklemiştir.
Ona göre "yalnızca estetik alandaki ilgiye ilgisiz demek yanıltıcıdır" görüşünü savunan ve ilgisizlik kavramına şüpheyle yaklaşan düşünür kimdir?
Eddy Zemach, ilgisizlik kavramına şüpheyle yaklaşmıştır. Ona göre yalnızca estetik alandaki ilgiye ilgisiz demek yanıltıcıdır.
Sanat hakkında yazdıklarına baktığımızda “güzel üzerine düşünme”den daha ziyade “sanat üzerine düşünme” ile karşılaştığımız düşünür kimdir?
Aristoteles’te “güzel üzerine düşünme”den daha ziyade “sanat üzerine düşünme” ile karşılaşırız.
"Realitede hoşlanmayarak baktığımız bir obje, özellikle tamamlanmış bir resim haline gelince, ona bu sefer hoşlanarak bakarız, örneğin tiksinti uyandıran hayvanların ve cesetlerin resimlerinde olduğu gibi" görüşünü savunan ve kitabında yazan düşünür kimdir?
"Realitede hoşlanmayarak baktığımız bir obje, özellikle tamamlanmış bir resim haline gelince, ona bu sefer hoşlanarak bakarız, örneğin tiksinti uyandıran hayvanların ve cesetlerin resimlerinde olduğu gibi"... Aristoteles (Poetika).
Charles Lalo gibi düşünürlere göre estetiğin gerçek nesnesi nedir?
Charles Lalo gibi düşünürlere göre estetiğin gerçek nesnesi sanattır.
Hangi düşünür için, güzel olan yalnızca “Güzel ideası”dır. Güzel ideası dışında güzel olan her şey hep belirli bir açıdan, belirli bir zamanda güzeldir ya da bir başka şeyle karşılaştırıldığında güzeldir, diyebiliriz?
Platon’da güzel olan yalnızca “Güzel ideası”dır. Güzel ideası dışında güzel olan her şey hep belirli bir açıdan, belirli bir zamanda güzeldir ya da bir başka şeyle karşılaştırıldığında güzeldir.
Nehamas’a göre mutluluk vaadi hangi anlama gelmektedir?
Günümüz düşünürlerinden Alexander Nehamas’ın göre güzel, bir “mutluluk vaadidir”. Bu ifadeyi Baudelaire’den almış olan Nehamas’a göre “mutluluk vaadi” şu anlama gelmektedir: Biz bir nesneyi bizi kendisiyle ve ilgili nesne ağıyla süre giden bir uğraşın içine çektiğinde güzel buluruz. Bu ağlar kişiseldir ve evrensel geçerlilik beklentisini karşılamazlar.
Hangi düşünüre göre bir eseri estetik olmayan özelliklerden yola çıkarak tasvir etmek estetik özelliklerle ilgili bir tasvire yol açmaz?
Sibley’e göre bir eseri estetik olmayan özelliklerden yola çıkarak tasvir etmek estetik özelliklerle ilgili bir tasvire yol açmaz. Ancak eserin estetik özelliklere sahip olduğu iddiasını desteklemek için estetik olmayan özellikler kullanılabilir.
Estetik deneyim konusunda ki yaygın görüş/görüşler nelerdir?
Estetik deneyim konusunda iki yaygın görüş bulunmaktadır. Bu görüşlerden biri biçimcilik diğeri ise bağlamcılıktır.
John Dewey 1958 de yayımlanan Art as Experience (Deneyim olarak Sanat) adlı yapıtında estetik deneyime hangi iki temel karakteri yüklemiştir?
John Dewey 1958 de yayımlanan Art as Experience (Deneyim olarak Sanat) adlı yapıtında estetik deneyime iki temel karakter yükler. Bunlardan ilki “birlik” ve “tamamlanmışlıktır.