ESTETİK VE SANAT FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 23

Aristoteles’in sanatlar sınıflamasında en üstün yeri tragedya alır.

Tragedyanın altı temel elemanı arasında en önemlisi tragedyanın temeli ve aynı zamanda ruhu olan öge öyküdür.

Katharsis, sanatçı tarafından yaratılan/üretilen sanat eserinin izleyicisinde meydana getirdiği duyuşsal etkilenmeyi ifade eder.

Yazıları öğrencisi Porphyry tarafından Dokuzluklar adlı eserinde toplanmış, Çalışmalarında mistik öğeler hâkim olan Plotinus, Platon’un en
sıkı takipçilerinden olup Yeni-Platonculuğun kurucusudur.

Augustinus'a göre güzelliğin temel biçimi birliktir. Görülen şeyler bu birliğe yöneldikleri için güzeldirler. En yetkin birlik ise Tanrı’dır.

Mevlana'ya göre, nesnelerde görülen güzellikler Tanrı’nın belli bir zaman için onlara verdiği bir niteliktir. Bu güzellik geri alınınca, nesnede veya insanda var olan güzellik de kaybolur.

sayı ve ölçü bağlamında

güzelin kendisinin ne olduğu

matematiksel güzellik

Antik Çağ felsefesi üzerine bilgisi olan hemen hemen her felsefe öğrencisi Sokrates, Platon ve Aristoteles arasındaki hoca-öğrenci ilişkisini bilir. Bilindiği gibi, Sokrates’in kendisi bir eser yazmamış, onun görüşlerini öğrencisi Platon (M.Ö. 428-347) kaleme alarak ölümsüzleşmesini sağlamıştır. Platon’un diyaloglar şeklinde yazdığı çoğu eserde ana konuşmacı Sokrates’tir. Bu nedenle, felsefe tarihçileri Sokrates’in etkisinin açıkça belli olduğu Platon’un bu gençlik dönemi yazılarının ne ölçüde kendisine ait olduğu konusunda tereddütlüdürler. Sokrates’in görüşleriyle Platon’un görüşleri arasında çoğu noktalarda benzerlik bulunmasının nedenlerinden biri de budur. Sorunun doğru cevabı “Platon” seçeneğidir.

öznel ve nesnel güzellik

Platon’un gençlik dönemi felsefesinin yer aldığı eserlerinden biri Büyük Hippias diyalogudur. Platon bu eserinde ilk kez “Güzel nedir?” sorusunu cevaplamaya çalışır. Çoğu eserinde olduğu gibi, bu eserde de diyalogların baş aktörü Sokrates’tir. Sokrates, her zamanki tavrıyla, kendisinin hiç bir şey bilmiyormuş, karşısındakine de çok şey biliyormuş havası vererek ama biraz da alaycı bir edayla sohbet ettiği sofist Hippias’a güzelin ne olduğunu kendisine öğretmesini ister. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “Büyük Hippias” seçeneğidir.

Çoğu Sokratik diyalogda olduğu gibi okuyucu kesin bir tanım veya hüküm beklerken hiç de öyle olmaz ve başka bir konuya geçilir. Büyük Hippias diyalogundaki güzel kavramı irdelemesi de böyledir. Ancak, bu diyalog estetik tarihi açısından önemlidir çünkü bu eser düşünce tarihinde ilk defa “Güzel nedir?” sorusunu felsefi olarak irdeler. Bu eserinde Platon ilk defa kendinde güzel, mutlak güzel ile tek tek güzel olan şeylerin ayrımını yapar ve “güzel” ile “güzellik” arasında kavramsal bir fark olduğunu belirtir. Bu kavramsal irdeleme güzelin gerekli ve yeterli koşullarını içeren bir tanım sunmasa da bir şeye neden dolayı güzel diyebileceğimiz hakkında önemli açıklamalar sunar. Bundan dolayı sorunun doğu cevabı “güzelin ne olduğunun felsefi olarak irdelenmesi” seçeneğidir.

Platon, Sokrates’in etkisinin açıkça görüldüğü gençlik döneminde felsefe tarihinde ilk kez sistematik bir şekilde “Güzel nedir?” sorusunu bazı kavramsal çözümlemelerle yanıtlamaya çalışır.

Karşılıksız alğılama sonucunda haz veren şeylerin güzel olduğu düşüncesi Kant’a aittir.

'Büyük Hippias' diyalogundaki güzel kavramı irdelemesi de böyledir. Ancak, bu diyalog estetik tarihi açısından önemlidir çünkü bu eser düşünce tarihinde ilk defa “Güzel nedir?” sorusunu felsefi olarak irdeler.

Bahsedilen düşünceler Aristotalesin sanat anlayışını yansıtmaktadır.

‘Uygun’, ‘yararlı’ ve ‘kullanışlı’ kavramları Platon'un güzellik anlayışına karşılık gelmektedir.

Felsefenin konusu kozmostan nomosa dönmüştür” ifadesi ilkçağ felsefesini tanımlayan bir ifadedir.